صورت‌های مالی بانک گردشگری بررسی شد
نمای نزدیک از یک بانک خصوصی
در این گزارش بــــانــــک‌های کشور همچنین با عنوان «بانک‌های تحت بررسی»، «شبکه بانکی تحت بررسی» یا «شبکه» یاد می‌‌شوند. «سود (زیان)ناخالص» حاصل تفاضل «هزینه سود سپرده‌‌ها» از «درآمد عملیاتی» است که تجزیه‌‌و‌‌تحلیل آن نحوه تجهیز و تخصیص سپرده‌‌ها و منابع بانک را آشکار می‌کند و معرفی برای بازده بانک است. به‌‌علت ویژگی تفریق هرچه عوامل درآمدی افزایش و عامل هزینه کاهش یابد نتیجه تفریق که همان «سود (زیان)ناخالص» است امکان افزایش می‌‌یابد. تمامی داده‌‌ها و اطلاعات استفاده شده برای پایش عوامل «سود (زیان)ناخالص» بر‌‌گرفته از صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده بانک‌های تحت بررسی است. برای شروع ابتدا به مختصات «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عاملی کاهنده در معادله «سود (زیان)ناخالص» بوده دقت می‌شود و چون «هزینه سود سپرده‌‌ها» همبسته با «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» است از این رو بررسی و ارزیابی آن با تأملی بر مجموعه مرجع آن «سپردههای مشتریان» آغاز می‌شود.
بررسی وضعیت سپرده‌‌ها
مجموعه «سپردههای مشتریان» بانک شامل سپردههای دیداری، پس‌‌انداز و مشابه اعم از مشتریان حقیقی و حقوقی به‌‌همراه سپردههای سرمایه‌گذاری مدت دار مشتریان است. متوسط «سپردههای مشتریان» بانک گردشگری در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۱۰۰ همت بوده که خیلی کمتر از میانگین «سپردههای مشتریان» بانک‌های تحت بررسی است. سهم «سپردههای مشتریان» بانک گردشگری در سبد «سپردههای مشتریان» شبکه در برنامه ششم توسعه نزدیک به ۲درصد است که پایین‌‌تر از میانگین عملکرد شبکه و حتی عقب‌‌تر از بانک‌های جوان‌‌تر و نسبتا همسال بوده و این تناسب در دوره ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ تفاوتی نکرده است. متوسط رشد «سپردههای مشتریان» بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه نزدیک به ۳۷درصد بوده که پایین‌‌تر از رشد «سپردههای مشتریان» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه است.
سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «سپردههای مشتریان» شبکه در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی ۷ ساله حدود ۳درصد بوده که این سهم برای دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیشتر کاهش یافته و به۲درصد تنزل کرده و هردو شاخص نیز کمتر از میانگین «سپردههای مشتریان» بانک‌های تحت بررسی هستند. مستندات فوق نشان از کم‌‌توانی اکید تجهیز سپرده در بانک گردشگری دارد. حال با این مقدمه در خصوص «سپردههای مشتریان» نوبت به ارزیابی زیرمجموعه آن «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» می‌‌رسد. «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» از مجموعه سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار عادی، ویژه و سپردههای سرمایه‌گذاری دریافتی از بانک‌ها و موسسات اعتباری و سودهای پرداختی تشکیل می‌شود.
سهم میانگین «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» در سبد متوسط «سپردههای مشتریان»بانک در برنامه ششم توسعه ۹۴درصد بوده در حالی که میانگین آن در شبکه ۷۱ است و در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ سهم مزبور در بانک گردشگری تغییر نکرده و ۹۴درصد باقی مانده و در مقابل میانگین شبکه برای این شاخص به ۶۲درصد تقلیل پیدا کرده است. متوسط رشد سالانه «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» در برنامه ششم توسعه ۳۵درصد بوده که از میانگین رشد سالانه شبکه فراتر رفته است. سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی ۷ ساله حدود ۵ درصد بوده که این نسبت بیش از میانگین شبکه است.
