در گفتوگوی «دنیای‌اقتصاد» با مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری معدنی بررسی شد
بازبینی ریسک‌ها و حمایت‌‌ها در معدنکاری
صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی ایران چگونه به کمک معادن میآید؟
معدنکاری یکی از دشوار‌‌ترین، سنگین‌‌ترین و پرهزینه‌‌ترین صنایع کشور است که از هزینه حقوق کارگران تا هزینه خرید و نگهداری ماشین‌‌آلات و هزینه حمل مواد تا رسیدن به مرحله اول فرآوری، از جمله مواردی است که تصور سرمایه‌گذاری در یک معدن را دشوار می‌کند. از طرف دیگر وجود قوانین دست و پا گیر در برخی کشورها نیز مسیر سرمایه‌گذاری در معادن را طولانی‌‌تر می‌کند. معمولا به دلیل سهولت سرمایه‌گذاری و سود بیشتری که در پایین‌‌دست صنایع معدنی وجود دارد، سرمایه‌گذاران این حوزه به سمت این بخش از زنجیره‌‌ها جذب می‌‌شوند.
بیش از ۶هزار معدن کشور راکد هستند که نیاز به سرمایه برای شروع فعالیت و استخراج مواد اولیه دارند. شروع فعالیت این معادن می‌تواند کمک بسزایی به اقتصاد کشور کند. حال‌‌آنکه این سرمایه از طرف سرمایه‌گذار داخلی باشد یا سرمایه‌گذار خارجی چندان اهمیتی ندارد. نکته‌‌ای که اهمیت دارد این است که مشکلات و موانع این امر توسط دولت باید برطرف شوند و مسیر هموارتر شود. از موانع سرمایه‌گذاری در بخش معادن کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ضعف در تامین تجهیزات و ماشین‌‌آلات معدنی به تناسب فعالیت معادن
عدم‌ضمانت اقتصادی و ریسک سرمایه‌گذاری
ضعف در اکتشافات معادن کشور
کندی حرکت معادن به سمت شرکت‌های دانش‌‌بنیان
عقب ماندگی صنعت معدن از تکنولوژی‌‌های نوین
پرهزینه‌‌بودن فعالیت‌ها و نیاز به زیرساخت‌‌ها
صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی در سال ۱۳۸۰ به منظور حمایت از بخش معدن و برای کمک به رشد سرمایه‌گذاری در این بخش تاسیس شد. این صندوق برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در صنعت معدن از طریق صدور بیمه‌‌نامه اقدام می‌کند. از طرف دیگر، توسعه پایدار بخش معدن، ایجاد اشتغال در این بخش، ایجاد بستر صادرات محصولات معدنی و در مجموع افزایش سهم بخش معدن از اقتصاد کشور، از فعالیت‌هایی است که این صندوق طی سالیان اخیر انجام داده است.
فرید دهقانی مدیرعامل صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تشریح فعالیت‌های این شرکت حاکمیتی- حمایتی در ماه‌‌های گذشته پرداخت و گفت: در رأس امور، انجام امور جاری صندوق است که طی سنوات گذشته و همچنین ۶ ماه اول سال‌جاری انجام شده که شامل صدور بیمه‌‌نامه‌‌های اعتباری، حمایت از استخراج، حمایت از بخش فرآوری و صدور بیمه‌‌نامه‌‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. آنچه که در سال‌جاری پیگیری میشد که در ۶ماهه اول سال اجرا شده و به ثمر رسیده است، ۳ موضوع اساسی بودند. موضوع اول اختصاص ۵۰۰میلیارد تومان از منابع صندوق و تلفیق منابع بانکی برای توسعه اکتشافات مقدماتی، اکتشافات تکمیلی، اکتشافات در حین استخراج و اکتشافات ماده معدنی در نظر گرفته شده است. این مهم برای اولین بار در صندوق اتفاق افتاده است، چرا که در سال‌های گذشته این موضوع را از طریق وزارت صمت، وجوه اداره شده و کمک‌‌های فنی و اعتباری پیش می‌‌بردیم. با توجه به اینکه در سال‌های مختلف ممکن بود متناسب با وضعیت مالی دولت برای تخصیص این مبلغ دچار نوسان و دیرکرد شود و نتوان یک برنامه مشخص و مدون در ارتباط با چگونگی و میزان حمایت داشته باشیم، ما این موضوع را داخلی‌سازی کرده و با کمک معاونت معدنی وزارت صمت و تخصیص یکسری از منابع حقوق دولتی، این مساله را پیگیری کردیم. این امر می‌تواند نقطه عطفی در ارتباط با توسعه اکتشافات در ارتباط با صندوق تلقی شود. وی ادامه داد: موضوع دوم این است که بخشی از منابع در اختیار صندوق را برای آماده‌‌سازی و