۸۰درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت زمینگیر است
اتوبوسرانی تهران در وضعیت قرمز
جلال بهرامی، معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران در مورد وضعیت ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران گفت: سامانه اتوبوسرانی کلان‌شهر تهران در حال حاضر از ۵۰۴۴ دستگاه اتوبوس شامل ۱۶۹۸ دستگاه اتوبوس عمومی و ۳۳۴۶ دستگاه اتوبوس بخش خصوصی برخوردار است که از این تعداد، بالغ بر ۲۴۰۰ دستگاه آن فعال بوده و در خطوط اتوبوسرانی سطح شهر مشغول جابه‌جایی شهروندان هستند. همچنین این سامانه دارای ۱۹۲ دستگاه مینیبوس و ۸۲ دستگاه ون ویژه جانبازان و معلولان است که در حال خدماترسانی به این قشر هستند.
وی در مورد تعداد اتوبوس‌‌‌هایی که از سقف سنی آنها گذشته است، گفت: با توجه به آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون هوای پاک مصوب هیات وزیران در سال ۱۴۰۰، از کل ناوگان اتوبوس شهر تهران ۴۲۳۹ دستگاه آن از سقف سنی مصوب عبور کرده و فرسوده است.
بهرامی در مورد تعداد اتوبوسهای فرسوده به علت مسائل فنی نیز با بیان اینکه ۲۵۱۴ دستگاه از ناوگان سامانه اتوبوسرانی شهر تهران به علل فنی یا از رده خارج شدن، متوقف بوده و اکنون قادر به خدماترسانی به مسافران نیستند، گفت: توسعه و نوسازی سامانه‌‌‌های حمل‌ونقل عمومی در پایتخت به علت حجم منابع مالی موردنیاز، نیازمند همکاری و مشارکت دولت است؛ حال آنکه آخرین اتوبوسهای تحویلی توسط دولت مربوط به سال ۱۳۹۱ بوده و در ۱۰ سال اخیر هیچ اتوبوسی از سوی دولت در اختیار شهرداری تهران قرار نگرفته بود، تا اینکه با پیگیری‌‌‌های صورت پذیرفته توسط مدیریت جدید شهری و مساعدت‌‌‌های دولت کنونی، در سال‌جاری تعداد ۱۶۲ دستگاه اتوبوس از سوی وزارت کشور تامین و به ناوگان شهر تهران افزوده شده و این درحالی است که شهرداری تهران سهم خود را بابت ۶۴۰ دستگاه از اتوبوسهای قرارداد وزارت کشور پرداخت کرده است.
وی ادامه داد: علاوه بر این تعداد ۱۷۰ دستگاه اتوبوس و ۶۲ دستگاه مینیبوس نیز از محل قراردادهای مستقیم شهرداری تهران با خودروسازان داخلی در دوره جدید مدیریت شهری تامین و خریداری شده است و از سوی دیگر کم‌‌‌توجهی به توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی در دوره‌‌‌های قبلی مدیریت شهری مزید بر علت بوده و باعث انباشت مشکلات در این حوزه، فرسودگی ناوگان و کاهش تعداد ناوگان فعال شده است.
بهرامی در مورد نسبت تعداد اتوبوسهای فرسوده به کل ناوگان گفت: میزان فرسودگی ناوگان سامانه اتوبوسرانی شهر تهران در وضعیت بحرانی قرار داشته و بیش از ۸۰درصد ناوگان آن از سن فرسودگی عبور کرده‌‌‌اند و این، موجب کاهش تعداد ناوگان فعال و در نتیجه اختلال در خدماترسانی به شهروندان و تاخیر در ورود اتوبوس‌‌‌ها به ایستگاه‌‌‌ها شده است. معاون شهردار تهران در مورد برنامههای شهرداری تهران برای تامین اتوبوس و کاهش تعداد اتوبوسهای فرسوده گفت: مطابق با تدابیر و رویکرد تحولی مدیریت شهری و در راستای تقویت و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، توسعه سامانه اتوبوسرانی به دلیل زودبازده بودن، هزینه‌‌‌های کمتر و قابلیت تامین در داخل کشور، به صورت جدی در دستور کار شهرداری قرار گرفته است. نکته دارای اهمیت در بحث توسعه سامانه اتوبوسرانی، توجه به توزیع متناسب ناوگان و خطوط و در نتیجه پوشش حداکثری سطح شهر تهران و همچنین یکپارچه کردن آن با سامانه انبوهبر مترو و سامانه‌‌‌های نیمه انبوهبر است که به همین منظور، با عنایت به برنامهریزیهای انجام‌یافته مقرر شده است؛ تا پایان سال ۱۴۰۴ تامین ناوگان موردنیاز سامانه اتوبوسرانی شهر تهران با تامین ۲هزار دستگاه اتوبوس از محل قرارداد وزارت کشور با خودروسازان داخلی، ۳۰۰ دستگاه اتوبوس سه‌‌‌کابین با همکاری آن وزارتخانه، خرید ۱۷۰۰ دستگاه اتوبوس و ۳۰۰ دستگاه میدل‌‌‌باس از خودروسازان داخلی توسط شهرداری، تامین ۶۰۰ دستگاه مینیبوس توسط شهرداری و تامین ۲هزار دستگاه اتوبوس با سایر روش‌ها از واردات صورت پذیرد.
