شن و ماسه یکی از پرکاربردترین مصالح پروژه‌های عمرانی و ساختمان‌سازی به شمار می‌رود اما اوضاع برای تولیدکنندگان این ماده زیربنایی توسعه به خوبی پیش نمی‌رود. از یک طرف ساختمان‌سازی به کمترین میزان ظرف ۱۸ سال اخیر رسیده و از سوی دیگر بخش عمده پروژه‌های عمرانی حالت تعطیل یا نیمه تعطیل دارند تا به این‌‌‌گونه کاهش تقاضا گریبانگیر فعالان صنعت شن و ماسه شود.

مساله تنها به کاهش تقاضا مربوط نمی‌شود بلکه تورم همزمان با آن نیز مساله است و همزمان با کاهش حجم فروش و ضعف نقدینگی شرکت‌ها، با افزایش چند صد‌درصدی هزینه‌های تولید هم مواجهیم. تامین سوخت کارخانه‌های شن و ماسه هم با مشکلات عدیده‌ای روبه‌‌‌رو است؛ دولت بخشی از گازوئیل مورد نیاز را در اختیار تولیدکنندگان شن و ماسه قرار می‌دهد و مدیران واحدهای شن و ماسه برای تامین مابقی سوخت مورد نیاز، مجبور به خرید از واسطه‌ها و بعضا افراد غیر‌معتبر هستند. علاوه بر این معادن شن و ماسه نیازمند ماشین‌آلات جدید هستند و ممنوعیت واردات ماشین‌آلات معدنی کار برای اهالی این صنعت را سخت کرده است. در واقع ماشین‌آلات معدنی مورد نیاز نه تنها در داخل کشور به اندازه کافی و با کیفیت مطلوب تولید نمی‌شود، بلکه گاهی هزینه‌ای بیش از ۱۰۰‌درصد نسبت به نمونه‌های مشابه خارجی به تولیدکنندگان تحمیل می‌کند.

صنعت شن و ماسه؛ قطب نمای اقتصاد

اشکان صفری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی شن و ماسه به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» گفت: صنعت شن و ماسه یکی از صنایع زیر بنایی و مادر به شمار می‌رود. بیش از ۷۰‌درصد بتن و ۹۵‌درصد آسفالت از شن و ماسه تشکیل شده است؛ بنابراین نقش بسیار مهمی در توسعه زیرساخت‌ها دارد. همچنین این صنعت قطب نمای اقتصاد کشور است. به این معنا که نخستین نشانه‌های بهبود اقتصاد با افزایش تقاضا در این صنعت آشکار می‌شود.

کاهش تقاضا برای شن و ماسه

صفری همچنین به مشکلات صنعت شن و ماسه اشاره  و اظهار کرد: از یک طرف به دلیل کاهش پروژه‌های عمرانی و رکود ساخت‌وساز (کمترین میزان صدور پروانه در ۱۸ سال اخیر) شاهد کاهش تقاضا هستیم و از طرف دیگر روز به‌روز هزینه‌های جاری در این صنعت افزایش می‌یابد.

دولت فقط بخشی از سوخت ما را تامین می‌کند

دبیر انجمن صنفی کارفرمایی شن و ماسه به چالش تامین سوخت اشاره کرد و افزود: دولت فقط بخشی از  گازوئیل موردنیاز را به نرخ هر لیتر ۳۰۰ تومان در اختیار واحد‌های شن و ماسه قرار می‌دهد و حجم بالایی از نیاز این صنعت باید از بازار آزاد تهیه شود که در اغلب موارد به دلیل غیر‌رسمی بودن فروشندگان، فاقد کیفیت لازم است؛ این در حالی است که تولیدکنندگان شن و ماسه و سایر معادن ترجیح می‌دهند نرخ‌های بالاتری را به دولت پرداخت کنند تا بتوانند سوخت با کیفیت از منبع مطمئن تهیه کنند.

