ناامیدی در زیست بوم نوآوری
فعالیت در زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور بدون وجود زیرساخت‌های فناورانه (خاصه در حوزه فناوری اطلاعات)، سرمایهگذاری و تزریق نقدینگی، اعتماد و حمایت دولت و همچنین تسهیل تعاملات اقتصادی و فنی با سایر کشورها امکان‌پذیر نیست. نوآوری و خلاقیت در یک محیط زنده و پویا اتفاق می‌افتد و از دست رفتن امید اجتماعی و تیره شدن چشم‌انداز آینده، ثمره‌ای جز نارضایتی، فرسودگی، بیکاری و افزایش میل به مهاجرت ندارد. بر اساس آمارهای سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۱، ایرانیان در ۳ سال اخیر از دو کشور کانادا و بریتانیا، بیش از ۲ هزار ویزای استارت‌آپ، کارآفرینی، سرمایهگذاری یا خود‌اشتغالی دریافت کرده‌‌اند و این روند در حال تشدید است. گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد جذب سرمایهگذاری در ایران برای سومین سال منفی مانده و اگر فکری به حال موانع سرمایهگذاری نشود، با خروج بیشتر سرمایه و رشد منفی شدیدتر اقتصادی مواجه خواهیم شد. داستان تورم مزمن و افزایش قیمت ارز، طلا و خودرو در روزهای اخیر نیز بی‌ثباتی اقتصاد کشور را نشان می‌دهد. این در حالی است که دولت بیش از 300 هزار میلیارد تومان در سال جاری کسری بودجه دارد و عمده راه‌های تامین آن نیز نتیجه‌ای جز تورم بیشتر و کاهش قدرت خرید مردم ندارد. در این شرایط سرمایه‌گذاران بیش از هر زمان دیگری احتیاط می‌کنند و حتی در حوزه سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر نیز تامین سرمایه برای استارت‌آپ‌ها با بن‌بست‌های جدی مواجه است. به همین جهت بسیاری از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها با مشکل تامین نقدینگی روبه‌رو هستند و امکان‌های سرمایه‌پذیری بیش از قبل محدود شده است.
مهم‌تر از همه اینها وضعیت اینترنت است. بیش از سه ماه است که کشور درگیر ناآرامی‌های اجتماعی است و به همین بهانه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و کاهش سرعت اینترنت تبدیل به یک فرآیند روزمره شده است. بیشتر فعالیت‌های نوآورانه، استارت‌آپی و خلاق در بستر فضای مجازی و دیجیتال و روی زیرساخت‌های فناوری اطلاعات بنا می‌شوند و تداوم حیات آنها بدون اینترنت معنایی ندارد. زیست‌بوم نوآوری هم در حوزه‌های اطلاع‌رسانی، تبادل اطلاعات، رویدادهای مجازی، تبلیغات و بازاریابی دیجیتال برای محصولات و خدمات و هم در حوزه پنجره‌های فروش و عرضه آنلاین تولیدات با مشکلات جدی روبه‌روست و دسترسی به بسیاری از داده‌های آنلاین به فرآیندی فرسایشی و زمان‌بر تبدیل شده است. بر اساس «گزارش بازار فروشگاه‌های اینستاگرامی و صنعت تجارت اجتماعی»، در سال 1400 بیش از 400 هزار فروشگاه اینستاگرامی در ایران فعال بوده که اندازه بازار آن 18 تا 32 هزار میلیارد تومان بوده و برای حدود یک میلیون نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده است. حوزه‌ای که با شروع فیلترینگ اینستاگرام دچار آسیب‌های اساسی شد.
نظرسنجی «ایران تلنت» درباره تاثیر اتفاقات اخیر بر کسب و کارها نشان می‌دهد سه عامل «اختلال در اینترنت»، «جو روانی منفی حاکم بر جامعه» و «کاهش تقاضا برای خرید» بیشترین تاثیر را بر شرکت‌ها گذاشته‌اند. بر اساس همین گزارش سه اقدام اساسی کسب‌وکارها در شرایط فعلی «یافتن جایگزین برای قطعی اینترنت»، «بازبینی ادامه فعالیت کسب و کار» و «توقف استخدام نیروی جدید» بوده است. دیگر گزارش‌ها نیز حاکی از توقف هزینه‌های توسعه‌ای شرکت‌ها، تمرکز بر امور جاری و حتی تعدیل‌های اجباری به ویژه در کسب و کارهای مرتبط با تبلیغات و بازاریابی آنلاین است. وضعیت پیش رو از یکسو مدیران کسب و کارها را با بحران اداره و چالش تصمیم‌گیری و مدیریت هزینه‌ها مواجه کرده و از سوی دیگر سرمایه‌های انسانی فعال در این زیست‌بوم را نیز با موجی از ناامیدی و میل به مهاجرت روبه‌رو ساخته است. در این شرایط، زیست‌بوم نوآوری و ظرفیت‌های استارت‌آپی در کشورهای همسایه مثل ترکیه و امارات مثل همیشه بهترین بهره‌بردار معضلات داخلی کشور ما خواهند بود و اقتصاد ایران مهم‌ترین فرصت‌های توسعه نوآوری و کارآفرینی را از دست خواهد داد.