بهرامی ادامه داد: همچنین به موازات توسعه ناوگان سامانه اتوبوسرانی، بازسازی اتوبوسهای فرسوده موجود نیز در دستور کار شهرداری تهران قرار دارد و مقرر شده که تا پایان سال ۱۴۰۴ مجموعا ۲۱۰۰ دستگاه اتوبوس بازسازی و به چرخه فعالیت باز‌گردانده شود که با این احتساب سامانه اتوبوسرانی شهر تهران تا پایان سال ۱۴۰۴، مجموعا از حداقل ۹هزاردستگاه اتوبوس فعال برخوردار خواهد بود، اما این مهم با مساعدت تمامی ارگان‌‌‌های دخیل در مدیریت شهری تهران و با مشارکت ویژه دولت و بخش خصوصی قابل تحقق خواهد بود.
معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران در مورد میزان آلایندگی اتوبوسهای شرکت واحد، متهم اصلی و تولید آلاینده‌‌‌های منبعث از گازوئیل از آنها گفت: بر اساس مطالعات سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ شهر تهران، سهم منابع متحرک از آلاینده‌‌‌های گازی ۹/ ۸۲درصد و از ذرات معلق ۸/ ۶۰درصد بوده و مطابق با نتایج مطالعات مذکور، سهم ناوگان اتوبوس و مینیبوس از آلاینده‌‌‌های گازی ۷/ ۱درصد و از ذرات معلق ۱/ ۱۷درصد است و این درحالی است که سهم سایر مدهای حمل‌ونقل نظیر خودروهای سواری، تاکسی، موتورسیکلت، وانت و کامیون، از سهم ناوگان اتوبوسرانی در تولید آلاینده‌‌‌های هوا بیشتر است و از سوی دیگر بر اساس مصوبات قانون هوای پاک، دستگاه‌‌‌ها و ارگان‌‌‌های دولتی متعددی در بحث آلودگی هوا دخیل هستند که طبق قانون، تکالیف مشخصی به منظور توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی دارند و سهم کوچکی از تکالیف قانونی بر عهده شهرداری تهران است. نظر به عدم‌کفاف منابع شهرداری به منظور توسعه ناوگان به علت هزینه‌‌‌های بالای آن، ضروری است که همه این نهادها به تکالیف قانونی خود عمل کرده و تدابیر اجرایی‌‌‌تری در این راستا اتخاذ کنند.
بهرامی در مورد میزان سهم اتوبوس در ترددهای روزانه در شهر تهران گفت: تهران به عنوان بزرگ‌ترین کلان‌شهر با جمعیت ساکن حدود ۲/ ۹ میلیون نفری، روزانه میزبان حدود ۲۰ میلیون سفر است و از این میزان جابه‌جایی، ۲/ ۱ میلیون سفر با سامانه اتوبوسرانی انجام می‌شود که معادل ۶درصد از کل سفرهای روزانه انجام‌شده است.
وی در مورد کاهش حجم سفرها با اتوبوس نسبت به سال‌های قبل گفت: آمار موجود بیانگر کاهش میزان جابه‌جایی با سامانه اتوبوسرانی طی سال‌های اخیر است که این نرخ نزولی معلول عوامل گوناگونی است که یکی از این عوامل، افت کیفیت و کمیت ناوگان سامانه اتوبوسرانی است. سامانه اتوبوسرانی پایتخت در سال ۱۳۹۰ از بیش از ۸هزار دستگاه اتوبوس و مینیبوس برخوردار بوده است، این در حالی است که اکنون کل ناوگان اتوبوس و مینیبوس اندکی بیشتر از ۵هزار دستگاه است که بیش از نیمی از این ناوگان نیز غیرفعال هستند؛ البته دقت داشته باشید که در طول سال‌های اخیر سبک زندگی شهروندان دچار تغییرات اساسی شده و همزمان با افزایش تعداد خودروهای شخصی در هر خانوار، تمایل به استفاده از این خودروها نیز افزایش چشمگیری داشته است؛ به نحوی که در حال حاضر سهم جابه‌جایی با خودروهای شخصی از کل سفرهای روزانه شهر تهران، بیش از ۶۰درصد است. البته نمی‌توان از این مساله چشم‌‌‌پوشی کرد که گسترش بیماری کرونا در سال‌های اخیر نیز نقش قابلتوجهی در کاهش استفاده مردم از سامانه‌‌‌های حمل‌ونقلی عمومی بالاخص ناوگان اتوبوسرانی داشته است. بر اساس آمار موجود، میزان جابه‌جایی توسط سامانه اتوبوسرانی در ایام شیوع کرونا در مقایسه با دوران پیش از آن، حدودا به نصف کاهش یافته است.