تاکنون ملاحظه شد تجهیز سپردههای بانک گردشگری ضعیف‌‌تر از شبکه بانکی تحت بررسی بوده و آن‌طور که از مراتب بالا استنباط شد این روند ضعیف هم معطوف به تجهیز گران‌قیمت سپرده‌‌هاست. ارزیابی «سپردههای سرمایه‌گذاری مدت‌‌دار مشتریان» سرآغازی برای برآورد «هزینه سود سپرده‌‌ها» است و پیش‌تر بر بازتاب منفی آن در معادله «سود (زیان) ناخالص» بانک تاکید شد که در بخش بعدی بررسی می‌شود. متوسط «هزینه سود سپردههای» بانک گردشگری در دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۱۵ همت بوده که بیش از میانگین «هزینه سود سپرده‌‌ها» در بانک‌های تحت بررسی است.
متوسط رشد سالانه «هزینه سود سپرده‌‌ها» در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۴۳درصد بوده که از میانگین شبکه بانکی تحت بررسی بالاتر است. سهم بانک گردشگری در افزایش «هزینه سود سپردههای» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه بیش از ۸درصد بوده که از میانگین شبکه افزون‌‌تر است. سهم «هزینه سود سپرده‌‌ها» در سبد «هزینه‌‌های کل» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۸۳درصد است که بسیار بالاتر از میانگین عملکرد شبکه است. تمامی شاخصه‌‌های موصوف گرانی تجهیز سپرده‌‌ها در بانک گردشگری را نسبت به شبکه بانکی تحت بررسی نمایان می‌‌سازد. تا به حال مشخص شد «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عامل کاهنده در معادله«سود (زیان)ناخالص» است در بانک گردشگری در فضایی بالاتر از میانگین شبکه حرکت کرده فلذا ناگزیر ماحصل «سود (زیان)ناخالص» را در دوره ارزیابی با افت همراه می‌‌سازد. در اینجا فرصت به بررسی و ارزیابی عامل افزاینده در معادله«سود (زیان)ناخالص» یعنی «درآمد عملیاتی» می‌‌رسد. «درآمد عملیاتی» در بردارنده پنج مجموعه جدا ازهم با نام‌‌های «درآمد تسهیلات اعطایی»، «درآمد سپرده‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» است.
درآمد تسهیلات اعطایی ۹۲درصد از ساختار درآمد عملیاتی بانک گردشگری را تشکیل داده و سهم «درآمد سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی» ۵درصد و سهم سه جزء باقی مانده شامل «درآمد سپرده‌‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی»، «سود یا زیان سرمایه‌گذاری در سهام و سایر اوراق بهادار» و «جایزه سپرده قانونی» در مجموع ۳درصد است. در نظر بود تمامی اجزای سازنده «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری یک‌‌به‌‌یک بررسی و ارزیابی شوند و همان‌‌گونه که دیده شد در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ «درآمد تسهیلات اعطایی» بیش از ۹۲درصد از «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری را تشکیل داده و به این مناسبت صرفا به بررسی همین بخش از «درآمد عملیاتی» بسنده خواهد شد. از آنجایی‌‌که «درآمد تسهیلات اعطایی» مرتبط با «تسهیلات اعطایی» است بنابراین نخست قبل از بررسی «درآمد تسهیلات اعطایی»وضعیت «تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری بررسی خواهد شد. در این گزارش مقصود از واژه «تسهیلات اعطایی» مجموع انواع تسهیلات اعطایی و مطالبات است که در سمت راست ترازنامه بانک قید می‌‌شوند.
شرایط تسهیلات
میانگین مانده «تسهیلات اعطایی» در دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۳۳ همت بوده که پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است. سهم «تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد متوسط «تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در برنامه ششم توسعه کمتر از یک‌درصد بوده که بسیار کمتر از میانگین شبکه است. سهم بانک گردشگری در میزان افزایش «تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی برنامه ششم توسعه از سال پایه تا پایان سال ۱۴۰۱ در برهه زمانی۷ ساله کمتر از یک‌درصد بوده که این نسبت بسیار پایین‌‌تر از میانگین این شاخص در بانک‌های تحت بررسی است. از نظر دور نمانده «مانده تسهیلات اعطایی» بانک از ۱۹ همت سال ۱۴۰۰ به ۴۷ همت در سال ۱۴۰۱ رسیده و به‌‌رغم خیز بلندی که برداشته کماکان سهم آن در سبد «تسهیلات اعطایی» شبکه کمتر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است.
