اولتیماتوم درج شناسه‌کالا در ۴ گروه
تاریخ‌های قید شده برای اجرای شناسه‌دار کردن کالا نشان می‌دهد که مهلت اجرای این طرح برای تمام گروه‌های کالایی به اتمام رسیده، اما هنوز در این خصوص اقدامی صورت نگرفته و در صورت اجرایی نشدن این دستورالعمل کالاهای بدون شناسه در رده کالاهای قاچاق قرار خواهند گرفت. تاخیر در اجرای این دستورالعمل در این چهار گروه کالایی موجب شده مصطفی پورکاظم شایسته، معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در نامه‌ای به روسای اتاق بازرگانی ایران و اتاق اصناف ایران خواستار اجرایی شدن هرچه سریع‌تر این دستورالعمل شود. از سوی دیگر، علاوه بر کالاهایی که در بازار عرضه می‌شوند این دستورالعمل برای کالاهایی که از شبکه‌های وب عرضه می‌شوند نیز الزامی است؛ این بدان معنا است که اجرایی کردن دستورالعمل شناسه‌دار کردن کالاها باید به‌صورت سراسری اجرایی شود. طرح شناسه‌دار کردن کالاها پس از حذف طرح شبنم به منظور شفاف‌سازی اسناد تجاری و کنترل قاچاق کالا و در راستای اجرای آیین نامه اجرایی ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دستور کار قرار گرفت. در این شیوه واردکنندگان یا تولیدکنندگان در ابتدا باید نسبت به ثبت‌نام محصول خود اقدام کرده و پس از آن به منظور ایجاد تمایز بین اقلام مختلف یک کالا در سطح عرضه، نسبت به ایجاد شناسه رهگیری اقدام کنند.
گروه‌های مشمول
براساس دستورالعمل ابلاغی صاحبان چهار دسته کالا شامل «لوازم خانگی، پوشاک و منسوجات، تلفن همراه و دخانیات» هم در بازار و هم در فضای مجازی ملزم به درج شناسه کالا روی کالاهایشان شده‌اند. جزئیات طرح مبارزه با لوازم خانگی قاچاق بیانگر آن است که برای این گروه ۸ محصول شامل تلویزیون، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی، ماشین ظرف‌شویی، جاروبرقی، پکیج و چرخ خیاطی نیازمند دریافت شناسه کالا می‌شود. در این خصوص حمیدرضا غزنوی سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی در برنامه «تیتر امشب» درباره جزئیات طرح مبارزه با لوازم خانگی قاچاق، گفت: از اردیبهشت ماه امسال تولیدکننده‌ها و بازاریان موظف شدند که روی همه کالاهای موجود در انبارهایشان شناسه کالا نصب کنند و از آذر ماه نیز این دستورالعمل به کارخانه‌های تولیدی ابلاغ شد. سخنگوی انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت: بر این اساس کارخانه‌ها و تولیدکننده‌ها باید با مراجعه به سایت مربوطه تولیدات و اطلاعات محصولات خود را اظهار و از طریق این سامانه شناسه کالا دریافت و در نهایت برچسب ایران کد، شماره سریال، شناسه کالا و کد رهگیری را روی تمامی کالاهای تولیدی نصب کنند. سیدمرتضی میری رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی نیز در این برنامه عنوان کرد: طی جلساتی که با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و وزارت صمت داشتیم، قرار شد طرح شناسه‌دار شدن کالا از تاریخ ۱۵ آذر تا ۵ دی ۹۸ اجرا شود و به فروشگاه‌ها اعلام شد که از این تاریخ به بعد از خرید کالاهای بدون شناسه خودداری کنند.
وی افزود: در صورتی که گروه‌های مشمول نتوانند به هر دلیلی شناسه را دریافت کنند، می‌توانند صورت این کالاها را به‌طور محدود به اتحادیه‌های مربوطه اعلام کنند تا به سامانه اطلاع داده شود تا کالا شناسه‌دار شود. به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، بر اساس این طرح شناسه برای کالاهای داخلی از محل تولید و برای کالاهای وارداتی از گمرک روی کالا نصب می‌شود که با شماره‌گیری #۷۷۷۷*۴* تمام مشخصات کالا، داده می‌شود. حمیدرضا دهقانی‌نیا مدیرکل فناوری اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا دیگر میهمان برنامه با تاکید بر اینکه زمان ارائه شده برای شناسه‌دار کردن کالاها از ۱۵ دی تمدید نخواهد شد، گفت: البته این زمان متعلق به کالاهای ساخت داخل است و کالاهای وارداتی نیز تا ۱۵ بهمن ماه مهلت دریافت کرده‌اند. او تاکید کرد: پس از ۱۵ بهمن ماه هر کالایی که شناسه نداشته باشد قاچاق محسوب و ضبط خواهد شد.
