دامداران در انتظار تامین فوری نهاده‌های تولید هستند
راهبردهای خروج از بحران خوراک دام‌وطیور
نتیجه اینکه گاوهای دامداری‌‌های ایران گرسنه مانده‌‌اند و بنا به گفته منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌‌کنندگان دام کشور، بسیاری از دام‌های دامداری‌‌ها ضعیف و نیمه‌‌جان شدهاند و وزن زیادی از دست داده‌‌اند. دام‌های ضعیف اما ارزان در کشورهای عربی مشتری زیادی دارد و قاچاقچیان دام این گاوهای نیمه‌‌جان را به کشورهای عربی می‌‌فروشند تا در دامداری‌‌های مجهز آنها پروار شوند. در مقابل در ایران موج ورشکستگی دامداران سبب شده عرضه دام بالا برود و گرانی و کاهش قدرت خرید مردم، تقاضای گوشت را به‌شدت پایین آورده است. این مساله موجب شده بسیاری از دامداران خرد و کوچک از چرخه تولید خارج شوند و بنا به گفته ناصر استاد‌احمدی، مدیرعامل تعاونی دامداران مهاد، دامداران ورشکسته راننده اسنپ و تپسی شوند!
وضعیت ایران در تولید نهاده‌های دام و طیور
نهاده‌های دامی که به‌طور معمول در کشور استفاده می‌شود شامل منابع مختلفی ازجمله دانه ذرت و جو، یونجه، انواع کنجاله به ویژه سویا و کلزا، کاه و کلش، سبوس برنج و گندم، مراتع، بقایای زراعت و پسماند کارخانه‌های صنعتی به ویژه چغندر و نیشکر است. میزان نهاده‌هایی که برای جیره غذایی دام و طیور و آبزیان در کشور مصرف می‌شود حدود ۷۸ میلیون تن است که از منابع مختلف داخلی و خارجی تامین می‌شود. یکی از مهم‌ترین انواع نهاده‌ها در تغذیه دام و طیور، ذرت دامی است که به دو شکل ذرت علوفه‌‌ای و ذرت دانه‌‌ای تولید می‌شود. ذرت علوفه‌‌ای برای تغذیه دام و ذرت دانه‌‌ای بیشتر برای مصرف طیور استفاده می‌شود. ایران جزو ۱۵ کشور تولیدکننده پروتئین‌‌های حیوانی (لبنیات) در دنیاست. از این رو نیاز به نهاده‌های دامی، کشور را بر آن داشته که سالانه حدود ۱۰ میلیون تن نهاده‌های مختلف ذرت، سویا، جو، کنجاله‌ها، کلزا و دانه‌های کانولا وارد کند.
ذرت، جو و کنجاله سویا به عنوان سه نهاده اصلی تولید مرغ و گوشت به ارزش حدود چهار میلیارد دلار، نزدیک به ۳۱درصد ارزش کل واردات ۲۵ گروه کالاهای اساسی در سال ۹۹ را به‌‌خود اختصاص داده است. ذرت با اختصاص بیش از ۲ میلیارد دلار، در صدر کالاهای وارداتی کشور و کالاهای اساسی وارد شده قرار گرفته و کنجاله سویا و جو نیز در رتبه‌های بعدی نهاده‌های دامی وارد شده در سال ۹۹ بودند. چنین اعداد و ارقامی گویای وابستگی شدید کشور به واردات نهاده‌های دامی و معضلات مخصوص به آن است. شاید نتوانیم و لازم هم نباشد که به‌طور ۱۰۰درصد از واردات چشم‌‌پوشی کنیم، زیرا در شرایطی که تولید ذرت و سویا بسیار آب‌‌بر است، با واردات آن به واقع می‌توان گفت توانسته‌‌ایم میلیارد‌‌ها مترمکعب آب مجازی وارد کشور کنیم؛ بنابراین از این نظر، یک فرصت مغتنم و حاوی ارزش افزوده برای کشور است، چون حفظ منابع آب به معنای حفظ حیات کشور است. با این حال واضح است با تمرکز روی تغذیه جدید، محصولات جایگزین و استفاده بیشتر از پتانسیل داخل کشور می‌توان بخش زیادی از مشکلات این عرصه را حل کرد و وابستگی را کاهش داد.
