عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تشریح کرد
پاشنه آشیل صنعت لوازم خانگی ایران
عکس: صبا طاهریان
عباس ابهری ابتدا در مورد جایگاه فعلی صنعت لوازم خانگی ایران گفت: بعد از خروج برندهای خارجی از بازار فروش لوازم خانگی ایران، فرصت بزرگی برای صنعتگران و تولیدکنندگان ایرانی ایجاد شد تا ضمن افزایش تولید در ارتقای کیفیت این گونه محصولات گام‌های بزرگی برداشته باشند. خوشبختانه در طول ۵ سال اخیر این مهم به طور مشهودی محقق شده و این صنعت در ایران پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته است. البته صنعت لوازم خانگی ایران هنوز فاصله زیادی تا جایگاه آرمانی که در دنیای امروز به عنوان صنعت لوازم خانگی از آن یاد می‌شود دارد ولی قطع به یقین این صنعت در بسیاری از بخش‌های خود از دوران بلوغ صنعتی عبور کرده است. بنابراین صنعت لوازم خانگی ما این توانمندی را دارد که خطوط تولید مستقلی در بخش‌های مختلف داشته باشد. خوشبختانه دانش کافی از نظر فنی برای تولید را داریم به طوری که بخش قابل‌توجهی از نیاز مصرف این صنعت، در کشور تولید می‌شود.
عباس ابهری در همین خصوص ادامه داد: وقتی میزان تولید سالانه لوازم خانگی (انرژی‌بر) در سال گذشته و بر اساس استانداردهای اجباری کشور، از مرز ۱۶ میلیون دستگاه عبور کرده، نشان می‌دهد که این صنعت از مرحله نوپا بودن خود عبور کرده و گام‌های بلندی به سمت رسیدن به جایگاه‌های بزرگ‌تر برداشته است. در همین حال بر اساس اعتقاد برخی کارشناسان نیز، به‌زودی شاهد جهش بزرگ‌تری در این صنعت خواهیم بود.
عدم‌عدالت توزیع در مواد اولیه
این کارشناس و فعال صنعت لوازم خانگی در ادامه به موضوع مشکلات تهیه و دسترسی به مواد اولیه پرداخت و گفت: متاسفانه تولیدکنندگان مدت‌هاست که برای دسترسی و تهیه مواد اولیه با قیمت متعارف، درگیر مشکلات و چالش‌های بزرگی هستند. این قطعا یکی از دغدغه‌های بزرگ صنعتگران و به‌خصوص در حوزه لوازم خانگی است. از ورق‌های فولادی، شمش آلومینیوم تا مواد پتروشیمی و کوچک‌ترین قطعاتی که در این صنعت به آنها نیاز است، خرید و تهیه همه اینها مشکلاتی را برای تولیدکننده ایجاد کرده که سال‌ها فکری برای حل آن وجود نداشته است.
وی ادامه داد: درخصوص تامین مواد اولیه یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که دولت صنعتگر را برای تهیه این مواد به سمت بورس‌کالا هدایت کرده اما میزان عرضه در بورس متناسب با نیاز تولیدکننده نیست. به عنوان مثال تولیدکننده‌ای که نیاز به خرید ۱۰۰ واحد دارد تنها می‌تواند ۶۰ واحد آن را از بورس‌کالا تهیه کند و بنابراین مابقی را باید از بازار آزاد تهیه کرده و این موضوع هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. بنابراین ما در اینجا عدم‌عدالت توزیع را مشاهده می‌کنیم. عجیب‌تر اینکه برخی از شرکت‌هایی که به ظاهر تولیدکننده هستند اما هیچ‌گونه فعالیت تولیدی ندارند، برای خرید مواد اولیه از طریق بورس‌کالا دسترسی دارند و همچنین از مزایای دیگری نیز برخوردار هستند. این افراد و شرکت‌ها مواد اولیه خریداری شده از طریق بورس‌کالا را در بازار آزاد به فروش می‌رسانند!
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی ایران تاکید کرد: متاسفانه شرایط خرید ورق‌های فولادی که از طریق بورس‌کالا عرضه می‌شود برای تولیدکنندگان صنعت لوازم خانگی در مقایسه با صنعت خودرو بسیار متفاوت بوده و خودروسازها مزیت‌های بیشتری در این خصوص همچون نرخ و نحوه تسویه دارند که این ناعادلانه است.