سارا جامی، مدیر پدافند غیر عامل مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نیز در این خصوص به خبرگزاری تسنیم عنوان کرد: در سال ۹۵، براساس آیین نامه اجرایی ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا که مصوبه هیات وزیران است مقرر شد درج شناسه کالا برای تمام کالاهای موجود در بازارها و انبارهای کشور الزامی شود. به گفته مدیر پدافند غیر عامل مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در راستای اجرای آیین‌نامه هیات وزیران، دستورالعمل‌های اجرایی مصوب وزارت صمت به ترتیب دستورالعمل برای گروه لوازم خانگی در تاریخ اردیبهشت ۹۸، کالاهای پوشاک و منسوجات در تیرماه ۹۷ و دستورالعمل گوشی همراه در اردیبهشت سال ۹۸ به تصویب رسید و دستورالعمل گروه کالایی دخانیات نیز در سال ۹۷ تصویب و ابلاغ شد. مدیر پدافند غیرعامل مرکز توسعه تجارت الکترونیکی بیان کرد: صاحبان کسب و کارهای مجازی نیز برای عرضه کالاهای خود در فضای مجازی مانند وب‌سایت‌های فروش، شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های موبایلی و... ملزم به درج شناسه در کنار سایر مشخصات کالا هستند و ضروری است تا ضوابط و دستورالعمل‌های موجود در این خصوص را اجرا کنند. وی با اشاره به مهم‌ترین هدف درج شناسه کالا روی کالاهای ذکر‌شده یادآور شد هدف از درج شناسه کالا، مبارزه با فروش کالاهای قاچاق در سطح کشور است. به گفته جامی، از آنجا که در حال حاضر بسیاری از کالاهای کشور به‌صورت اینترنتی به فروش می‌رسند ضروری است که صاحبان فضای کسب و کار نیز قوانین کشور را رعایت کنند و این شناسه کالا را دریافت و درج کنند. مدیر پدافند غیرعامل مرکز توسعه تجارت الکترونیکی درخصوص اینکه این دستورالعمل درخصوص محصولات دخانی چگونه اجرایی می‌شود، افزود: به دلیل اینکه عرضه دخانیات به‌صورت خرده فروشی ممنوع است، این اطلاعیه برای عرضه‌‌کنندگان عمده دخانیات در فضای مجازی کاربرد دارد.
مسیر دستیابی به شناسه کالا
شناسه کالا، شناسه‌ای است که به مجموعه‌ای از خصوصیات یک کالا از قبیل جنس، نوع، مدل، نام تجاری و نوع کاربری نسبت داده می‌شود. با توجه به تعاریف اعلام شده، شناسه کالا، زبان مشترک تشریح کالا در فرآیند تجاری کشور به خصوص بین سامانه‌های الکترونیکی از قبیل سامانه جامع تجارت ایران، ثبت سفارش، پنجره واحد تجارت فرامرزی، بارنامه برخط و جامع انبارها است. سامانه شناسه کالا، به استناد آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ایجاد شده است و به اعتقاد فعالان اقتصادی در صورتی که بتواند به درستی نقش خود را در تجارت ایران اجرا کند، می‌تواند نقش بسزایی در شفاف‌سازی اسناد تجاری، تسهیل تجارت و مبارزه با قاچاق کالا داشته باشد. مراحل دریافت شناسه کالا به این طریق است که واردکنندگان باید پس از ثبت نام و احراز صلاحیت در سامانه جامع تجارت، به سامانه شناسه کالا وارد شده و پس از تشکیل شناسنامه کالا اقدام به دریافت شناسه کالا کنند. پس از تکمیل شناسنامه کالایی توسط مشمولان و ثبت یا صدور شناسه کالا توسط سامانه جامع تجارت، گواهی الکترونیکی توسط سامانه صادر و پس از استعلام از سوی گمرک به‌صورت ارتباط الکترونیکی و برخط در اختیار گمرک قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، هدف این سامانه، مدیریت شناسه کالا در طول زنجیره تجاری کشور است و بر این اساس، زبان مشترک در کل فعالیت‌های تجاری فراهم می‌شود. سامانه شناسه کالا سامانه‌ای است به منظور تولید و دریافت شناسه کالا و تشکیل شناسنامه کالا که فرآیندهای درخواست و صدور شناسه کالا را در برگرفته و امکان استعلام شناسه کالا را برای سامانه‌ها و افراد مرتبط فراهم می‌کند. کد شناسه کالا حاوی اطلاعاتی است که ضمن شفافیت مسیر تجارت کالا، حقوق مصرف‌کننده را هم با اطلاع از صحت اطلاعات کالا حفظ می‌کند. با کد شناسه کالا و شناسه‌دار شدن گروه‌های مختلف کالایی بازرسان می‌توانند با بررسی و مشاهده بارکد، کالاهای بی‌هویت و قاچاق را از کالاهایی که از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور شده‌اند، تشخیص دهند.
