عملکرد آماری شش‌ساله بانک پاسارگاد بررسی شد
چک‌آپ سلامت بانک خصوصی
مروری بر سابقه بانک پاسارگاد
بانک پاسارگاد در شهریورماه سال ۱۳۸۴ مجوز لازم را در قالب بانکی غیردولتی تجاری از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اخذ و چند ماه بعد نخستین شعبه خود را در شهر مشهد افتتاح کرد. مطابق با آخرین صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، سرمایه بانک از ۳۵۰۰ میلیارد ریال اولیه در کمتر از دو دهه بیش از ۳۷ برابر و به ۱۳۱هزار و ۴۰ میلیارد ریال و تعداد شعب به ۳۴۱ شعبه بالغ شده است. بانک پاسارگاد مقام‌های معتبری را در رقابت‌های ملی و بین‌المللی به دست آورده که تحصیل رتبه در میان ۵۰۰ برند معتبر بانکی جهان در سال ۲۰۲۲ یا کسب رتبه اول شاخص (ROC) بین بانک‌های خاورمیانه در سال ۲۰۲۱ و دستیابی به رتبه‌های تک‌رقمی و چشمگیر از نظر میزان دارایی، ارزش افزوده و میزان فروش میان ۱۰۰ شرکت برتر ایرانی نمونه‌هایی از آنها هستند.
هدف گزارش
«خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» معیاری چندوجهی در تفسیر نحوه تجهیز و تخصیص سپرده‌ها و منابع بانک محسوب می‌شود و با ارائه تفاضل «هزینه سود سپرده‌ها» از «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» تعریف شده و بنابر خاصیت تفریق چنانچه عوامل درآمدی معادله افزایش یا عامل هزینه آن کاهش یا کمتر زیاد شود ماحصل عبارت یعنی «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» امکان افزایش می‌یابد و مقصود اصلی گزارش بررسی و ارزیابی این شاخص برجسته برای بانک پاسارگاد در دامنه زمانی پنج‌ساله منتهی به سال ۱۴۰۰ بوده که موازی با قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. در نوشتار حاضر سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به‌همراه سال پایه برنامه ششم که شامل سه سال است را «دوره اول» و سه ساله ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ «دوره دوم» نامیده می‌شوند لذا مدت دوره ارزیابی ۶ سال بوده که کم و بیش ثلث حیات بانک را در برمی‌گیرد. تمام داده‌ها و اطلاعات قید شده در گزارش برگرفته از صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده بانک پاسارگاد است. همچنین برای مقایسه شاخصهای مرتبط با هدف گزارش از مانده پایان سال مالی آنها بهره‌گیری شده که بهره‌جویی از مقادیر متوسط هر دوره نتایج همانندی را بازگو میکند.
خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری
متوسط سهم «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در سبد «درآمدهای عملیاتی» بانک پاسارگاد در دوره ارزیابی ۵۶ درصد است و با وجود آنکه سهم ارشد را در سبد مزبور در اختیار دارد تلویحا از حضور موثر سایر اجزای «درآمدهای عملیاتی» خبر می‌دهد و علامتی مثبت در متوازن‌سازی مولفه‌های «درآمدهای عملیاتی» است. ضمنا در دوره ارزیابی متوسط سهم «درآمدهای عملیاتی» در رکن درآمدی سود ۹۲ درصد است که برمبنای رابطه تعدی میزان تاثیر «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» را در سازمان سود بانک آشکار میکند. علاوه بر ویژگی‌هایی که پیش‌تر برای «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» گفته شد پیش‌گفتار کوتاه فعلی مبین موقعیت «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در ساختار درآمدی و سود بانک پاسارگاد است. حال به بخش‌های سازنده آن توجه می‌شود. «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در بانک پاسارگاد از ۱۲ هزار و ۹۱ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با روند متوسط تغییر ۸۰ درصد نزدیک ۱۰ برابر و به ۱۱۶ هزار ۶۷۸ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده است.