مشکلات ممنوعیت واردات ماشین‌آلات معدنی

وی در ادامه با بیان اینکه قوانین واردات ماشین‌آلات معدنی مشکلات بسیاری برای واحدهای شن و ماسه ایجاد کرده است، اظهار کرد: متاسفانه هم اکنون برای تامین ماشین‌آلات معدنی با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم و دولت واردات ماشین‌آلات را به نام حمایت از تولید داخلی محدود کرده است؛ بر این اساس در صورتی که یک ماشین معدنی داخلی خریداری شود، مجوز واردات یک دستگاه ماشین معدنی از طرف دولت برای شرکت مورد نظر صادر می‌شود. این در حالی است که میزان تولید ماشین‌آلات معدنی داخلی به هیچ عنوان تناسبی با نیاز صنعت ندارد. بر اساس برآوردهای کارشناسی تا چهار سال آینده برای نوسازی ناوگان ماشین‌آلات معدنی حداقل به ۱۵‌هزار ماشین صرفا در حوزه معادن نیاز داریم و این در حالی است که بر اساس آمار وزارت صمت در کشور ما سالانه ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌آلات راه‌سازی و معدنی تولید می‌شود که البته قطعا صحت این آمار محل تردید است؛ به طور نمونه بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده ماشین‌آلات راهسازی و معدنی بر اساس صورت‌های مالی منتشره در سال گذشته ۳۰ دستگاه تولید کرده که از این میزان فقط سه دستگاه مربوط به صنایع معدنی است و ۲۷ دستگاه دیگر مربوط به راهسازی و... است.

وی تصریح کرد: دستورالعمل دولت در خصوص ماشین‌آلات معدنی باعث شده تا محصولات داخلی ۷۰‌درصد گران‌تر از نمونه‌های مشابه خارجی نرخ‌گذاری شود؛ شنیده شده برخی شرکت‌ها قطعات دستگاهی را که می‌توانیم به قیمت یک‌میلیارد تومان از چین بخریم، وارد می‌کنند و پس از مونتاژ در ایران، به اسم برند ایرانی با دو برابر قیمت به شرکت‌های معدنی می‌فروشند.

صفری ادامه داد: هم‌‌‌اکنون میانگین سنی ماشین‌‌‌آلات معدنی ما در کشور حدود ۳۰ سال است که در صورت ادامه روند موجود، قطعا برای حفظ سطح کنونی تولید و اشتغال با بحران مواجه خواهیم شد.

معادن شن و ماسه ربطی به آلودگی هوا ندارند

معمولا زمانی که شاخص آلودگی هوا در کلان‌شهرها افزایش می‌یابد، برخی از مسوولان، واحد‌های شن و ماسه را یکی از عوامل اصلی این پدیده اعلام می‌کنند. صفری در این خصوص گفت: قبل از هر چیز لازم است به این نکته اشاره کنم که آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که گردش هوا وجود ندارد، یعنی وزش باد وجود ندارد؛ در چنین شرایطی طبیعتا اگر گرد و غباری هم از فعالیت کارخانه‌ها ایجاد شود، امکان جابه‌‌‌جایی ندارد! از طرفی این آلودگی در درجه اول ناشی از وجود ذرات کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون است که اساسا امکان تولید آنها در فرآیند تولید شن و ماسه وجود ندارد. علاوه بر مشکلاتی که این ذرات ایجاد می‌کنند، مشکل بزرگ‌تر نقش این ذرات در حمل آلاینده‌های شیمیایی است؛ مساله‌‌‌ای که سال‌هاست مورد اعتراض عمومی و محافل تخصصی است، اما به هر دلیلی به آن پرداخته نمی‌شود. موضوع کیفیت سوخت تولیدی و فرآیندهای احتراق ناقص خودروها، سن بالای ناوگان حمل‌ونقل و مصرف بسیار بالاتر از استاندارد خودروها قطعا عوامل اصلی آلودگی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند؛ بنابراین اینکه عده‌ای در بحبوحه آلودگی هوا اقدام به تعطیلی معادن شن و ماسه می‌کنند، بیشتر به نظرم شبیه به یک نمایش است.

اخبار مرتبط