طرح شناسه دار کردن کالا پس از حذف طرح شبنم به منظور شفاف‌سازی اسناد تجاری و کنترل قاچاق کالا و در راستای اجرای آیین نامه اجرایی ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دستور کار قرار گرفت. در این شیوه واردکنندگان یا تولیدکنندگان در ابتدا نسبت به ثبت نام محصول خود اقدام کرده و پس از آن به منظور ایجاد تمایز بین اقلام مختلف یک کالا در سطح عرضه، نسبت به ایجاد شناسه رهگیری اقدام می‌شود. هدف این سامانه، مدیریت شناسه کالا در طول زنجیره تجاری کشور است و بر این اساس، زبان مشترک در کل فعالیت‌های تجاری فراهم می‌شود. سامانه شناسه کالا سامانه‌ای است به منظور تولید و دریافت شناسه کالا و تشکیل شناسنامه کالا که فرآیندهای درخواست و صدور شناسه کالا را در برگرفته و امکان استعلام شناسه کالا را برای سامانه‌ها و افراد مرتبط فراهم می‌کند. دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور دریافت شناسه برای لوازم خانگی برپایه ماده هفت آیین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در دستور کار قرار گرفت. براساس دستورالعمل اعلام شده از سوی این وزارتخانه «تلویزیون، یخچال فریزر، کولرگازی و اسپیلت، ماشین‌لباسشویی، ماشین‌ظرفشویی، مایکروویو و جاروبرقی» کالاهای مشمول این طرح محسوب می‌شوند و همه واردکنندگان، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان خرد و عمده با توجه به این دستورالعمل موظف شده‌اند نسبت به تعیین تکلیف کالاهای مشمول اقدام کنند. براساس تعریف در نظر گرفته شده در این دستورالعمل منظور از کالای فاقد شناسه، کالایی است که شناسنامه‌ای برای آن در سامانه شناسه کالا یا سامانه جامع تجارت تعریف نشده، شناسه متناظر با شناسنامه کالا روی کالا درج نشده یا اینکه مشخصات مربوط به آن شناسه (مانند مکان، مالک یا تعداد موجودی) در سامانه جامع تجارت با وضعیت کالا در محل انبار یا عرضه تطابق نداشته باشد.