عملکرد نامناسب سیستم بانکی
عباس ابهری به مشکلات موجود در سیستم بانکی نیز اشاره کرد و ادامه داد: متاسفانه بانک‌ها وظیفه ذاتی خود را فراموش کرده و به بنگاهداری ورود کرده‌اند. در این شرایط می‌بینیم که اتفاقا این صنایع هستند که به بانک‌ها کمک می‌کنند. در شرایطی که صنایع و به‌خصوص حوزه لوازم خانگی، نیاز زیادی به منابع ارزی برای تامین برخی اجزا و قطعات محصولات خود دارند که امکان تولید آنها در کشور فعلا میسر نیست، بانک مرکزی در این خصوص همکاری مناسبی نداشته است. به همین دلیل بار مالی این اتفاق بر دوش صنعتگر خواهد بود. این درشرایطی است که بخش قابل‌توجهی از منابع مالی صنعتگران لوازم خانگی به دلایل مختلف به صورت سپرده اجباری نزد بانک‌ها مسدود است.
در مقابل سیستم بانکی ما آنقدر عملکرد انقباضی دارند که واحدهای تولیدی یکی پس از دیگری در حال زمین‌گیر شدن هستند. با این شرایط پیش‌بینی می‌شود که امسال متاسفانه در تولید با رشد منفی روبه‌رو خواهیم بود. بنابراین موضوع تخصیص ارز و منابع ریالی سرمایه در گردش یکی از چالش‌های بزرگ صنعت لوازم خانگی شده است. البته واقف هستیم که کشور در شرایط تحریمی است و منابع مالی بانک مرکزی محدود است، ولی با مدیریت صحیح منابع و تخصیص‌های اصولی می‌توان به رشد تولید که از منویات مقام معظم رهبری است کمک شایانی کرد.
انتقاد از سرکوب قیمت‌ها
عباس ابهری شرایط سرکوب قیمت‌ها را یکی از چالش‌های این صنعت نامید و در خصوص راهکار تعیین قیمت گفت: بهترین راهکار برای کشف قیمت در اقتصاد، صنایع تولیدی و به خصوص صنعت لوازم خانگی بر اساس میزان عرضه و تقاضاست. قیمت کالا قاعدتا باید در بازار مشخص شود. این شیوه قیمت‌گذاری بر اساس کیفیت، دوام، نوع خدمات پس از فروش، مزیت‌های رقابتی محصول و سایر عوامل خواهد بود تا بتواند قیمت تمام شده را محاسبه کند. بنابراین نمی‌توان قیمت‌گذاری دستوری ایجاد کرد و بعد انتظار داشت که کیفیت و سایر مزیت‌های محصولات تولیدی کاهش نداشته باشد. فرمول امروز قیمت‌گذاری به این سمت هدایت می‌شود که اثری از بهره‌وری را شامل نشده و قیمت نهایی بر مبنای قیمت تمام شده به اضافه سود تجاری محاسبه شود.
وی ادامه داد: قابل درک است که به دلیل مشکلات تحریم و تورم، حاکمیت باید برای کنترل قیمت بر روی برخی کالاهای اساسی نظارت داشته باشد که قدرت خرید مصرف‌کننده متناسب با کالا تنظیم‌گری شود. اما آیا راه دیگری برای افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده وجود ندارد؟ وقتی قیمت نهاده‌ها، مواد اولیه، دستمزد، مالیات و... افزایش دارد چگونه می‌توان انتظار داشت که تولیدکننده همچنان شاهد سرکوب قیمت‌ها باشد؟ بنابراین این جو روانی بازار را آشفته خواهد کرد. بهترین راهکار این است که دولت دست از قیمت‌گذاری دستوری برداشته و اجازه دهد تا قیمت‌ها از طریق عرضه و تقاضا مشخص شده و خود به دنبال نقش نظارتی برای صنایع و همچنین بازارها باشد.
نیاز به تحریک تقاضا
این کارشناس صنعت لوازم خانگی به راه‌حل کاهش رکود بازار نیز اشاره کرد و گفت: رکود بازار و کاهش فروش کالا یکی از معضلات صنایع تولیدی است که لوازم خانگی نیز از آن مستثنی نیست. با این حال تولیدکننده به این دلیل نمی‌تواند تولید خود را کاهش داده یا متوقف کند. چرا انبارها پر از کالای تولیدی شده؟ به این دلیل که قدرت خرید مصرف‌کننده کاهش زیادی داشته است. امروز عملا لوازم خانگی تبدیل به اولویت سوم و چهارم سبد خرید مردم شده و اگر الزامی نباشد به سمت خرید یا تعویض نمی‌روند. راهکار برون‌رفت از رکود بازار، تحریک تقاضا از سوی حاکمیت است. تولیدکننده عملا با طرح‌هایی مانند فروش اقساطی و ارائه تخفیف و...، تا حدی می‌تواند تلاش کند که اثرات منفی رکود را کاهش دهد اما بدون حمایت حاکمیت این مشکل برطرف نخواهد شد.
