در این میان توجه به بسیج نیروها از سوی بخش خصوصی و تلاش برای اثربخشی در فرآیندهای قاعده و سیاستگذاری بسیار شایان اهمیت است. تقویت و توسعه حمایت‌طلبی (advocacy) از مسوولیت‌های اصلی اتاق‌های بازرگانی در سراسر جهان است. این مسوولیت به‌ویژه برای جلوگیری از تدوین قوانین و مقررات و سیاستگذاری‌هایی است که به طور قابل‌توجهی بر کسب و کارها و قابلیت آنها در تصمیم‌گیری‌های تجاری‌شان، رقابت‌پذیری و کسب سود و منفعت اثر می‌گذارد. به نظر می‌رسد مورد پیش‌نویس قانون مسوولیت اجتماعی شرکتی در کشور ما نمونه‌ای (تاکنون) مثبت از حمایت‌طلبی است که توسط نقش‌آفرینانی متکثر از ساحت‌های مختلف جامعه مانند دانشگاه، انجمن‌های علمی و اتاق‌های بازرگانی صورت گرفته است. در این میان نقش مشاوران و متخصصان حوزه مسوولیت اجتماعی و گزارش‌دهی پایداری نیز دارای اهمیت ویژه است که دغدغه‌مندانه به انتقال تجربیات و دانش خود در این خصوص پرداختند.

این تجربه نشان داد که می‌توان گفت‌وگوهای هدفمند اجتماعی را به نتیجه رساند حتی در مواردی که برخی از بازیگران مهم به درستی و کمال نقش خود را ایفا نمی‌کنند. این تلاش، تجربه‌ای مثبت از اثربخشی، حمایت‌طلبی سیاسی اجتماعی و گفت‌وگوی اجتماعی را به نمایش گذاشت که می‌تواند به مثابه یک الگو در بخش خصوصی مورد توجه باشد. این گفت‌وگوی اجتماعی تا این مرحله (که چند صباحی است از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در جلسات مختلف بیان شده است که پیش‌نویس ارائه شده با مشارکت همه ذی‌نفعان ( به‌ویژه اتاق‌های بازرگانی و جامعه متخصصان) اصلاح می‌شود) تجربه‌ای مثبت بوده است و البته زمانی می‌توان آن را یک تجربه موفق دانست که در ادامه مسیر نیز نظرات و انتظارات تمامی ذی‌نفعان با رویکردی تکثرگرایانه در متن پیش‌نویس بازتاب داده شود. از این رو شایسته است که انجمن‌های صنفی و اتاق‌های بازرگانی در این فرآیند به نقش اساسی خود در سازماندهی «حمایت‌طلبی سیاستی» با رویکردی تکثرگرایانه بپردازند و به مهیا کردن فضای مناسب برای این‌گونه گفت‌وگوها و بازتاب نظرات مختلف متخصصان و نه تنها گروهی خاص اهتمام ورزند.

حمایت‌طلبی تکثرگرا حول پرسش‌های مهمی مانند چیستی و چرایی تجارت مسوولانه و میزان دخالت دولت در تنظیم‌گری در اقتصاد، به نظر می‌رسد از آن گروه موضوعاتی است که مایکل ساندل فیلسوف معاصر آنها را شایسته طرح در فضای عمومی می‌داند. مایکل ساندل یکی از بحران‌های اصلی دوران کنونی را خالی شدن فضای عمومی از پرسش‌های مهم اخلاقی می‌داند و بر این مهم تاکید می‌کند که ما توانایی خود را برای استدلال کردن از دست داده‌ایم. از نظر او، ما بیشتر خود را مصرف‌کننده می‌دانیم تا شهروند و تفکر بازار بر بسیاری از پرسش‌های مهم اخلاقی سایه افکنده است. ساندل عقیده دارد که گفتمان عمومی با محوریت مباحث مهم اخلاقی و شهروندی هرگز در هیچ جامعه‌ای، تصادفی رخ نخواهد داد. از نظر او برخی از اجتماعات، نهادها و رهبران باید در این راه پیشگام شوند و گفت‌وگو با محوریت مباحث مهم حوزه عمومی و شهروندی را شکل دهند‌‌. مورد اصلاح پیش‌نویس قانون مسوولیت اجتماعی شرکتی گواهی است بر غیر‌تصادفی بودن برخی تغییرات و نقش‌آفرینی موثر و متکثر جامعه مدنی و انجمن‌های علمی/صنفی در روندهای سیاستگذاری.

به‌رغم مباحث و تردیدهای جدی نظری در خصوص «مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی»، در سه دهه گذشته، جامعه جهانی شاهد شکل‌گیری ساختارهای متعددی بوده است که در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی در تلاش برای سامان‌دهی، قاعده‌مند شدن و تقویت فرهنگ تجارت مسوولانه است. به عنوان نمونه، اتحادیه اروپا برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های ویژه‌ای را نیز در این خصوص پیگیری کرده است.

مرکز و آزمایشگاه متولی تحول گزارشگری غیر‌مالی در اتحادیه مبانی این تغییرات را این‌گونه بیان کرده است:

* اصطلاح اطلاعات پایداری یا گزارشگری پایداری مناسب‌تر از اطلاعات غیرمالی یا گزارشگری غیرمالی است.

* لزوم شمول و در برگیرندگی استاندارد گزارشگری پایداری نسبت به بنگاه‌های کوچک و متوسط، با توجه به نقش مهم و اثر‌گذار این بنگاه‌ها در توسعه پایدار.

* گزارشگری پایداری باید به شکل مستقیم در ارتباط با سیستم‌های گزارشگری مدیریتی در شرکت‌ها قرار بگیرد تا به این وسیله فهم بهتری در خصوص مدیریت موضوعات مرتبط با پایداری از سوی همه بنگاه‌ها و شرکت‌ها صورت بگیرد.

* اصول راهنمای مفهومی گزارشگری پایداری در اتحادیه باید بر محور شش مفهوم اصلی باشد: خیرعمومی، کیفیت اطلاعات، اطلاعات قابل صحت‌سنجی وپیگیری، مرزبندی و سطح‌بندی دقیق مفاهیم و موضوعات، اهمیت دوگانه (موضوعات مرتبط با تاثیرگذاری و موضوعات مرتبط با امور مالی) و ارتباط موثر.

* استاندارد گزارشگری پایداری در اتحادیه باید شرکت‌ها را ملزم کند که به فراتر از حوزه‌های تحت کنترل و اجرای فعالیت‌های تجاری خود اهتمام ورزند و به گزارشگری بپردازند . زیرا موضوعات مرتبط با پایداری تنها محدود به حوزه کنترل مستقیم شرکت‌های تجاری نیست و می‌تواند دربرگیرنده زنجیره ارزش و… نیز باشد.

* اهتمام به سه موضوع گزارشگری محیط‌زیست، اجتماعی و حاکمیت شرکتی.

نگاهی به تجربه اتحادیه اروپا در خصوص تنظیم موارد مرتبط با پایداری و مسوولیت اجتماعی بنگاه‌های تجاری می‌تواند چشم‌اندازهای جدیدی پیش روی سیاستگذاران و فعالان این حوزه در کشور ما، ایران بگشاید و به خلق فرصت‌های تازه با رویکرد بومی در کشور ما یاری برساند.

 

اخبار مرتبط