تغییر رفتار در صنعت خردهفروشی
فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای در سال‌‌‌های اخیر مانند دیگر کشورها در ایران نیز گسترش یافتند و این در حالی است که افزایش سهم فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای می‌تواند اقتصاد کشور را از رکود خارج کند. در حال حاضر خردهفروشان و اصناف باید با تغییر کاربری و به‌‌‌روز شدن خود را مطابق استانداردهای دیگر کشورها هماهنگ کنند. به عبارتی ضرورت دارد واحدهای صنفی خردهفروشی با اعمال تغییرات لازم در ساختار خود و داشتن حداقل مساحت برای احداث فروشگاه زنجیره‌‌‌ای و همچنین گذراندن دوره‌‌‌های آموزشی به مجموعه فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای بپیوندند.
اکنون سهم فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای از بازار ایران حدود 5 تا 7درصد است، در حالی که این رقم در دنیا به ۵۰درصد رسیده و در برخی کشورهای پیشرفته تا ۸۰درصد پیشروی دارد. مزایای عمده فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای بسیار زیاد است. در دسترس بودن نیازهای عمده خانوارها، حذف واسطه‌‌‌های غیرضروری، ارائه کالاها با قیمت مشخص و تخفیف ویژه در مقاطع خاص و امکان تجزیه و تحلیل نیازهای مشتریان، کاهش زمان بین تولید و مصرف، اعمال نظارت بیشتر بر فرآیندهای کاری و صرفه‌‌‌جویی در وقت خرید و بهبود ترافیک در شهرهای بزرگ از جمله این مزایاست.
اما مهم‌ترین مزیت فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای برای اقتصاد کشور، «افزایش شفافیت مالی» است، چراکه با توجه به تعداد بالای واحدهای صنفی و فروشندگان خرد، حسابرسی و اخذ مالیات و عوارض روند دشوار و پیچیده‌‌‌ای را طی می‌‌‌کند و در بسیاری مواقع امکان نظارت و رصد وجود ندارد. بر همین اساس حرکت به سمت تجمیع واحدهای صنفی در قالب زیرمجموعه‌‌‌هایی از فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای خردهفروشی که به این روش فرانچایز می‌‌‌گویند، می‌تواند در ایجاد شفافیت بیشتر در اطلاعات مالی موثر باشد.
بیش از ۷۰ سال است که از پیدایش نخستین نسل فروشگاههای بزرگ و زنجیره‌‌‌ای در کشورمان می‌‌‌گذرد. سال ۱۳۲۸ فروشگاههای سراسری سپه در تهران پایه‌‌‌گذاری شد. افتتاح و فعالیت این فروشگاه‌‌‌ها در تهران چنان تجربه بدیهی بود که همچنان بسیاری از مردم، فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای را با مفهوم فروشگاه سپه به خاطر می‌‌‌آورند. اما در طول زمان و دهه‌‌‌های مختلف، روند رشد و توسعه این شکل از کسب و کار همواره ثابت نبوده و با نوساناتی همراه بوده است. اکنون دولت و مسوولان مختلف در تلاشند تا الگوی عرضه مواد در ایران را به کشورهای دیگر نزدیک کرده و شرایطی برای تجمیع واحدهای کوچک به شکل فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای فراهم آورند. استدلال نیز آن است که قیمت‌‌‌گذاری در فروشگاههای زنجیره‌‌‌ای با حذف واسطه‌‌‌های موجود و در مذاکره با تولیدکنندگان و عرضه‌‌‌کنندگان برای خرید انبوه کالا با مناسب‌‌‌ترین قیمت ممکن، محصولات را با ارزان‌‌‌ترین قیمت به دست مصرف‌کننده خواهند رساند.
