تریلیونر‏‌های فقیر صنعت خاکستری

بلایی که قیمت‌‌گذاری دستوری سر سیمان آورد

موضوع قیمت‌‌گذاری‌‌های دستوری همچنان در اقتصاد ایران دردسرساز است و صنعت سیمان را تقریبا می‌توان گل سر‌سبد قیمت‌‌گذاری دستوری نامید. حتی ورود به بورس کالا که آرزوی دیرینه اهالی این صنعت بود، نتوانست مساله را صد درصد حل کند. هر چند هیچ‌گاه دولت‌های مختلف نقش خود را در قیمت‌‌گذاری نپذیرفته‌‌اند، با این حال در دهه ۸۰ و حتی اواسط دهه ۹۰ سیمانی‌‌ها چندان گلایه‌‌ای از وضعیت نداشتند، چرا که با توجه به دلار حداکثر ۵ هزار تومانی هنوز فروش با قیمت‌‌های ارزان از توجیه برخوردار بود، اما گذشت زمان و به ویژه بازگشت تحریم‌ها و جهش دلار عملا تولید را از انتفاع خارج کرد.

این موضوع زمانی مهم‌تر می‌شود که بدانیم تعمیر کارخانه‌ها و واردات برخی قطعات با هزینه‌های ارزی صورت می‌گیرد؛ بنابراین رقابت نابرابر درآمد ریالی و هزینه دلاری در کنار افزایش چند برابری نهاده‌های تولید و همچنین جهش هزینه‌های حمل‌‌ونقل که امروزه ‌‌شانه به‌‌شانه قیمت محموله سیمان حرکت می‌کند، تولیدکننده را با مشکلات عدیده‌‌ای مواجه کرده است. قطع گاز و برق در فصل زمستان و تابستان نیز بر مشکلات این صنعت افزوده است.

در چنین شرایطی کارخانه‌های سیمان که امروز به‌طور میانگین ۳ هزار میلیارد تومان قیمت‌‌گذاری می‌شوند، نه تنها سودآوری ندارند، بلکه بعضا حتی از تامین هزینه‌های استهلاک و خرید تجهیزات مورد نیاز برای ادامه تولید عاجزند. به‌طور نمونه هر کارخانه سیمان با ظرفیت اسمی یک میلیون تن سالانه به ۱۰میلیارد تومان آجر و بتن نسوز نیاز دارد و اگر قطعه‌‌ای مانند گیربکس نیازمند تعویض باشد، معادل ارزی بیش از ۶۰ میلیارد تومان برای واردات این قطعه نیاز دارد. این در حالی است که برخی صنایع با سرمایه‌‌گذاری‌‌های به مراتب کمتر، سود‌‌آوری و نقدینگی بیشتری دارند.

هزینه سنگین برای مواد نسوز

مدیرعامل «سیمان آباده» با اشاره به هزینه‌های بالای صنعت سیمان به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: یکی از مهم‌ترین بخش‌های هزینه‌بر در صنعت سیمان خرید مواد نسوز است. امروزه برای تعمیرات کوره‌ها سالانه ۱۰ میلیارد تومان فقط هزینه آجر و بتن نسوز و‌‌گانینگ (اجرای نسوز به روش پاشیدنی) می‌‌پردازیم و تازه این غیر از ورق‌‌های نسوز و... است.

پیوند زین‌العابدینی با بیان این مطلب افزود: بر خلاف سیمان که با کوچک‌ترین افزایش قیمت، واکنش‌‌های مسوولان را به دنبال دارد، سنگ‌آهن، سنگ گچ و... به عنوان مواد اولیه ما دائما و به صورت چراغ خاموش در حال گران شدن هستند. از طرفی پیمانکاران معدن هم به محض افزایش هزینه‌ها، قیمت‌‌های جدید را به ما اعلام می‌کنند. فقط باید ‌‌امیدوار باشیم هزینه‌های گازوئیل افزایش پیدا نکند. متاسفانه با وجود این وضعیت تنها محصولی که به شیوه‌های مختلف سرکوب قیمتی می‌شود، سیمان است.

