چرا پای استخراجکنندگان به مرغداری‌ها، صنایع و خانه‌ها باز شد؟
شبیخون ماینرهای زیرزمینی
اوایل دی‌ماه امسال، بسیاری از شهروندان با خاموشی چراغ اتوبان‌ها، خیابان‌های اصلی، پارک‌ها و بیلبوردها بعد از ساعت ۲۱ مواجه شدند. علت نیمه‌خاموش شدن برخی شهرها، جلوگیری از اعمال خاموشی خانگی و تامین گاز برای تولید برق بیمارستان‌ها و مراکز حساس پایتخت اعلام شد. متولیان برق و گاز کشور، افزایش مصرف شبانه انرژی در بخش خانگی را نگران‌کننده می‌دانستند، اما برخی گمانه می‌زدند که فعالیت شبانه ماینرهای مجاز و غیرمجاز، دلیل اصلی خاموشی‌های شبانه خیابان‌هاست.
ماجرای مبهم افزایش مصرف برق استخراجکنندگان بیت‌کوین، پس از چند روز صورت رسمی‌تری به خود گرفت. اواسط دی‌ماه مصادف با آلوده‌ترین روزهای پایتخت و کلان‌شهرها، سخنگوی صنعت برق از دستبرد پنهان به برق ارزان خانگی خبر داد. روزهایی که افزایش مصرف برق و گاز به شدت در بخش خانگی و صنایع بالا و داستان مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها برای تامین برق، به‌عنوان متهم اصلی هوای سمی معرفی می‌شد. مصطفی رجبی‌مشهدی اعلام کرد روزانه بیش از ۳۰۰ مگاوات برق با تعرفه خانگی و تعرفههای مشابه خانگی، توسط استخراجکنندگان ارزهای مجازی مصرف می‌شود و این دستبرد به‌دلیل شکاف نرخ تعرفههای ارزان برق در بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی با تعرفه ۴۶۰ تومانی مصوب برای استخراجکنندگان مجاز رمز ارز است.
بیت‌کوین جای مرغ؟
طبق ارزیابی‌ها، ماینرها در خانه‌ها و مکان‌های صنعتی یا با تعرفههای کشاورزی، تنها یک‌ششم تعرفه برقی را که معدنکاران ارزهای مجازی می‌پردازند پرداخت می‌کنند. حالا علاوه‌بر دستبردهای خانگی، تازه‌ترین خبرها نشان می‌دهد برخی مرغداری‌ها و واحدهای مستقر در شهرک‌های صنعتی هم به جای تولید، با نصب ماینرها، احتمالا ارز مجازی استخراج می‌کنند. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور چند روز پیش در حاشیه هیات دولت خبر داد دو وزارتخانه «اطلاعات» و «کشور» در حال بررسی موضوع «استفاده از دستگاه استخراج بیت‌کوین در مرغداری‌ها» هستند.
از سوی دیگر تب استخراج ارز مجازی در شهرک‌های صنعتی نیز بالا رفته است. به گفته مدیرعامل شهرک‌های صنعتی تهران بسیاری از سرمایه‌گذارها برای راه‌اندازی و نصب دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال به شرکت شهرک‌های صنعتی این استان مراجعه می‌کنند و با توجه به اینکه شهرک‌های صنعتی استان به سختی می‌توانند برق موردنیاز خود را تامین کنند، هیچ‌کدام از آن درخواست‌ها پذیرفته نشده است. در پی قطع گسترده و غافلگیرانه برق در تهران و هفت استان کشور در ۲۳ دی‌ماه، از قول مدیرعامل شهرک‌های صنعتی تهران اعلام شد استخراج رمز ارز و بیت‌کوین یکی از دلایل قطعی برق بوده است، اما او چندی بعد این صحبت‌ها را تکذیب و اعلام کرد از صحبت‌هایش اشتباه برداشت شده است.
معاون فنی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران نیز روز گذشته با رد تاثیر استخراج رمز ارزها به موضوع قطعی‌های برق چند وقت اخیر در شهرک‌های صنعتی پرداخت و گفت: تاکنون ظرفیت زیادی برای استخراج رمز ارز در شهرک‌های صنعتی سراسر کشور نصب نشده و نمی‌توان گفت واحدهای تولید بیت‌کوین تاثیر زیادی بر قطعی برق واحدهای صنعتی دارند. به‌طور کلی واحدهایی در زمینه استخراج ارز دیجیتال در شهرک‌های صنعتی مستقر هستند، اما رقم آنها به اندازه‌ای نیست که بتوان گفت بر خاموشی‌های اخیر تاثیر داشته است. اما باز هم اگر وزارت نیرو اطلاعات مدونی در این زمینه در اختیار داشته باشد ما می‌توانیم ورود کنیم.
تحلیلگران معتقدند تعرفههای ارزان در بخش صنعتی و خانگی و فاصله زیاد آنها با تعرفه استخراج مجاز رمز ارز، نه تنها موجی از تقاضا در بخش‌های مجاز برای فعالیت استخراج بیت‌کوین و بخش‌های غیرمجاز در بخش خانگی و صنایع به‌صورت پنهانی را به وجود آورده، بلکه به فعالیت زیرزمینی این صنعت دامن زده است.