افزایش ایمنی معادن زغال‌سنگ در نظر گرفته‌‌ایم که این امر نیز برای اولین بار در صندوق درحال رخ دادن است. در حمایت از حفاران معدنی و پیمانکاران حفاری معدنی که می‌توان گفت یکی از تاثیرگذارترین اجزای صنعت معدن هستند، به کمک ایمیدرو منابع مالی مناسبی برای حمایت از حفاران و ارائه خدمات به شرکت‌های حفاری در نظر گرفته شده است. موضوع سوم انعقاد تفاهم‌‌نامه با شرکت ملی فولاد در جهت حمایت از زنجیره فولاد از طریق بومی‌‌سازی تجهیزات مورد استفاده در زنجیره فولاد است. باید این تجهیزات در داخل کشور تولید شوند تا نیاز به محصولات خارجی به حداقل خود کاهش پیدا کند. برای دستیابی به اهداف تفاهم‌‌نامه نزدیک به‌هزار و ۵۰۰میلیون تومان خلق اعتبار کردیم. موضوع چهارم در ارتباط با حمایت از استارت‌آپ‌‌های معدنی در بخش زنجیره فولاد است که از یک سطح آمادگی فناوری (trl) مناسب برخوردار باشند و توسط ایمینو از نظر فنی بررسی و تایید می‌‌شوند. همچنین شرکت‌های دانش‌‌بنیان نیز از حمایت این طرح بهره‌‌مند خواهند شد که طی یک تفاهم‌‌نامه سه جانبه بین این صندوق، شرکت ملی فولاد و ایمینو تدوین شده است. بالغ بر ۱۰۰میلیارد تومان نیز منابع برای این موضوع در نظر گرفته‌‌ایم که این مبلغ در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ صرف توسعه استارت‌آپ‌‌ها و شرکت‌های دانش‌‌بنیان معدنی فعال در بخش فولاد خواهد شد.
دهقانی در پاسخ به این سوال که در زمان رکود بازار کاهش تقاضای جهانی مواد معدنی، صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی چه برنامه‌‌ای برای حمایت از تولیدکنندگان ایرانی دارد، عنوان کرد: اگر بخواهیم از دیدگاه اقتصاد معدنی به این مساله نگاه کنیم، در تمام ادوار گذشته که بازارهای جهانی به صورت متشکل، تشکیل شده‌‌اند، این بازارها همواره متاثر از چرخه‌‌های عرضه و تقاضای جهانی و سیکل‌‌های تجاری درون‌‌بخشی کامودیتی‌‌ها بوده‌‌اند. بسیاری از این کامودیتی‌‌ها طی سال‌های گذشته همواره دارای اوج و حضیض هستند که تمام فعالان بازار کامودیتی از این موضوع آگاهند. به عنوان مثال هر تن مس روزی ۳هزار دلار بود و روزی به ۸هزار دلار رسید. نکته‌‌ای که شرکت‌های بزرگ برای پوشش ریسک به آن توجه می‌کنند، این است که شرکت‌ها باید پیش‌بینی درستی از زمان فرارسیدن رکود و زمان اوج قیمت را داشته باشند. سرمایه‌گذاری‌‌های خود را در اوج قیمت و شروع کاهش قیمت‌ها کاهش داده و به سمت سرمایه در گردش و افزایش تولید، زمانی که در کف قیمتی هستند، سرمایه‌گذاری‌‌های لازم برای ایجاد زیرساخت را برای آماده‌‌سازی شرکت جهت ورود به دوران رونق، انجام می‌دهند. مدیرعامل صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی ایران، افزود: در کشورهای درحال توسعه، هیچ‌گونه اقدامی در این جهت صورت نمی‌گیرد. شرکت‌های این نوع کشورها نیز به دلیل وجود فضای فرهنگی که در اقتصاد جامعه جا افتاده است، چنین اقدامی را انجام نمی‌‌دادند. آنها در دوران رونق فروش زیادی داشتند و با افزایش درآمد هیچ‌گونه اقدامی در جهت بهبود وضع شرکت انجام نمی‌‌دادند و در زمان رکود هم انتظار حمایت از طرف دولت را داشتند. از طرف دیگر در دنیا این امر مرسوم است که در کنار شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های بیمه‌‌ای وجود دارند که یکسری از کاهش قیمت‌ها و کاهش درآمدها را بیمه می‌کنند. همچنین بازارهایی شکل می‌گیرد در کنار بازارهای نقدی، به نام بازارهای آتی و آپشن (اختیارمعامله) که این امر هم مجددا برای پوشش ریسک صورت می‌‌پذیرد. صندوق بیمه معدنی هم در اساسنامه خود نیز این روند را پیش‌بینی کرده و تولیدکنندگان می‌توانند با درخواست از صندوق، بیمه‌‌نامه مربوط به کاهش قیمت محصولات معدنی را دریافت کنند. البته با توجه به شناخت کم بخش خصوصی از این طرح، متاسفانه مورد استقبال قرار نگرفته است.