وی ادامه داد: دولت تا پیش از این با اعطای تسهیلات مستقیم به مردم تلاش کرده تا راهکاری برای خرید لوازم خانگی ایرانی در پیش بگیرد. نکته‌ای که در این خصوص وجود دارد اینکه طرح‌ها نباید به صورت مسکن و موقتی باشند و باید چرخه اصلاح شود. بنابراین اگر قرار است تحریک تقاضا در بازار ایجاد شود، این عامل باید از تولیدکننده آغاز شود و فروشنده از محل منابعی که در اختیار تولیدکننده قرار گرفته، کالای خود را با قیمت‌های مناسب عرضه و توزیع کند. در آن صورت متقاضی حقیقی و واقعی ایجاد می‌شود و چرخه تولید نیز شکل بهتری به خود خواهد گرفت و بازار نیز تا حدود قابل‌توجهی از رکود خارج خواهد شد.
پاشنه آشیل صنعت لوازم خانگی
عباس ابهری کیفیت بالا در خدمات پس از فروش صنعت لوازم خانگی را بسیار بااهمیت خواند و گفت: تولیدکنندگان بسیار خوشحال هستند که اخیرا قانون خدمات پس از فروش بازنگری شده و قرار است با قدرت بیشتری به مصرف‌کننده و تولیدکننده کمک کند. می‌توان گفت که پاشنه آشیل صنعت لوازم خانگی، همین بخش خدمات پس از فروش مربوط به تولید داخل است. امیدواریم شرکت‌های تولیدکننده به مقوله خدمات پس از فروش نگاه ویژه‌تری داشته باشند. اگر قرار باشد در بازار فعلی داخلی یا خارجی رقابت بهتری داشته باشیم، به موضوع خدمات پس از فروش و شبکه قابل اعتماد و چابک و قدرتمند نیاز مبرمی خواهیم داشت. خوشبختانه نظام نامه جدید خدمات پس از فروش، کاملا بر حقوق مصرف‌کننده و تامین‌کننده و عرضه‌کننده تاکید دارد و بنابراین مشتری می‌تواند با خیال آسوده اقدام به خرید کالای مورد نظر خود کند. بنابراین اگر بتوانیم این قانون را به درستی پیاده‌سازی و اجرا کنیم، حمایت بزرگی از تولید داخل خواهد بود.
دلیل عدم‌رشد برند در ایران
وی در ادامه در خصوص عدم‌موفقیت برند در صنایع ایران نیز گفت: در ماجرای برندسازی تولیدکننده‌های لوازم خانگی ایرانی و نفوذ آن در بازارهای جهانی ما ابتدای کار هستیم. یکی از دلایلی که ما نتوانستیم در این خصوص قدرتمند باشیم، تحریم‌ها هستند. از سوی دیگر برای برند شدن یک کالا برخی الزامات بین‌المللی نیز نیاز است که ما به واسطه همین تحریم‌ها دسترسی به آنها نداریم. با این حال برخی کالای لوازم خانگی ایرانی در همین شرایط نیز در تعدادی از کشورهای منطقه و حتی اروپا توزیع می‌شود ولی متاسفانه در برخی موارد با عبارت«ساخت ایران» نیست! امیدواریم مشکل تحریم‌ها هرچه زودتر برطرف شده تا تولیدات و محصولات ایران با نام کشورمان در دیگر نقاط جهان توزیع شود.
وی در پایان با ذکر این موضوع که کالای قاچاق تهدید بزرگی برای تولیدکننده داخلی محسوب می‌شود گفت: قاچاق و کالا بدون ضمانت و گارانتی در حال ورود به کشور است و وجود و گسترش آن در بازار تولید ملی را نشانه گرفته است. حال اینکه چگونه و به چه طریق وارد کشور می‌شود نیاز به یک عزم و اراده همه‌جانبه و فراقوه‌ای دارد. در انتها ایشان در مورد مهم‌ترین چالش صنعت لوازم خانگی در آینده گفت: نداشتن برنامه راهبردی جامع این صنعت از سوی دولت، نامشخص بودن شرایط ارزی و خصوصا موضوع افزایش تورم، سه عامل بزرگ تهدید‌کننده صنایع تولیدی در ایران و به‌خصوص لوازم خانگی هستند.