طبق تحقیقات، خواسته‌‌‌های مشتریان روی چهار مورد مهم متمرکز است: محل فروشگاه: مشتری‌‌‌ها معمولا ترجیح میدهند از فروشگاههای محلی نزدیک خودشان خرید کنند. ارسال رایگان: تحویل و ارسال رایگان فاکتور مهمی است که می‌توانید مشتریان را متقاعد کنید از شما خرید کنند. وفاداری: مشتری‌‌‌ها دوست دارند از برندهایی خرید کنند که روی آنها شناخت دارند و تجربه خوبی داشته‌‌‌اند. شخصی سازی: اگر مشتری ببیند فروشگاهی که از آنجا خرید می‌‌‌کند، او را می‌‌‌شناسد، تاثیر مثبتی روی تصمیم خریدش می‌‌‌گذارد. برای خلق یک تجربه شخصی برای مشتری، می‌توانید از نرم‌‌‌افزارهای مختلف مثل نرم‌‌‌افزار CRM کمک بگیرید و مطمئن باشید که فروش‌‌‌تان را افزایش می‌‌‌دهید.
دلایل محبوبیت خردهفروشی آنلاین؟ بازار نسبتا ثابت، مشتری شناخته شده، اطمینان از تکرار خرید، عدم‌نیاز به پیچید‌‌‌گی‌‌‌های فنی و اجرایی برای ساختن فروشگاه، امکان شروع و راه‌‌‌اندازی با حداقل سرمایه، امکان جذب سریع سرمایه‌گذار، بازاریابی مبتنی بر موقعیت جغرافیایی ژئومارکتینک، درک ساده‌‌‌تر مشتری اینترنتی از محصولات ارائه شده و... از مهم‌ترین مواردی است که بنیان‌گذاران را تشویق می‌‌‌کند در حوزه خردهفروشی وارد شوند.
جای تعجب نیست که بسیاری از دلایل بنیان‌گذاران کسب و کارهای نوپای آنلاین (استارت‌آپ ها) با فردی که پارکینگ منزل خود را تبدیل به سوپرمارکت می‌‌‌کند مشترک باشد! یکی از مهم‌ترین مزیت‌‌‌های خردهفروشی برای مشتریان قیمتهای پایین‌‌‌تر نسبت به بازار است که اغلب به دلیل حذف واسطه‌‌‌های فروش است. همچنین امکان افزودن خدمات جانبی به فروش‌‌‌های خرد مزیت دیگری است که باعث می‌شود مشتریان رغبت زیادی به این نوع خرید داشته باشند. مثلا در بسیاری از موارد خرید یک کالای کوچک به‌‌‌صورت اینترنتی به مراتب ازصرف وقت در ترافیک شهری یا سفر به مرکز خرید اصلی منطقی‌‌‌تر به نظر می‌‌‌رسد.
الزام به تغییر فرآیند کسب و کار: روند تهیه، ذخیره و تدارکات در کسب و کارهای الکترونیکی با کسب و کارهای سنتی غیر‌مجازی متفاوت است. سازمان خردهفروشی آنلاین باید فرآیندهای متفاوت مناسب با کسب و کارهای الکترونیکی جدید را مجدد طراحی و ادغام کند.
در بخش‌‌‌های سنتی ادارات و سلسله مراتب مدیریتی ممکن است در روند پردازش سفارش و حمل‌ونقل، موانعی وجود داشته باشد، به عنوان مثال ممکن است کسب و کار سنتی بررسی کالا پیش از ارسال برای مشتری را امری ضروری بداند، اما در خردهفروشی آنلاین حمل کالا از یک مکان به مکان دیگر برای مشتری امکان‌پذیر نخواهد بود. درواقع خرده‌فروش الکترونیکی یک تامین کننده محلی را در شهری که مشتری در آن زندگی می‌‌‌کند انتخاب کرده و تحویل کالا به مشتری را به تامین کننده محلی می‌‌‌سپارد. این امر نیازمند تصویب قوانین مخصوص کسب و کار و اعتماد بالا به تامین کننده محلی است.در ادامه اعتبار بالای کسب و کار باعث می‌شود تامین کننده محلی دستورالعمل‌‌‌ها را به درستی رعایت کرده و همان محصول را با کیفیت عالی تحویل مشتری دهد. برنامه‌ریزی فروش و تجزیه و تحلیل تقاضا در خردهفروشی آنلاین در مقایسه با کسب و کارهای سنتی غیر‌مجازی بسیار دشوار است.