راهبردهای خروج از بحران خوراک دام و طیور
کارشناسان حوزه دام و طیور معتقد هستند راهبردهای خروج از بحران خوراک دام و طیور، در سه دوره کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت قابل تعریف است. راهکارهای کوتاهمدت، شامل رفع بحران اقلام پرمصرف خوراک دام (ذرت و سویا)، با توجه به دام هدف است. در زمینه دام (کوچک و بزرگ) با تکیه بر مواردی شامل: اولویت‌‌‌‌دهی در مصرف کنجاله در گاوهای پرشیر یا تازه‌‌زا به جای دام‌های کم‌شیر یا گوسفند، استفاده از خوراک پروتئینی مبتنی بر کود مرغی، استفاده حداکثری از اوره در خوراک دام‌های مستعد، سیاستگذاری در امر واردات و تاکید بر کیفیت و تنوع در اقلام وارداتی، می‌توان بحران کمبود سویا را کاهش داد. از آنجا که ذرت به عنوان منبع اصلی انرژی در تغذیه دام و طیور مطرح است، لذا کاهش فشار بر مصرف ذرت در دام، با تکیه بر راهکارهای کاهش ضایعات در اقلام منابع انرژی (ذرت و جو) تولیدی در کشور، کاهش دفع آن در فضولات دامی و نظارت دقیق بر ذرت وارداتی، میسر است.
راهبردهای میانمدت هزینه‌بر هستند، لذا جهت قدم گذاشتن در این مسیر، تامین کافی منابع مالی جایگاه ویژه‌ای دارد. از جمله این راهکارها می‌توان به توجه ویژه به کارخانه‌های خوراک دام و طیور (نوسازی و بهسازی) اشاره کرد. راهکارهای بلندمدت نیز، مانند راهکارهای میانمدت، هزینه‌بر هستند که این موضوع، حتما باید مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه می‌توان به توجه ویژه به فرآیند مکانیزاسیون در اقلام عمده بقایای زراعی، توجه به بهبود بهره‌‌وری در واحدهای پرورش دام و به‌‌ویژه طیور اشاره کرد. نکته مهم و قابل توجه در خروج از بحران، وجود برنامه‌های منسجم در زمینه‌های ذکرشده و تاکید بر اجرایی شدن این پیشنهادها، همگام با یکدیگر است. وجود ستاد واحدی در این زمینه، پیشرفت کار را دوچندان خواهد کرد.
تامین نهاده دامداران و مرغداران تا پایان تیر ماه
در همین راستا معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به تامین حدود ۱۰۴ هزار و ۵۰۰ تن نهاده از ۴۹۰ هزار تن توسط شرکت آریاتجارت گفت: مابقی نهاده‌ها تا آخر تیر تامین و تحویل دامداران و مرغداران خواهد شد. عباس عسکرزاده اظهار کرد: حوزه امنیت غذایی اعم از تخصیص و تامین نیازهای سفره مردم با وزارت جهاد کشاورزی است. وی افزود: با توجه به شرایط حاکم بر جهان در این برهه حساس زمانی، تامین نهاده‌ها و نیاز سفره مردم در همه کشورها دچار مشکل شده است. عسکرزاده با بیان اینکه براساس قانون انتزاع کلیه مسوولیت‌های واردات نیازهای سفره مردم از مزرعه تا سفره و نظارت، بر عهده وزارت جهادکشاورزی قرار داده شده است، یادآور شد: همچنین علاوه بر قانون انتزاع شاهد اجرای اصلاحات اقتصادی و مردمی‌‌سازی یارانه‌ها در دولت سیزدهم هستیم.