متوسط «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دوره اول ۱۶ هزار و ۷۶۱ میلیارد ریال بوده که متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با ۳۰۴ درصد رشد و پرواز ۴ برابری ۶۷ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال شده است. متوسط روند رشد «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دوره اول و دوم به ترتیب ۷۱ و ۹۰ درصد بوده که رشد دوره دوم از متوسط دوره ارزیابی و دوره اول بیشتر است. با تعقیب گزارش آشنایی با آثار این رشد شایسته به مرور حاصل خواهد شد. در ادامه به کاوش مشخصه درآمدی «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» پرداخته می‌شود.
درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی
میانگین سهم «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در سبد درآمدی بانک در دوره ارزیابی ۸۲ درصد و در دوره اول و دوره دوم به ترتیب ۸۸ و ۷۶ درصد است که کاهش اتکای سبد درآمدی بانک به «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» را نشان می‌دهد و در عوض برای مثال سهم «خالص درآمد کارمزد» در سبد درآمدی بانک در دوره دوم نسبت به دوره اول نزدیک به ۲ برابر شده است. گرچه کماکان سهم مسلط در سبد درآمدهای بانک «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» است. پس از آگاهی از مرتبه اهمیت «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در سبد درآمدی بانک به پایه‌های کمّی آن نگاهی می‌شود.
«درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» بانک پاسارگاد از ۸۳ هزار و ۲۰۲ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۳۳ درصد نزدیک به ۵ برابر و به ۳۸۲ هزار و ۸۲۹ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده و متوسط آن در دوره اول ۱۰۰ هزار و ۱۳۷ میلیارد ریال و متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با روند تغییر نزدیک به ۱۵۱ درصد و با جهش بیش از ۲ برابری ۲۵۱ هزار و ۱۵۸ میلیارد ریال شده که متوسط روند تغییر دوره اول ۱۸ درصد و دوره دوم ۴۹ درصد بوده که رشد دوره دوم از میانگین دوره ارزیابی و دوره اول بیشتر است. در پایان گزارش رشد «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» از نظرگاه دیگری مورد مداقه قرار می‌گیرد. در دنباله به ارکان «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» دقت خواهد شد.
درآمد تسهیلات اعطایی
میانگین سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمدی بانک در دوره اول و دوره دوم به ترتیب ۸۶ و ۷۳ درصد است که کاهش اتکای سبد درآمدی بانک به «درآمد تسهیلات اعطایی» را تصریح می‌نماید با این همه، متوسط سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد درآمدهای بانک پاسارگاد در دوره ارزیابی بیش از ۷۹ درصد بوده که سهمی غالب است و فاصله معتنابهی با سایر سازه‌های درآمدی بانک دارد و موید آن است که هرگونه تغییر در مقدار و روند «درآمد تسهیلات اعطایی» اثر فراوانی بر شاکله درآمدی بانک می‌گذارد.
«درآمد تسهیلات اعطایی» بانک پاسارگاد از ۸۱ هزار و ۲۱۵ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۳۴ درصد نزدیک به ۵ برابر و به ۳۷۱هزار و ۴۷۰ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده و متوسط آن در دوره اول ۹۷ هزار ۶۰۰ میلیارد ریال بوده و متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با روند تغییر نزدیک به ۱۴۸ درصد بیش از ۲ برابر و به ۲۴۱هزار و ۸۹۳ میلیارد ریال رسیده که متوسط روند تغییر دوره اول ۲۰ درصد و دوره دوم ۴۹ درصد است.
درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی
متوسط سهم «درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در سبد درآمدی بانک در دوره ارزیابی کمتر از ۳ درصد است که مقدار قابل توجهی نیست. علی‌ای‌حال «درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» از ۱۹۸۷ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۲۷ درصد نزدیک به ۶ برابر و به ۱۱۳۵۹ میلیارد ریال در انتهای دوره رسیده که متوسط آن در دوره اول ۲۵۳۷ میلیارد ریال و متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با بیش از ۲۶۵ درصد رشد نزدیک به ۴ برابر و ۹۲۶۴ میلیارد ریال شده است. بهره‌وری میانگین سهم «درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در سبد درآمدی بانک در دوره اول و دوره دوم به ترتیب حدود ۲ و ۳ درصد است که اندکی افزایش اتکای سبد درآمدی بانک به «درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» را بیان می‌دارد. اینک در فرمول «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» نوبت به برآورد عامل «هزینه سود سپرده‌ها» می‌رسد و به‌این منظور واکاوی سپرده‌های بانک پی‌گرفته خواهد شد.