نسبت «تسهیلات اعطایی» به سپردههای بانک به‌‌نوعی بهره‌‌گیری مناسب از آنها را به نمایش می‌‌گذارد که این نسبت در بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه و در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بسیار نحیف و فاصله بسیاری با متوسط عملکرد بانک‌های تحت بررسی و هنجارهای توصیه شده معمول دارد و طبیعتا موجب کمرنگ‌‌تر شدن «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در شبکه می‌شود که در آینده بررسی خواهد شد.
درآمدهای بانک چگونه بوده است؟
متوسط «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۱۱ همت بوده که کمتر از میانگین عملکرد بانک‌های تحت بررسی است. سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد متوسط «درآمد کل» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۵۲درصد بوده و کمتر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است. سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری در سبد «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ حدود ۲درصد بوده که کمتر از میانگین شبکه است. البته «درآمد تسهیلات اعطایی» بانک گردشگری از ۶ همت سال ۱۴۰۰ به ۱۵ همت در سال ۱۴۰۱ رسیده که جهشی بی‌بدیل درشبکه بانکی تحت بررسی است با‌‌این‌‌وجود نه‌‌تنها در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بلکه در سال ۱۴۰۱ هم سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمدی بانک در رده‌‌ای پایین‌‌تر از میانگین عملکرد بانک‌های تحت بررسی قرار دارد که ریشه در کم‌‌بنیگی مزمن در «اعطای تسهیلات» بانک دارد.
ابتداذکر شد «درآمد عملیاتی» در‌‌بردارنده پنج مجموعه متمایز است و بزرگ‌ترین مجموعه آن که «درآمد تسهیلات اعطایی» بود با جزئیات لازم مورد مداقه قرار گرفت. اکنون وقتآن‌‌است که به ارزیابی «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری به‌صورت یکپارچه پرداخته شود. متوسط «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ نزدیک به ۵/۱۱ همت و سهم آن در «سبد درآمدی بانک» ۵۷درصد بوده که هر دو مقدار کمتر از میانگین شبکه بانکی تحت بررسی است. سهم «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری در سبد متوسط «درآمد عملیاتی» بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ معادل ۲درصد بوده که پایین‌‌تر از میانگین شبکه است. گرچه «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری از ۷ همت سال ۱۴۰۰ به ۱۶ همت در سال ۱۴۰۱ رسیده منتها سهم آن در «سبد درآمدی بانک» همچنان پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی است که ضعف مفرط بنیه کسب «درآمد عملیاتی» بانک گردشگری را هویدا می‌‌سازد. دیده شد «هزینه سود سپرده‌‌ها» که عامل کاهنده در معادله«سود (زیان)ناخالص» بوده در بانک گردشگری نسبت به شبکه بانکی تحت بررسی در اوج حرکت می‌کند و عامل افزاینده در «سود (زیان)ناخالص» که «درآمد عملیاتی» است در بانک گردشگری نسبت به عملکرد بانک‌های تحت بررسی در قعر قرار دارد پس حتما مقدار «سود (زیان)ناخالص» را به شدت کاهش خواهد داد که به‌‌دنبال این بخش به‌‌شکل منسجمی بررسی می‌شود.
متوسط «درآمد عملیاتی» و میانگین «هزینه سود سپردههای» بانک در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به‌‌ترتیب ۱۱۴۷۷۳ و ۱۴۷۴۷۱ میلیارد ریال است و پیامد آن برای بانک گردشگری «زیان ناخالص» معادل ۳۲۶۹۸میلیارد ریال است ولی بانک‌های تحت بررسی در دوره ارزیابی «سود ناخالص» برابر ۵۲۰۱۵ میلیارد ریال تحصیل کرده‌‌اند و این به آن معناست که اکثریت قریب به‌‌اتفاق بانک‌های کشور برخلاف بانک گردشگری به تفوق «درآمد عملیاتی» بر «هزینه سود سپرده‌‌ها» توجه داشته‌‌اند.