حدود ۵۰ شرکت تامین نهاده‌ها را بر عهده دارند
معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه حدود ۵۰ شرکت کوچک و بزرگ تامین نهاده‌ها را برعهده دارند، گفت: وضعیت جنگ روسیه و اوکراین سبب اختلال در تامین نهاده‌ها توسط این شرکت‌‌ها شده است. به گفته وی، در برخی موارد خریداری توسط این شرکت‌‌ها انجام شده است ولی در زمان بارگیری ممانعت در بارگیری را شاهد بودیم، به همین دلیل چرخه تامین با مشکل مواجه شده است. عسکرزاده با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه تدابیر لازم را در نظر گرفت، تصریح کرد: در این راستا تعداد تامین‌کننده‌ها را افزایش دادیم و شرکت‌‌های بزرگ وزارت جهاد کشاورزی از شرکت پشتیبانی امور دام، شرکت بازرگانی دولتی ایران و سازمان تعاون روستایی را در این زمینه پای کار آوردیم. وی با بیان اینکه سامانه جامع تجارت بر فرآیند تامین کالاهای خارجی نظارت دارد، گفت: قسمتی از تاخیر به دلیل شرایط جهانی بوده است، البته وزارت جهاد کشاورزی بر اساس سامانه بازارگاه از نظر سیستمی نظارت بر نهاده‌ها را انجام می‌دهد. به گفته این مقام مسوول، در حال حاضر ۳ میلیون تن نهاده در بنادر وجود دارد.
پول خریداران نهاده‌های دامی از شرکت خاص در بانک کشاورزی بلوکه است
معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به تاخیر در تحویل نهاده‌ها توسط شرکت «آریا تجارت سهیل» گفت: مجموعه پول دریافتی در بانک کشاورزی بلوکه شده و موجود است، حتی یک دلار از حساب بانک مرکزی به این شرکت پرداخت نشده است. عسکرزاده با اشاره به اینکه یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن نهاده توسط این شرکت‌‌ها تامین شده است، گفت: تقریبا ۳۰۰ هزار تن از این میزان باقی مانده است که برای تخصیص کیفیت ارزی با بانک مرکزی هماهنگ شده که هماهنگی، همدلی و همراهی می‌‌طلبد که تا آخر تیر ماه این نهاده‌ها به دامداران و مرغداران تحویل داده شود. وی با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات در تحویل نهاده‌ها، حمل و نقل است، یادآور شد: یکی از محدودیت‌‌های گمرکات شمال بحث حمل و نقل است و تمام تلاشمان را خواهیم کرد تا بخشی از نهاده‌ها را از جنوب تامین کنیم و تا آخر تیر تمامی نهاده‌ها به دست مرغداران و دامداران برسد.
اصلاحات سامانه بازارگاه تا اوایل شهریور عملیاتی خواهد شد
معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به تغییر در سامانه بازارگاه گفت: اصلاحات سامانه بازارگاه تا پایان مرداد و اوایل شهریور عملیاتی خواهد شد. به گفته وی، در حال حاضر سامانه بازارگاه میزان سهم نهاده‌های دامی واحدهای مرغداری و دامداری را مشخص می‌کند و سهم هر مرغدار و دامدار برای دریافت و مصرف نهاده‌ها مشخص است.
بارگیری نهاده‌های دامی برای واحدهای گاوداری بزرگ در حال انجام است
رئیس انجمن صنفی گاوداران در این باره گفت: بارگیری نهاده‌های دامی برای واحدهای گاوداری بزرگ در حال انجام است و تاکنون یک‌پنجم این نهاده‌ها آزاد شده و بارگیری می‌شود. سید‌احمد مقدسی با بیان اینکه تامین ارز این نهاده‌ها توسط بانک مرکزی انجام شده است، یادآور شد: تا زمانی که تامین ارز توسط بانک مرکزی انجام نشود آزادسازی نهاده‌ها از گمرک انجام نمی‌شود. وی تصریح کرد: به دلیل عدم تخصیص ارز، دامداران ما هم‌‌اکنون دچار مشکل شدهاند.
بارگیری نهاده‌ها در بندر امیرآباد ادامه دارد
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌‌های کشاورزی دامداران ایران نیز در این خصوص بیان کرد: ذرت‌‌ها برای استفاده دامداران و مرغداران بارگیری می‌شود و روند بارگیری همچنان در بندر امیرآباد ادامه دارد. مجتبی عالی افزود: در حال حاضر در بندر امیرآباد حاضر هستم و امروز ۱۲ هزار تن نهاده دامی از چهارکشتی بارگیری شده است. وی افزود: این ذرت‌‌ها برای استفاده دامداران و مرغداران بارگیری می‌شود و روند بارگیری همچنان در این بندر ادامه دارد.