وی در پاسخ به این سوال که حمایت این صندوق از استارت‌آپ‌‌ها و شرکت‌های دانش‌‌بنیان به چه صورت بوده است؟ گفت: پویایی هر بخشی مستلزم همگن‌‌کردن نهادهای حمایتی با پیشرفت تکنولوژی در آن بخش است. این یکی از اساس‌‌های مانایی آن بخش در اقتصاد کشور و بازار جهانی است. ما به عنوان یک دستگاه حمایتی با شروع کار استارت‌آپ‌‌ها در بخش‌‌های مختلف اقتصادی، برای حمایت از این ایده‌‌ها ورود پیدا کردیم. اگر شرکت‌های استارت‌آپ معدنی تقاضا محور باشند و از سمت یک مجموعه اقتصادی معدنی، تقاضایی وجود داشته باشد برای ارائه راه‌‌حل از طریق یک استارت‌آپ و راه‌‌حلی برای افزایش کارآیی، تولید و بهره‌‌وری، به واسطه این تقاضا، صندوق هم تسهیلات ارائه می‌دهد و استارت‌آپ و پروژه استارت‌آپی را بیمه می‌کند.
دهقانی افزود: اما چرا ما به صورت تقاضا محور عمل کردیم؟ چون یک بخشی در معدن وجود دارد به نام ایمینو، که عرضه محور عمل می‌کند. شرکت‌های استارت‌آپی و ایده‌‌ها را تا سطح قابل قبولی رشد می‌دهد و سپس به بازار مدنظر عرضه می‌کند. به همین علت امور عرضه‌‌محور‌‌ها را ایمینو انجام می‌دهد و تقاضامحورها را صندوق، حمایت می‌کند. شاید بسیاری از مجموعه‌‌های معدنی به خاطر ریسکی که در سرمایه‌گذاری روی ایده‌‌های معدنی وجود دارد، از این کار امتناع کنند. صندوق تلاش می‌کند این ریسک را پوشش دهد و تسهیلات نیز پرداخت کند. در رابطه با شرکت‌های دانش‌‌بنیان حوزه معدن که از معاونت ریاست جمهوری تاییدیه دارند نیز، صندوق حمایت‌‌های کافی را به عمل می‌‌آورد. اگر شرکت‌های دانش‌‌بنیان و محصولاتشان از مرحله آزمایشگاهی سربلند بیرون آیند، ما برای ایجاد پایلوت‌‌های نیمه صنعتی، تسهیلات و بیمه‌‌نامه نیز ارائه می‌‌دهیم.
وی در پایان به حمایت صندوق از توسعه معادن و صنایع معدنی در مناطق محروم کشور اشاره و اظهار کرد: بخش معدن از معدود بخش‌‌هایی است که در وهله اول توسعه یافتن آن به توسعه منطقه بستگی ندارد. سرمایه‌گذاری در بخش معدن کاملا وابسته به ذخیره ماده معدنی در معدن است، ممکن است در منطقه‌‌ای محروم یا توسعه‌یافته وجود داشته باشد. با توجه به تحقیقی که در صندوق صورت گرفته است، بیش از ۸۰درصد معادن کشور در مناطق محروم قرار گرفته است. بنابراین توسعه بخش معدن منجر به عدالت منطقه‌‌ای و توسعه مناطق محروم کشور می‌شود. ما به عنوان نهاد حاکمیتی-حمایتی چه حمایتی برای توسعه معادن در مناطق محروم انجام داده‌‌ایم؟ هر شخصی که در حوزه فرآوری مواد معدنی فلزی در مناطق محروم سرمایه‌گذاری کند از یارانه سود و تسهیلات تا سقف ۸درصد برخوردار خواهد شد. این سقف بستگی به منطقه، ماده معدنی و نوع فعالیت در زنجیره ارزش دارد.