سپرده‌های بانک
«سپرده‌های بانک» از ۴۹۷ هزار و ۶۲۳ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۳۶ درصد بیش از ۵ برابر و به ۲,۶۰۰,۶۹۰ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده است. متوسط «سپرده‌های بانک» در دوره اول ۶۷۲ هزار و ۷۷۹ میلیارد ریال بوده و متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با ۱۷۸ درصد رشد نزدیک به ۳ برابر و به ۱,۸۶۸,۸۸۰ میلیارد ریال رسیده که متوسط روند تغییر آن در دوره اول ۲۸ درصد و در دوره دوم ۴۴ درصد است که در فرازهای آتی برای استنباط میزان و حجم رشد سپرده‌ها در بانک پاسارگاد از منظری متفاوت توصیفی ارائه خواهد شد.
سپرده‌های مشتریان
مانده «سپرده‌های مشتریان» از ۲۲ هزار و ۵۸۱ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۵۵ درصد نزدیک به ۱۱ برابر شده و به ۲۴۶ هزار و ۱۹۵ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده که میانگین آن در دوره اول با روند متوسط تجهیز ۶۷ درصد ۴۷هزار و ۲۶۶ میلیارد ریال شده و میانگین «سپرده‌های مشتریان» در دوره دوم با متوسط روند تجهیز ۴۴ درصد به ۱۷۳هزار و ۵۵۸ میلیارد ریال رسیده که متوسط روند تجهیز دوره دوم از متوسط روند تجهیز دوره اول و کل دوره پایین‌تر آمده است.
اگر «سپرده‌های مشتریان» در بانک پاسارگاد از زاویه سهم در سبد سپرده‌ها مطالعه شود دیده خواهد شد که نسبت «سپرده‌های مشتریان» در سبد سپرده‌ها از ۴.۵درصد در سال پایه دوره ارزیابی به ۹.۵درصد در سال پایانی دوره رسیده و متوسط آن در دوره اول ۶.۵درصد و در دوره دوم ۹.۲درصد شده که روند تغییر آن در راستای کمینه‌سازی «هزینه سود سپرده‌ها» است. هرچند بانک پاسارگاد بر این گزاره وقوف کامل دارد که راهی طولانی برای بهبود سهم «سپرده‌های مشتریان» در سبد سپرده‌ها پیشرو دارد و قطعاً مسیری که در دوره دوم پیموده است، با شدت بیشتری به پیش خواهد برد.
سپرده‌های سرمایه‌گذاری
مانده «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» (حقوق صاحبان سپرده‌های سرمایه‌گذاری) از ۴۷۵هزار و ۴۲ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۳۵ درصدی نزدیک به ۵ برابر شده و به ۲۳۵۴۴۹۵ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده و متوسط آن در دوره اول ۶۲۵هزار و ۵۱۴ میلیارد ریال و متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول نزدیک به ۳ برابر و به ۱۶۹۵۳۲۳ میلیارد ریال رسیده است. متوسط روند تجهیز «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» در دوره اول ۲۵ درصد و دوره دوم ۴۴ درصد بوده که از متوسط روند تجهیز دوره اول و کل دوره بالاتر است. برخلاف افزونی پی‌در‌پی مقدار «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» ولی سهم آن در سبد سپرده‌های بانک در دوره دوم قدری از دوره اول کاسته شده که در کنار افزایش سپرده‌های بانک رویدادی مثبت برای «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» شمرده می‌شود.