بهرامی در مورد لزوم ایجاد ارتباط بیشتر شبکه اتوبوسرانی با مترو با تاکید بر اینکه شاکله ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهر تهران بر اساس سامانه شبکه مترو شکل گرفته است و خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی تغذیه‌کننده و پوشش‌‌‌دهنده این خطوط هستند گفت: به عنوان مثال خط BRT چهارراه تهرانپارس تا پایانه آزادی با خطوط ۱، ۲، ۳، ۴، ۶ و ۷ متروی تهران تقاطع دارد. شایان ذکر است سامانه اتوبوسرانی جایگاه قابلتوجهی در جابه‌جایی‌‌‌های درون‌‌‌شهری، بهویژه در کلان‌شهرها دارد و توسعه این سامانه به دلیل زودبازده بودن، هزینه‌‌‌های کمتر و قابلیت تامین در داخل کشور، به صورت جدی در دستور کار شهرداری قرار گرفته است. همچنین بازمهندسی خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی به منظور یکپارچه‌سازی هرچه بیشتر آنها با شبکه مترو با هدف افزایش بازدهی و سطح پوشش خدمات نیز از برنامههای تحولی پیش‌‌‌روی شهرداری است.
وی در پاسخ به این پرسش که شما با نظریه کاهش ترافیک با بزرگراه‌سازی موافق هستید یا با کاهش ترافیک با محدودسازی معابر، گفت: تجارب سنوات اخیر در توسعه بزرگراه‌‌‌های شهر تهران، موید آن است که توسعه معابر خودرویی، تقاضای مازاد و القایی ایجاد می‌کند هر چند ممکن است در کوتاه‌مدت به کاهش ترافیک کمک کند، اما در افق بلندمدت ترافیک را چند برابر می‌کند. شهر یک سیستم زنده است که تاب و توان محدودی دارد و توسعه هر معبری در شهر تاب‌آوری شهر را کاهش می‌دهد، بر اساس نظر متخصصان و کارشناسان حوزه حمل‌ونقل تنها راه برون‌‌‌رفت از ترافیک، توسعه حمل‌ونقل عمومی و کاهش خودرومحوری است که حوزه حمل‌ونقل و ترافیک با اتخاذ رویکرد به سمت حمل‌ونقل ترکیبی در تلاش برای توسعه حمل‌ونقل عمومی است.
وی در پاسخ به این پرسش که به عنوان یک کارشناس ترافیکی، مشکل ترافیک طاقت‌‌‌فرسا در تهران چگونه باید حل شود، گفت: آنچه مسلم است نگاه بخشی و یک‌‌‌سویه به مشکلات ترافیکی شهر تهران به هیچ‌وجه صحیح نیست و هرگونه برنامه‌‌‌ریزی و اقدام در راستای حل مشکل ترافیک تهران نیازمند عزم جدی است که با همکاری دستگاه‌‌‌های مسوول و متولیان امر می‌تواند محقق شود. بدیهی است مشارکت عموم شهروندان در اجرای آن زمینه‌‌‌ساز این امر مهم خواهد بود. شهرداری تهران نیز متناسب با سهم خود در تحقق این مهم(کاهش ترافیک) رویکرد تحولی- تخصصی بر دو محور توسعه حمل‌ونقل ریلی و غیر‌ریلی اتخاذ کرده و توسعه حمل‌ونقل انبوهبر شامل توسعه مسیرهای مترو با اولویت تکمیل ۷ خط موجود، اورهال ناوگان فرسوده، خرید واگن، بازسازی و اورهال ناوگان فرسوده موجود، خرید انواع اتوبوس با اولویت تامین از خودروسازان داخلی، ارزیابی و امکان‌‌‌سنجی استفاده از تراموا، مهندسی مجدد و ساماندهی خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی، ارتقای بهره‌‌‌وری خطوط تاکسی‌‌‌های خطی و تبدیل بخشی از آنها به ون و ارتقای بهره‌‌‌وری خطوط حومه و تبدیل بخشی از آنها به مینیبوس و همچنین توسعه حمل‌ونقل نیمه انبوهبر و غیر‌انبوه‌‌‌بر شامل خرید و تامین میدل‌‌‌باس و مینیبوس، توسعه و نوسازی ناوگان تاکسی و ون و توسعه موتور برقی را در دستور کار خود قرار داده است که برای اجرایی‌‌‌سازی آن به همکاری کلیه نهادها و دستگاه‌‌‌های اجرایی بهویژه دولت نیاز است.
