این به این معناست که در بهره‌وری واگن‌‌های باری نزدیک به ۹‌درصد کاهش داشتیم. این در حالی است که شاخص متوسط بهره‌وری واگن‌های باری در سال قبل‌تر از آن نیز به میزان ۹‌درصد کاهش و در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال۱۳۹۹ نیز به میزان ۱۶‌درصد کاهش داشته است. این افت‌های پیوسته و سنگین در حالی است که بخش حمل‌ونقل بار ریلی نسبت به بخش حمل بار مسافر کارکرد‌های بسیار مهم‌تری در اقتصاد کشور دارد.

سرعت بازرگانی واگن‌های باری در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۴‌درصد افت داشته و از میزان ۳.۳۸ کیلومتر بر ساعت به ۲.۹ کیلومتر بر ساعت رسیده است. در چند سال اخیر سرعت بازرگانی، روند نزولی داشته و این موضوع شرایط اسفناکی را فراهم کرده به طوری که انجمن به عنوان تشکل غیردولتی بخش ریلی برای مخاطبان که در بخش خصوصی و کارشناسان که گزارش‌های سه‌ماهه منتشر می‌کند، نام گزارش سه‌ماهه آخر سال ۱۴۰۲ را استرجاع گذاشته است. حمل‌ونقل ریلی می‌تواند نقش موثری در رشد اقتصاد کشور داشته باشد و می‌تواند محرک سریع و پر انرژی ‌برای جهش اقتصادی کشور باشد. همچنان که در اقتصادهای بزرگ دنیا استخوان‌بندی لجستیک خود را روی حمل‌ونقل ریلی گذاشته‌اند.

به عنوان کارشناس حمل‌ونقل معتقدم که بخش حمل‌ونقل ریلی با سیاست‌های غیر‌مسالمت‌آمیزی که دولت در قبال بخش خصوصی پیش گرفته به مثابه یک محتضر در حال مرگ بوده و این هشداری جدی بوده و اگر مسوولان به آن توجه نکند باید شاهد مرگ زود رس صنعت ریلی طی ۳ تا ۴ سال آینده باشیم و قطعا صنعت فولاد کشور به عنوان مشتری اصلی این صنعت آسیب جدی خواهد دید و خسارت‌های چند میلیارد دلاری به‌عنوان عدم‌نفع ناشی از نارسایی سیستم حمل‌ونقل ریلی کشور در صنعت فولاد خواهیم داشت.

میزان ترانزیت ریلی بر اساس آمار با حدود یک میلیون و ۴۳۰‌هزار تن تقریبا معادل سال ۱۴۰۱ بوده که البته کارکرد حمل ترانزیت در کل بار ریلی کشور سهم بالایی ندارد. این میزان در سال ۱۴۰۲ به معادل یک میلیون و ۵۷۰‌هزار تن رسیده که به لحاظ تناژ حمل به میزان ۹‌درصد و در بخش تن-کیلومتر حمل به میزان ۷‌درصد رشد داشته اما در بخش تن -کیلومتر حمل داخلی به میزان ۴‌درصد کاهش داشته است. این به منزله افت جدی عملکرد در حوزه باری است.

طبق قانون برنامه ۵ ساله اخیر توسعه، قرار بوده سهم راه‌آهن در حمل بار کشور حداقل به ۳۰‌درصد و در بخش حمل مسافر به ۲۰‌درصد برسد. متاسفانه این موضوع رخ نداده و وضعیت فعلی به این صورت است که در سال ۱۳۹۹ کل سهم حمل ریلی کشور از کل جابه‌جایی بار به میزان بیش از ۱۲‌درصد بوده اما اکنون این میزان به ۹‌درصد در مقیاس تن -کیلومتر رسیده است. در مقیاس تناژی این میزان ۹.۵‌درصد بوده که به میزان ۷‌درصد رسیده و کاهش مداوم داشته است.

در سال گذشته میزان جابه‌جایی بار به صورت جاده‌ای به میزان ۹‌درصد رشد داشته است . به این معنی که میزان حمل بار جاده‌ای که ۹۰‌درصد کل بازار حمل زمینی کشور را شامل می‌شود به میزان ۹۱‌درصد حوزه تن کیلومتری حمل بار رسیده و میزان حمل باری ریلی از بیش از ۱۰‌درصد به میزان ۹‌درصد رسیده است. این در حالی است که میزان بار در کشور زیادتر شده اما عملکرد بخش ریلی کاهش یافته و طبیعتا سهم آن نیز از حمل بار کاهش یافته است. حاکمیت باید به صورت جدی‌تر به بخش ریلی توجه کند.

سال گذشته در حوزه مسافری شاهد این بودیم که نفر-کیلومتر جابه‌جایی مسافر در بخش ریلی حدود ۴‌درصد نسبت به سال قبل تر از آن، رشد داشته است. اما با این وجود در طول سال ۱۴۰۲ از ابتدا تا انتها، روند جا به جایی مسافر نزولی بوده است. به عبارتی بیشتر جابه جایی مسافر در فصل بهار بوده و در فصل تابستان در اوج سفرهای تابستانی، این روند تعداد کاهشی بوده و در فصل‌های پاییز و زمستان نیز کاهشی بوده است و یک روند نزولی منظم در چهار فصل سال ۱۴۰۲ را شاهد بودیم. با وجود اینکه جای امیدواری است که سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ رشد اندکی داشته اما نگرانیم، ابتدا تا انتها ۱۴۰۲ کاهشی بوده و با توجه به روند کاهشی در حوزه بار هم شاهد بودیم این روند کاهشی در فصل بهار سال ۱۴۰۳ احتمال بسیار زیاد ادامه خواهد داشت. باید برای این موضوع تدبیری اندیشه شود. دلیل این موضوع، تصدی‌گری بسیار دولت به‌ویژه در حوزه ناوگان لکوموتیو است.