مروری بر عملکرد و آخرین آمار خود‌اظهاری شرکت‌های بیمه‌ای فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد که هم‌‌‌اکنون شش شرکت بیمه‌ای با زیان انباشته روبه‌رو هستند. به تازگی، محسن پورکیانی، دبیرکل سندیکای بیمه‌گران هم هشدار داده که تعدادی از شرکت‌های بیمه‌ای دچار  ناترازی شده‌اند. علی استاد‌هاشمی، رئیس کل بیمه مرکزی نیز اعلام کرده که اگر لازم شود باید به سمت ادغام شرکت‌های بیمه رفت. این اولین بار نیست که موضوع ادغام شرکت‌های بیمه‌ای مطرح می‌شود. پیش‌تر سیدمحمد کریمی در سال ۱۳۹۱ زمانی که رئیس کل بیمه مرکزی بود از ضرورت ادغام و شراکت شرکت‌های بیمه‌ای صحبت کرده بود. سال ۱۳۹۷هم غلامرضا سلیمانی، رئیس کل اسبق بیمه مرکزی پیشنهاد ادغام شرکت‌های بیمه‌‌‌ای را مطرح و اذعان کرد که قبل از این ادغام باید سهامداران آمادگی این موضوع را داشته باشند و بیمه مرکزی هم با تشویق شرکت‌های بیمه به ادغام تلاش خود را در این راستا خواهد کرد. سلیمانی در همان سال گفته بود که شرایط سه شرکت بیمه‌ای در حال بررسی است و بیمه مرکزی آنها را به ادغام تشویق می‌کند.

به نظر می‌رسد که ترکیب متنوع سهامداران شرکت‌های بیمه و چالش‌های پیش رو باعث شده تا ادغام این شرکت‌ها سخت یا حتی غیرممکن باشد. نمی‌توان انتظار داشت که شرکت‌های بیمه‌ای که از شرایط مطلوبی برخوردار نیستند، خود اقدام به ادغام کنند چراکه سهامداران هر شرکتی تا آخرین لحظه تمایل به حضور در صنعت مورد نظر دارند. اما باید توجه داشت که ادغام یکی از استراتژی‌های متعارف در بازاریابی است و یکی از مواردی است که بسیاری از شرکت‌ها برای ادامه بقای خود آن را انجام می‌دهند. تجربه این موضوع در نظام بانکداری کشور وجود دارد و درهمین رابطه علی بنیادی‌نائینی، عضو هیات عامل و معاون طرح و توسعه بیمه مرکزی به چابک آنلاین گفت که در مورد ادغام بانک‌ها یک تجربه مناسب در نظام بانکی وجود دارد و اگر این ادغام شرایطی را فراهم کند که به سمت بیمه‌های تخصصی حرکت کنند می‌تواند مفید باشد.

وی تاکید کرد که در شرایط فعلی برنامه‌ای برای ادغام شرکت‌های بیمه‌ای وجود ندارد اما اگر بتوان از محل ادغام شرکت‌ها فعالیت‌های تخصصی ایجاد کرد موضوع جدید و نوینی پیش روی صنعت باز می‌شود. درطول سال‌های اخیر، شرکت‌های بیمه بسیاری در سراسر جهان اقدام به ادغام کرده‌‌‌اند. به نظر می‌رسد که این ادغام‌‌‌ها به منظور افزایش قدرت رقابتی، کاهش هزینه‌‌‌ها و افزایش بهره‌‌‌وری بیشتر انجام شده است. به عنوان مثال، AXA، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بیمه در جهان، در سال ۲۰۱۸ گروه XL را با مبلغ ۱۵.۳ میلیارد دلار خریداری کرد. این ادغام به AXA کمک کرد تا به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بیمه اموال و مسوولیت در جهان تبدیل شود. شرکت آلمانی Allianz هم در سال ۱۹۹۸ شرکت فرانسوی AGF را خریداری کرد. گفته می‌شود که این ادغام به Allianz کمک کرد تا حضور قوی‌‌‌تری در بازار اروپا داشته باشد و به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بیمه در جهان تبدیل شود. رویکرد ادغام‌‌‌ در این شرکت‌ها نشان‌‌‌دهنده تداوم تلاش‌‌‌های شرکت‌های بیمه دنیا برای گسترش حضور در بازار، تنوع‌‌‌‌بخشی به خدمات و استفاده از فرصت‌‌‌های جدید در بازار بیمه جهان است. ناگفته پیداست که ادغام شرکت‌های بیمه‌ای مزایا و معایب خاص خود را دارد.