هزینه سود سپرده‌ها
«هزینه سود سپرده‌ها» از ۷۱ هزار و ۱۱۱ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با متوسط روند تغییر ۲۷ درصد نزدیک به ۴برابر و به ۲۶۶هزار و ۱۵۱ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده متوسط «هزینه سود سپرده‌ها» در دوره اول ۸۳ هزار و ۳۷۷ میلیارد ریال بوده که متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول با روند تغییر۱۲۰ درصدی بیش از ۲ برابر شده و به ۱۸۳ هزار و ۳۸۸ میلیارد ریال رسیده است. متوسط روند هزینه سود سپرده‌ها در دوره اول ۱۲ درصد و دوره دوم ۴۳ درصد شده که در خاتمه گزارش درباره مختصات «هزینه سود سپرده‌ها» توضیحی تکمیلی عرضه خواهد شد.
متوسط روند تغییر سپرده‌های شبکه بانکی کشور در دوره اول و دوم به ترتیب ۲۵ و ۳۹ درصد است در صورتی‌که متوسط روند تغییر سپرده‌های بانک پاسارگاد در دوره اول و دوم بیش از متوسط روند تغییر شبکه بانکی کشور و به ترتیب ۲۸ و ۴۴ درصد بوده و حاکی از آن است که سرعت متوسط تجهیز سپرده‌ها در بانک پاسارگاد بیش از سرعت متوسط تجهیز سپرده‌ها در شبکه بانکی کشور است و این مهم باعث شده که سهم بانک از سپرده‌های شبکه بانکی کشور از۳.۹ درصد در سال آغاز دوره ارزیابی با روند اکیدا صعودی که رفتاری بی‌بدیل و نادر در شبکه بانکی در طول دوره ارزیابی به‌حساب می‌‌‌آید به ۴.۷درصد در سال پایانی دوره ارزیابی برسد.
مطالعه نسبت «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» به «هزینه سود سپرده‌ها» در بانک پاسارگاد پیام‌آور دستاورد ارزشمندی است، زیرا این نسبت در دوره اول ۱۲۰ درصد و در دوره دوم به ۱۳۴ درصد رسیده و با وجود افزایش «هزینه سود سپرده‌ها» از پیش افتادن «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» نسبت به «هزینه سود سپرده‌ها» مخصوصا در دوره دوم خبر می‌دهد که گویای افزایش مستمر توان تولید درآمد با به‌کارگیری اقتصادی‌تر منابع در دسترس است. قلمرو گزارش صرفا «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» و عناصر متشکله آن است که ملاحظه شد تمام شناسه‌های مرتبط با «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» با روندی فزاینده و حتی با تفوق دوره دوم نسبت به دوره اول طی طریق کرده‌اند منتها مشاهده‌ای گذرا و تعمق در برخی شاخصهای کلیدی بانکی با درجه ارتباط کمتر هم توصیه می‌شود.
برای مثال نسبت کفایت سرمایه بانک در دوره دوم نسبت به دوره اول نزدیک به ۲ برابر شده است یا هزینه کل و درآمد کل بانک در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال پایه دوره ارزیابی به ترتیب حدود ۴ و ۶ برابر شده‌اند که به همین دلیل نسبت کل هزینه به کل درآمد بانک که در دوره اول ۹۹ درصد بوده به ۷۶ درصد نزول کرده که از سبقت نسبت درآمدهای بانک به هزینه‌های بانک در دوره دوم به دوره اول حکایت دارد که محصول آن در سود بانک متجلی شده چون متوسط «سود قبل از مالیات بر درآمد» بانک پاسارگاد در دوره اول ۵ هزار و ۱۶۴ میلیارد ریال بوده که متوسط دوره دوم نسبت به دوره اول بیش از ۲۰ برابر و به ۱۰۴ هزار و ۶۵۸ میلیارد ریال رسیده و نسبت آن در سال ۱۴۰۰ به سال آغازین برنامه ششم بیش از ۷۵ برابر شده است که در مجموع پویشی همسنگ را در بانک نمایان می‌سازد.