تعارض کانال: شرکت‌هایی که هم از طریق اینترنت و هم از طریق فروشگاههای غیر‌مجازی فعالیت میکنند، ممکن است در بسیاری از موارد در حوزه فروش کالا، تعارض ایجاد کنند. به این دلیل که در دسته سفارش‌های فروشگاه الکترونیکی، کالاها به طور مستقیم به مصرف‌کننده نهایی می‌‌‌رسند و باعث ایجاد حس تهدید برای ادامه فعالیت توزیع‌کنندگان و فروشندگان غیر‌مجازی می‌‌‌شوند. بیشتر مواقع دیده شده که خردهفروشان مجازی تمایل به کاهش قیمت نسبت به قیمتهای خردهفروشان دارند و ممکن است فروش خردهفروشان غیر‌مجازی کاهش یابد، در نتیجه تمایل بیشتری در این دسته به فروش محصولات از طریق اینترنت ایجاد می‌شود که به دنبال کاهش قیمتهای اعمال شده توسط خردهفروشان الکترونیکی بوده است.
مسائل حقوقی: قوانین مناسب معاملات مبتنی بر اینترنت درحال حاضر بسیار جامع نیست. امروزه نامه‌‌‌های الکترونیکی و امضاهای دیجیتال فقط در برخی از کشورها در مراجع قانونی معتبر شناخته می‌‌‌شوند. در بسیاری از کشورها، هیچ قانون واضحی جهت اطلاع خردهفروشان در مورد مالیات کالاها وجود ندارد. در خردهفروشی الکترونیکی برخی کشورها، محل صدور صورتحساب، محل ارسال کالا و محل تحویل همه متفاوت است. اگر این سه مکان در صلاحیت‌‌‌های مختلف دولت‌‌‌ها قرار گیرند، پرداخت مالیات و تسلیم مالیات نیز با مشکل مواجه خواهد شد. البته قوانین مربوط به خردهفروشی الکترونیکی در ایران نیز شامل تفاوت‌هایی است که روند رشد و پیشرفت را بسیار تسهیل کرده است.
امنیت و حریم خصوصی: امنیت یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌های دنیای دیجیتال است. به‌رغم تنظیمات امنیتی پیچیده مانند گذرواژه‌‌‌ها و فایروال‌‌‌ها، هنوز هم با خبر هک وب‌سایت و سرقت داده‌‌‌ها مواجه هستیم. اینترنت با دامنه عمومی، بسیار مستعد فعالیت‌‌‌های غیرقانونی است. مردم نسبت به انتشار اطلاعات در مورد کارت‌‌‌های اعتباری و اطلاعات شخصی خود در شبکه اینترنتی بسیار محتاط رفتار میکنند، زیرا این اطلاعات به راحتی توسط هکرها مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد. اخیرا در ایران برای امنیت مبادلات اینترنتی قوانین و مقررات شدیدی وضع شده است که کار را برای مجرمان سایبری بسیار دشوار و در برخی موارد محال می‌سازد. در نهایت، به این نتیجه رسیدیم که خردهفروشی آنلاین فقط در ایجاد یک وب‌سایت زیبا نیست. شرکت‌های مشاوره مدیریت کسب و کار، مهارت‌‌‌های مورد نیاز برای ارزیابی برنامه‌‌‌های کسب و کار، بررسی مدل‌‌‌های درآمدی، کمک به شناسایی ادغام فرآیندهای زنجیره تامین با نوآوری در زمینه تجارت الکترونیکی را برای خردهفروشان الکترونیکی به ارمغان می‌‌‌آورند. سیستم پشتیبانی، بیشترین و پر اهمیت‌ترین بخشی است که به تمرکز بالایی نیاز دارد. مشتریان تنها در صورت بازگشت تجربیات خوب از خریدهای قبلی خود، به خرید مجدد از این روش رضایت میدهند. در حال حاضر نزدیک به 70درصد از مردم دنیا، از خریدهای اینترنتی خود رضایت کافی دارند. در دنیای پیچیده کسب و کار، خردهفروشی آنلاین به معنی کلی کسب و کار استراتژیک تبدیل خواهد شد و ممکن است در دهه آینده مفیدترین و سودمندترین روش فرآیند کسب و کار در صنایع نساجی و پوشاک را نیز از آن خود کند.