کد شناسه کالا حاوی اطلاعاتی است که ضمن شفافیت مسیر تجارت کالا، حقوق مصرف‌کننده را هم با اطلاع از صحت اطلاعات کالا حفظ می‌کند. با کد شناسه کالا و شناسه‌دار شدن گروه‌های مختلف کالایی بازرسان می‌توانند با بررسی و مشاهده بارکد، کالاهای بی‌هویت و قاچاق را از کالاهایی که از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور شده‌اند، تشخیص دهند. در این دستورالعمل براین نکته تاکید شده است که کلیه واردکنندگان و تولیدکنندگان موظفند حداکثر دو ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل، شناسه کالاهایی را که تولید یا وارد کرده‌اند را مطابق با فرمت ارائه‌شده ثبت کنند و طبق ماده ۵ دستورالعمل اجرایی ثبت شناسنامه اخذ و نصب شناسه کالا برای گروه کالایی لوازم خانگی به‌صورت کامل در اختیار عرضه‌کنندگان قرار دهند.  همچنین مالکان کالای مشمول در سطح عرضه و انبار موظفند تا سه ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل ضمن دریافت شناسه کالا از واردکنندگان و تولیدکنندگان نسبت به الصاق شناسه کالا روی کالاهای فاقد شناسه خود اقدام کنند. از سوی دیگر در این دستورالعمل به منظور جلوگیری از بروز مشکل در بازار این نکته نیز مدنظر قرار گرفته است که کالاهای مشمول که تا سه ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل به مصرف‌کننده نهایی فروخته شده باشند نیازی به اخذ شناسه کالا ندارند.  از سوی دیگر عرضه‌کنندگانی که به نحوی برای عرضه کالای خود از فضای مجازی مانند وب سایت‌های فروش، شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های موبایلی و... استفاده می‌کنند ملزم به درج شناسه در کنار سایر مشخصات کالا در بسترهای فوق هستند و در غیر این صورت ملاک موارد پیش‌بینی‌شده در این دستورالعمل خواهد بود. همچنین براساس این دستورالعمل توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان عمده و خرد موظفند از تاریخ مذکور در بند الف این ماده از دریافت کالاهای فاقد شناسه کالا خودداری کنند، در غیر این صورت مسوولیت حمل، نگهداری، انبارش، عرضه و فروش کالای مصداق قاچاق بر عهده آنها خواهد بود و ماده سه این دستورالعمل ملاک عمل خواهد بود.  از سوی دیگر براساس این دستورالعمل پس از انقضای زمان‌های تعیین شده، در صورت مشاهده و کشف کالای فاقد شناسه به نحو ذیل با حمل، نگهداری، انبارش، عرضه یا فروش آن برخورد خواهد شد. براین اساس در تمامی موارد فوق کالای فاقد شناسه ضبط خواهد شد و از سوی دیگر وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل کالای فاقد شناسه موضوع این ماده ضبط خواهد شد.  در این دستورالعمل و به منظور نظارت بر حسن اجرا و رسیدگی به مشکلات احتمالی این دستورالعمل که نیاز به تصمیم‌گیری دارد، کمیته‌ای مرکب از معاونت امور اقتصادی و بازرگانی صمت، سازمان حمایت، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، دفتر تخصصی و نمایندگان تشکل‌های ذی ربط واردکنندگان، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان تشکیل خواهد شد.  در این دستورالعمل این نکته نیز درنظر گرفته شده است که سازمان‌ها و نهادهایی مانند سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و امثال آن در صورتی که قصد عرضه داخلی کالاهای مشمول را داشته باشند، ملزم به رعایت مفاد این دستورالعمل خواهند بود.  براساس ابلاغیه وزارت صمت این دستورالعمل به منزله کنترل یا عدم برخورد دستگاه‌های مربوطه در نظارت‌های میدانی نخواهد بود و ملاک عمل در حوزه کالاهای وارداتی همچنان اجرایی خواهد شد و پس از انقضای زمان‌های تعیین شده نیز وجود شناسه کالا روی کالای خارجی الزاما به منزله قاچاق نبودن کالا نیست اما به هر ترتیبی در صورتی که کالای وارداتی فاقد شناسه باشد در رده کالای قاچاق قرار می‌گیرد.

شناسه کالا، شناسه ای است که به مجموعه‌ای از خصوصیات یک کالا از قبیل جنس، نوع، مدل، نام تجاری و نوع کاربری نسبت داده می‌شود. با توجه به تعاریف اعلام شده شناسه کالا، زبان مشترک تشریح کالا در فرآیند تجاری کشور به خصوص بین سامانه های الکترونیکی از قبیل سامانه جامع تجارت ایران، ثبت سفارش، پنجره واحد تجارت فرامرزی، بارنامه برخط و جامع انبارها است. سامانه شناسه کالا، به استناد آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ایجاد شده است و به اعتقاد فعالان اقتصادی در صورتی که بتواند به درستی نقش خود را در تجارت ایران اجرا کند، می تواند نقش بسزایی در شفاف سازی اسناد تجاری، تسهیل تجارت و مبارزه با قاچاق کالا داشته باشد. مراحل دریافت شناسه کالا به این طریق است که واردکنندگان باید پس از ثبت نام و احراز صلاحیت در سامانه جامع تجارت به آدرس NTSW.ir، به سامانه شناسه کالا به آدرس Cid.ntsw.ir وارد شده و پس از تشکیل شناسنامه کالا اقدام به دریافت شناسه کالا کنند. پس از تکمیل شناسنامه کالایی توسط مشمولان و ثبت یا صدور شناسه کالا توسط سامانه جامع تجارت، گواهی الکترونیکی توسط سامانه صادر و پس از استعلام از سوی گمرک به‌صورت ارتباط الکترونیکی و برخط در اختیار گمرک قرار خواهد گرفت.

اخبار مرتبط