ماینر جنجالی چینی‌ها خاموش شد
در روزهای گذشته و مخصوصا بعد از خاموشی‌های گسترده ۲۳ دی‌ماه در ۸ استان کشور از «بیت‌کوین» و استخراج رمز ارزها به‌عنوان یکی از متهمان اصلی قطع برق و افزایش مصرف انرژی یاد می‌شود و بسیاری از رسانه‌ها، فعالان اجتماعی، مخاطبان شبکه‌های اجتماعی و... با اعتراض به وزارت نیرو خواستار قطع برق مزارع ماینینگ (به خصوص چینی‌ها) شده‌اند. اما به گفته مقامات، کل مصرف برق متعلق به استخراج رمزارز معادل ۶۰۰ مگاوات بوده که کمتر از ۵/ ۱ درصد میانگین کل مصرف روزانه برق در دی‌ماه است. بنابراین می‌توان گفت مشکل اصلی قطع کنونی برق به نرسیدن سوخت به نیروگاه‌ها بازمی‌گردد و در واقع شبکه برق کشور به‌دلیل اینکه سوخت در اختیار ندارد، نمی‌تواند برق مورد نیاز مردم را تامین کند و نمی‌توان ماینینگ را متهم اصلی دانست.
حالا پس از قطعی‌های برق و انتقادها به مزارع بیت‌کوین، تعطیلی موقت یکی از مزارع اصلی استخراج بیت‌کوین چینی‌ها در رفسنجان کلید خورد. به گفته متولیان صنعت برق، میزان استفاده مزرعه استخراج رمز ارز رفسنجان از ظرفیت تولید برق کشور ۱۷۵ مگاوات معادل ۴/ ۰ درصد از کل مصرف برق کشور است. حال این پرسش مطرح است که آیا تعطیلی یک مزرعه مجاز که معادل ۴۴/ ۰ درصد از کل مصرف برق کشور را به خود اختصاص می‌دهد می‌تواند کلید موفقیت در کنترل خاموشی‌ها یا کاهش مصرف برق استخراجکنندگان مجاز باشد؟ سخنگوی صنعت برق اعلام کرد تاکنون ۲۶۰ مگاوات در ۱۶۲۲ مرکز غیرمجاز استخراج رمز ارز جمع‌آوری شده است. این عدد به ظرفیت ایجاد شده مجاز مزارع بیت‌کوین که حدود ۳۰۰ مگاوات است نزدیک است. برخی تحلیلگران معتقدند ایجاد مزارع مجاز به‌دلیل اینکه با تعرفههای واقعی‌تر پول برق را پرداخت می‌کنند نسبت به استخراجکنندگان غیرمجاز و زیرزمینی که یک ششم پول برقی که مجازها پرداخت می‌کنند را می‌پردازند، تهدید کمتری برای شبکه برق دارند.
«دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگو با سخنگوی صنعت برق کشور به چند پرسش متداول در این روزها پاسخ داده است؛ ماجرای قبض برق ۴۰ میلیارد تومانی مزرعه بیت‌کوین رفسنجان، عادلانه بودن قیمت برق استخراجکنندگان مجاز بیت‌کوین در ایران و چرایی و ریشه‌یابی نصب ماینینگ در مرغداری‌ها و صنایع؟
آقای رجبی‌مشهدی مزرعه استخراج بیت‌کوین رفسنجان دو هفته تعطیل شد. چه عاملی باعث شد این تصمیم گرفته شود؟
براساس مصوبه هیات‌وزیران، در شرایطی که امکان تامین برق برای واحدهای صنعتی فراهم نباشد، محدودیت‌هایی به وجود می‌آید که صنایع از جمله استخراجکنندگان بیت‌کوین باید در طرح‌های مدیریت مصرف مشارکت کنند. تصمیم گرفته شد در کنار اقداماتی مانند قطع برق ادارات و دستگاه‌های پرمصرف و تعدیل روشنایی معابر برای مدیریت مصرف، محدودیت‌هایی برای صنایع به خصوص رمز ارزها اعمال کنیم. در حال حاضر میزان انشعابی که از سوی مزارع مجاز استخراج بیت‌کوین خریداری شده، ۳۱۰ مگاوات است اما در حال حاضر ۲۰۰ مگاوات برق مصرف می‌کنند. بزرگ‌ترین مزرعه استخراج فارم هم که در رفسنجان است ۱۴۰مگاوات به‌صورت مجاز و قانونی در حال مصرف است. با این مزرعه تفاهمنامه‌ای امضا کرده‌ایم که به مدت ۲ هفته برق را قطع کند، ولی در فرصت‌های بعدی امکان استفاده با همین طرح را به او می‌دهیم.