هرچند قلمرو این گزارش فقط کنکاش در«سود (زیان)ناخالص» بوده و ارزیابی«سودخالص» در حیطه آن نیست .بانک گردشگری که در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ با «زیان ناخالص» ۳۲۶۹۸ میلیاردریالی روبهرو بوده نهایتا در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ با میانگین «سود خالص» ۱۷۴۷۷میلیارد ریالی مواجه شده به‌‌عبارتی بانک گردشگری در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ درآمدی پدید آورده که «زیان ناخالص» بانک را بالغ بر ۵۰هزار میلیارد ریال در جهت مثبت جابه‌جا کرده است. بررسی‌‌ها دلالت بر افزایش درآمد بانک گردشگری با اتکا به «فعالیت‌‌های غیربانکی و غیرعملیاتی» دارد و در ادامه گزارش مختصرا شاخص‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های مذکور تشریح شده‌‌اند. متوسط مقدار«سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ معادل ۳۰۹۹۳میلیارد ریال است و بسیار فزون‌‌تر از میانگین این شاخص در بانک‌های تحت بررسی بوده و جالب آنکه بیش از ۶۰درصد این مقدار در بانک گردشگری ناشی از «سود حاصل از فروش سهام شرکت‌ها» است.
سهم«سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» در «سبد درآمدی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی ۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بالغ بر۲۰درصد است به‌‌عبارت دیگر ۲۰درصد از درآمدهای بانک گردشگری در دوره ارزیابی را «سود سرمایه‌گذاری‌‌های مرتبط با فعالیت‌‌های غیربانکی» تشکیل می‌دهد که بسیار فراتر از مقدار میانگین آن در شبکه بانکی تحت بررسی است. متوسط «سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» بانک گردشگری در دوره ارزیابی۲ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ برای بانک گردشگری معادل ۳۴۴۵۱ میلیارد ریال بوده که نزدیک به ۵۰درصد آن از «سود حاصل از فروش وثایق ملکی و دارایی‌‌های ثابت» بانک گردشگری به دست آمده است. سهم «سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» بانک گردشگری در «سبد درآمدی بانک» گردشگری بیش از ۱۷درصد بوده و از این لحاظ هیچ بانکی در دوره ارزیابی به این میزان تولید درآمد از محل«سایر درآمدها و هزینه‌‌های غیرعملیاتی» در «سبد درآمدی» خود نداشته است. در‌‌هر‌‌حال در دوره ارزیابی ۲ ساله ۱۴۰۱-۱۴۰۰ درآمدهای حاصله از محل «فعالیت‌‌های غیربانکی و غیرعملیاتی» که ۳۷درصد از «سبد درآمدی بانک» را تشکیل داده بانک گردشگری را از بحران «زیان‌‌ناخالص» خارج و به «سود خالص» ۱۷۴۷۷ میلیارد ریالی سوق داده اما میزان انطباق این اقدام با «تامین منافع پایدار و بلندمدت سهامداران» که از جمله اهداف متعالی بانک است می‌تواند از سوی بانک شرح داده شود.
فرآیند واکاوی شاخصه «سود (زیان)ناخالص» بانک گردشگری در برنامه ششم توسعه معلوم ساخت که عملکرد بانک در گستره تمام اقلامی که اثر منفی بر «سود ناخالص» دارند بالاتر از میانگین شبکه و برای کلیه مواردی که تاثیر مثبت بر «سود ناخالص» دارند پایین‌‌تر از میانگین بانک‌های تحت بررسی بوده و برآیند کارکرد آنها سبب شده که بانک در دوره ارزیابی با «زیان ناخالص» قابل‌توجهی روبهرو شود. مطمئنا بانک گردشگری در سال ۱۴۰۲با تدابیری که به‌‌کار‌‌گرفته موقعیت گفته شده را دگرگون کرده و نتایج ارزشمند حاصله را در قالب صورت‌های مالی حسابرسی شده به‌‌تمامی ذی‌نفعان ارائه خواهد کرد.