کاهش انرژی چگونه به کوره سیمان آسیب می‌‌زند؟!

وی ادامه داد: زمستان هر سال بین ۲ تا ۴ ماه گاز نداریم و شرایط این صنعت به گونه‌‌ای است که نمی‌توان با فشار گاز کمتر کوره‌ها را روشن کرد. حتی روشن کردن کوره‌ها بدون انجام فرآیند تولید، در اثر سرد و گرم شدن کوره، آسیب‌‌های جدی مانند شکستگی یا تغییر شکل آجر‌‌های نسوز را ایجاد می‌کند. در این شرایط مجبوریم کوره‌ها را خاموش کنیم یا از مازوت استفاده کنیم؛ بعد از اینکه شش ماه از استفاده مازوت توسط شرکت‌‌های سیمانی می‌‌گذرد، دولت درخواست پرداخت مابه‌التفاوت نرخ مازوت نسبت به گاز را به ما ابلاغ کرده است. این در حالی است که تنها حمل مازوت به کارخانه تا دو برابر گاز هزینه‌ها را افزایش می‌دهد؛ بنابراین در حالی که قیمت مواد اولیه و انرژی مورد نیاز ما هر روز افزایش می‌‌یابد، در رابطه با نرخ سیمان وسواس بسیاری وجود دارد.

زین‌العابدینی اظهار کرد: با وجود اینکه مواد اولیه اصلی تولید بتن، سیمان و شن و ماسه است اما قیمت‌‌ها در بازار با نرخ سیمان همخوانی ندارد. در واقع با وجود اینکه سیمان در نهایت به شکل بتن در ساخت و ساز‌‌های شهری و عمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما تولید‌‌کنندگان این بخش کاملا در قیمت‌‌گذاری آزاد هستند.

فقر نقدینگی و رد یک ادعا

برخی از سازندگان اعتقاد دارند کیفیت سیمان فله‌‌ای بالاتر از سیمان کیسه‌‌ای است، چرا که آزمایش نهاد‌‌هایی مانند سازمان ملی استاندارد روی سیمان فله انجام می‌شود. مدیرعامل سیمان آباده در پاسخ به این سوال اظهار کرد: چنین ادعایی صحت ندارد و متاسفانه بحث سیمان دچار عوام‌زدگی شده است. به‌طور مثال سازندگان عنوان می‌کنند که گرانی سیمان هزینه‌های ساخت و‌ساز را افزایش می‌دهد و فریاد وامصیبتا سر می‌دهند در حالی که سهم سیمان از هزینه‌های ساخت ۲ تا ۵ درصد است و حتی هزینه‌های لوله و اتصالات بالاتر از سیمان است.

این تولید‌‌کننده درباره مشکلات واردات تجهیزات مورد نیاز کارخانه‌های سیمان خاطرنشان می‌کند: با توجه به نرخ دلار، هزینه تجهیزات بسیار بالاست و اگر مانع افزایش قیمت سیمان شوند، تعویض قطعات می‌تواند منجر به تعطیلی کارخانه شود. متاسفانه تسهیلات لازم هم در اختیار این صنعت قرار نمی‌گیرد. اگر حتی وضعیت مالی کارخانه‌هایی را که به ظاهر سود‌ده هستند، بررسی کنید، متوجه می‌شوید که به‌شدت دچار فقر نقدینگی هستند. دقیقا شبیه به کسی که پول تعویض روغن اتومبیل بنزش را ندارد. زین‌العابدینی خاطرنشان کرد: با توجه به محدودیت‌‌های استفاده از برق امکان اینکه در طول روز با تمام ظرفیت تولید کنیم، وجود ندارد. ما دو آسیاب مواد اولیه و سیمان داریم و با توجه به محدودیت برق نمی‌توانیم هر دو را توامان روشن کنیم. بنابراین تا ۱۲ شب آسیاب مواد فعال است و ۱۲ شب به بعد آسیاب سیمان فعال می‌شود.