چند روز پیش تصویر یک قبض برق ۴۰میلیارد تومانی از مزرعه رفسنجان منتشر شد. این مزارع چقدر سود دارند که با پرداخت چنین ارقامی باز هم فعالیت می‌کنند؟ به‌نظر شما همین موضوع به خوبی نشان نمی‌دهد که استخراج رمزارزها به شدت سودآور هستند و در نتیجه فعالیت‌های زیرزمینی در این حوزه رخ می‌دهد؟
درمورد برآورد سود این شرکت‌ها نمی‌توانم برآوردی داشته باشم. آنها شرکت‌های مستقلی هستند و نمی‌توان صورت‌های مالی‌شان را چک و بررسی کرد تا میزان سودشان مشخص شود. اما صنعت برق براساس مصوبه هیات‌وزیران برای آنها تعیین کرده که قیمت برق خود را مطابق با متوسط قیمت برق صادراتی به کشورهای همسایه پرداخت کنند. این تعرفه حدود هزار تومان به ازای هر کیلووات ساعت (۹۶۵ تومان به‌طور دقیق) به‌طور متوسط در سال است.
استخراجکنندگان مجاز رمز ارز در تابستان تقریبا دو برابر این رقم را پرداخت می‌کنند. یعنی در ۴ ماه از سال که محدودیت برای تامین برق وجود دارد، تعرفه آنها برای اینکه فشار زیادی به شبکه برق نیاورند، دو برابر می‌شود یعنی حدود ۱۹۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت. برای ۸ ماه غیرگرم به ازای هر کیلووات ساعت ۴۶۰ تومان پرداخت می‌کنند. استخراجکنندگان به‌دلیل اینکه حدود ۱۴۵ مگاوات در هر ساعت مصرف دارند، با یک حساب و کتاب، می‌توان به قبض ۴۰ میلیارد تومانی رسید و آنها هم برابر با مصوبه و سازوکار هیات‌وزیران این مبالغ را پرداخت می‌کنند.
به‌نظر شما قیمت برق در نظر گرفته شده برای رمزارزها با استانداردها مطابقت دارد و با توجه به سود سرشاری که حاصل می‌شود عادلانه است؟
قیمتی که برای اینها در نظر گرفته شده است، حتی انجمن بلاکچین نسبت به آن معترض بود که تعرفه بالا است و بارها در مجلس و نهادهای مختلف دولت مورد بررسی قرار گرفته است، یک زمانی به ازای تولید هر بیت‌کوین، ۸ هزار دلار کسب می‌شد، این ۸ هزار دلار در همین دو ماه اخیر به ۳۰ هزار به بالا رسیده است. کسانی که وارد این حوزه می‌شوند باید حتما تغییرات قیمتی زیاد و نوسانات آن را در نظر داشته باشند و باید پیش‌بینی این را کنند که ممکن است در یک دوره سود و در یک دوره زیان حاصل شود. در این مدت قیمت ارز هم متلاطم بوده و اگر به ریال حساب کنیم قطعا این کسبوکار بسیار سودآور شده است چون قیمتش به ۴ برابر دوره مشابه سال قبل رسیده است و در نتیجه برای‌شان سودآور است. اما می‌توان گفت بیشترین تعرفه‌ای که برای هر کیلووات ساعت در کشور تاکنون پرداخت شده متعلق به استخراجکنندگان رمز ارزها است.
پیش‌تر از اینکه ورود کنم به اینکه تعرفه برق رمزارزها عادلانه است یا نه، ما فکر می‌کنیم برقی که به این افراد می‌دهیم، برق صادراتی است و مشکلی از این بابت نیست. از دیدگاه من تعرفه باید به گونه‌ای باشد که استخراجکنندگان زیرزمینی ایجاد نشوند و افرادی که در این کسبوکار هستند بتوانند شفاف فعالیت کنند.
راه‌حل‌ها می‌گویند باید سایر تعرفه‌ها از جمله خانگی و کشاورزی و صنعتی واقعی‌سازی شوند. شما موافق هستید؟
بله، تعرفههای خانگی ما برای کسانی که در امر استخراج بیت‌کوین فعالیت دارند متوسط حدود ۲۵۰ تومان درمی‌آید. اما قاعدتا افرادی که چند دستگاه دارند سود سرشار مانند مزارعی که به‌صورت متمرکز کار می‌کنند، نخواهند داشت. شکاف قیمتی که بین تعرفههای خانگی و تعرفههای بیت‌کوین در کشور وجود دارد باعث شده فعالیت‌های زیرزمینی در این حوزه شکل بگیرد.
به‌تازگی در هیات دولت بحث شده که مرغداری‌ها دستگاه‌های بیت‌کوین نصب کرده‌اند.
هر جایی که فضا و تعرفه مهیا باشد، امکان فعالیت پنهانی و زیرزمینی در این حوزه امکان‌پذیر است. در شهرک‌های صنعتی اگر مدیران شرکت‌های صنعتی غیرمجازها را شناسایی کردند با ما همکاری کنند تا دستگاه‌ها و افراد را تحویل مراجع قضایی دهیم.