با ادغام، شرکت‌های بیمه می‌توانند سهم بیشتری از بازار را به دست آورند و درعین حال هزینه‌‌‌های عملیاتی خود را از طریق هم‌‌‌افزایی و بهره‌‌‌وری بیشتر در استفاده از منابع کاهش دهند. از سوی دیگر ادغام شرکت‌های بیمه‌ای با یکدیگر امکان ارائه محصولات و خدمات متنوع‌‌‌تری را فراهم می‌کند و با دسترسی به منابع مالی بیشتر و سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان‌‌‌تر می‌توانند ریسک‌‌‌های خود را بهتر مدیریت کنند. در ایران فعالان و کارشناسان صنعت بیمه رویکردهای متفاوتی در خصوص ادغام شرکت‌های بیمه‌ای داشته‌اند. بسیاری از کارشناسان، ادغام شرکت‌های بیمه‌ای را نادرست می‌دانند و دلایلی همچون تصفیه تعهدات، ایجاد بی‌اعتمادی در جامعه، ضعف در اطلاعات شرکت‌های بیمه‌ای و مطالبات شرکت از سهامداران را از جمله چالش‌های احتمالی ادغام می‌دانند. درهمین پیوند، مدیرعامل شرکت بیمه آرمان به چابک‌آنلاین گفت که ادغام شرکت‌های بیمه‌ای کار آسانی نیست زیرا عمده این شرکت‌ها بورسی هستند و اموال و دارایی‌هایی دارند که یکسری از این دارایی‌ها، دارای مشکلاتی هستند.

مجید قلی‌پور تاکید کرد که در زمینه ادغام شرکت‌های بیمه‌ای، نهاد ناظر صنعت بیمه باید تصمیم‌گیری کند که این‌کار را انجام دهد اما به جای بسته شدن شرکت‌ها باید به دنبال بهبود فرآیندها و شرایط شرکت‌ها باشیم. در مقابل عده‌ای دیگر به حفظ منافع بیمه‌گذاران و عواقب بی‌اعتمادی درجامعه تاکید دارند. درهمین رابطه موسی رضایی‌میرقائد، مدیرعامل شرکت بیمه البرز درگفت‌وگویی که با چابک آنلاین داشت مدعی شد که هفت یا هشت شرکت در صنعت بیمه باید ادغام شوند، زیرا ادامه مسیر این شرکت‌ها آسیب بیشتری به صنعت بیمه و اعتماد مردم وارد می‌کند. اما از منظر قانونی شرایط ادغام در صنعت بیمه چگونه است؟ آیا همان‌گونه که ورود شرکت‌های جدید به عرصه صنعت بیمه تسهیل شده و شرکت‌های مختلف می‌توانند خود را در قالب شرکت‌های تخصصی مطرح کنند، شرایط خروج شرکت‌ها هم فراهم است؟

درهمین خصوص مدیرعامل شرکت بیمه نوین به چابک آنلاین گفت: چیزی که در اذهان آن را ادغام می‌‌‌نامند درواقع ادغام نیروهای انسانی است، چرا که تعهدات را سهامدار جدید می‌‌‌پذیرد. حسین کریم‌خان‌زند تاکید کرد که در صنعت بیمه چنین چیزی وجود نداشته و در قوانین بالادستی و بورس نیز قانونی تحت عنوان فرآیند ادغام وجود ندارد. وی اذعان کرد که در واقع نهاد ناظر به یک شرکت اعلام می‌کند که دیگر اجازه فعالیت ندارد و بعد به دلیل حفظ مشتریان و کارکنان و جلوگیری از مشکلات، شرکت را وادار به فروش یا واگذاری سهام خود می‌کند. با وجود اینکه سال‌هاست بیمه مرکزی در مورد ادغام شرکت‌های بیمه‌ای در صنعت صحبت می‌کند اما شرایط کنونی و ادامه روند ورود شرکت‌های بیمه‌ای جدید با سرمایه‌های حداقلی چیز دیگری را نشان می‌دهد.

از همین روی انحلال یک شرکت بیمه تبعات بسیاری را به دنبال دارد اما برای ادغام آنها بیمه مرکزی می‌تواند ‌سازوکارهایی را پیش‌بینی کند. فراموش نکنیم که شرکت‌های بیمه‌ای به صورت مداوم به بیمه مرکزی گزارش مالی و عملکردی خود را می‌دهند  بنابراین اگر شرکتی در شرایط نامطلوب باشد بیمه مرکزی به خوبی از آن آگاه است. حال با درنظر گرفتن صحبت‌های اخیر محمود حق‌وردیلو، معاون نظارت و عضو هیات عامل بیمه مرکزی که اعلام کرد وضعیت در حوزه نظارت نیاز به توجه جدی دارد باید دید که راهکار بیمه مرکزی اصلاح ساختار شرکت‌های بیمه‌ای خواهد بود یا همچنان بحث ادغام مطرح می‌شود؟