البته سیاست‌های ارزی دولت از ابتدای امسال تاکنون همواره با نارضایتی فعالان اقتصادی همراه بوده است؛ به گونه‌ای که بخش خصوصی بارها عنوان کرده که دولت از تصمیم‌گیری‌های عجولانه بپرهیزد و مشورت با بخش خصوصی را در برنامه‌های خود قرار دهد تا از میدان به در شدن صادرکنندگان واقعی با توجه به بخشنامه‌های متعدد جلوگیری شود. هرچند پیش از صدور بخشنامه اخیر بانک مرکزی درخصوص بازگرداندن ارز حاصل از صادرات و تقسیم‌بندی کلیه صادرکنندگان به چهار گروه، نمایندگان بخش خصوصی در جلسه‌ای با سیاست‌گذاران حضور یافتند، اما پس از انتشار بخشنامه، مشکلات دستورالعمل جدید همچون سایر دستورالعمل‌های صادرشده پیش از آن، مانند دمل سر باز کرد و عنوان شد که نتیجه این رویکرد، کاهش میزان صادرات غیرنفتی و ارزآوری آن در نیمه دوم سال خواهد بود.

محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران پس از صحبت‌های عبدالناصر همتی در برنامه تلویزیونی چهارشنبه شب که مشروح آن را می‌توانید در صفحه ۱۲ همین شماره روزنامه بخوانید و توضیحات این مقام مسوول در مورد بازگرداندن ارز صادراتی، در پیام توییتری خود چنین نوشت: «در حالی رئیس کل بانک مرکزی از سیاست‌های جدید بازگشت ارز صادراتی حمایت کردند که بیشترین کلمه تکراری در صحبت‌های ایشان، تدبیر بود؛ متاسفانه درخصوص صادرکنندگان کمترین مهربانی در اثنای این سخنان دیده شد.‌ کاش در قضاوت عملکرد سربازان خط مقدم اقتصادی، با تدبیر بیشتری سخن می‌گفتند.»

البته واکنش به سخنان رئیس کل بانک مرکزی به اینجا ختم نشد و لاهوتی در برنامه رادیویی پنج‌شنبه شب نیز توضیحاتی را در مورد بخشنامه جدید ارزی ارائه داد. به گفته او، بخشنامه اخیر بانک مرکزی نه‌تنها فضا را برای بازگشت ارز صادراتی بازتر نکرده، بلکه فضا بسته‌تر شده است. رئیس کنفدراسیون صادرات ایران عنوان می‌کند که در بخشنامه مردادماه بانک مرکزی صادرکنندگان بخش خصوصی مجاز شدند تا ارز صادراتی را برای واردات کالا به نام خود یا واردکنندگان دیگر به کار بگیرند. در بخشنامه شهریورماه نیز صادرکنندگان پتروشیمی و فلزات رنگین از پنج روش می‌توانستند ارز صادراتی را به چرخه اقتصاد برگردانند. با این تصمیم‌ها فضا باز شد. ولی در بخشنامه دوشنبه مورخ ۲۸ آبان بانک مرکزی، تمام شرایط مذکور با محدودیت‌هایی مواجه شده و تعهد ارزی همچنان وجود دارد.

لاهوتی می‌گوید: اکنون تنها صادرکنندگان زیر یک میلیون یورو از ارائه ارز به نیما معاف هستند و عملا تمام صادرکنندگان بزرگ کشور در حوزه بخش خصوصی موظف هستند ارز خود را به سامانه نیما بیاورند؛ در حالی که در گذشته این الزام وجود نداشت. به اعتقاد او هیچ صادرکننده شناسنامه‌داری قادر نیست ارز خود را به کشور برنگرداند چراکه سرمایه صادرکنندگان محدود است.

لاهوتی تصریح می‌کند: دولت می‌خواهد ارز حاصل از صادرات را رصد کند و ما هم معتقدیم اکنون شرایطی حاکم است که دولت باید این کار را انجام دهد؛ چراکه این ارز نباید در خروج سرمایه و قاچاق به کار گرفته شود. ما هم با بانک مرکزی در این زمینه همراه هستیم، اما معتقدیم در مکانیزم اجرایی شیوه‌های بازگشت ارز صادرات، این روش‌ها شدنی نیست. در حال حاضر شرکت‌های کوچک و متوسط صادراتی قادر به دریافت وجه صادرات نیستند؛ بلکه می‌توانند ارز را تنها به یک واحد تولیدکننده که کالا به ایران می‌فروشد، توسط خریدار حواله کنند. به اعتقاد ما، روش‌های بهتری برای بازگشت ارز صادراتی وجود دارد؛ ضمن اینکه رئیس کل بانک مرکزی هم در مصاحبه چهارشنبه شب خود اشاره کرد که باید بازار دوم تعمیق و واقعی شود؛ یعنی نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد یکسان باشد یا حداقل فاصله کمی داشته باشد.

او عنوان می‌کند: تا زمانی که نرخ بازار آزاد و نیما به هم نزدیک نشود، کالاهای تولیدی برای صادرات که خارج از سامانه نیما تامین می‌شود، با نرخ بازار آزاد قیمت‌گذاری می‌شود و فروش ارز صادراتی با ۳۰ درصد پایین‌تر از نرخ بازار آزاد مقرون به صرفه نیست؛ بنابراین اگر بانک مرکزی سیاست نزدیک کردن این دو نرخ را داشته باشد و هر چه سریع‌تر این کار را عملیاتی کند، اتفاق مهمی رخ داده و مشکلات حل خواهد شد. این طور می‌توان امیدوار بود که ارز صادراتی سهل‌تر به نیما ارائه شود. به نظر می‌رسد در حال حاضر نرخ بازار دوم ارز غیرواقعی است و بانک مرکزی می‌تواند این دو نرخ را به هم نزدیک کند. فاصله نرخ نیما با بازار آزاد باید حداکثر ۳ درصد باشد. وقتی فاصله نرخ‌ها، ۳۰ درصد است، قطعا تولیدکننده‌ای که کالا را با ارز آزاد خرید می‌کند، قادر نیست ارز صادرات را در نیما ۳۰ درصد پایین‌تر بفروشد؛ چون متضرر می‌شود.

لاهوتی به صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر رضایت وی از روش صادرکنندگان پتروشیمی برای بازگشت ارز صادراتی اشاره دارد و می‌گوید: ایشان عنوان کرده که از سایر صادرکنندگان بخش خصوصی و فلزات رنگین ناراضی است و ٢٧ میلیارد دلار صادرات صورت گرفته که هفت میلیارد دلار ارز صادراتی به نیما برگشته است.اما موضوع فراتر از این است که صادرکنندگان ارز را نمی‌آورند؛ در واقع صادرکنندگان نمی‌توانند بیاورند. به اعتقاد او، واردات در مقابل صادرات و واگذاری اظهارنامه صادراتی روش‌های کارآمدی بود که به‌کار گرفته شد.

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با اشاره به بخشنامه اخیر بانک مرکزی و مشورت با فعالان اقتصادی اظهار می‌کند: جلسه‌ای با حضور نمایندگان اتاق بازرگانی در بانک مرکزی برگزار شد که توافقی در آن صورت نگرفت؛ ولی دستورالعمل صادر شد. جدا از تمام بندهایی که در این دستورالعمل قرار گرفته، اینکه ما بخشنامه‌ای را در آبان ماه صادر کنیم و در آن بگوییم تمام صادرکنندگان از ٢٧فروردین امسال ملزم به اجرای آن هستند، در هیچ زمانی در تاریخ اقتصاد کشور سابقه نداشته است.