معماری پایداری؛ راهکاری برای کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی
طراحی سبز ایجاد تعادل بین ساخت ساختمانی کاربردی و باکیفیت با حداقل اثرات منفی روی محیط‌زیست است. به بیانی بهتر، ساختمان سبز یا ساختمان پایدار، به بنا در هر دو مفهوم سازه و کاربری ساختمان اشاره دارد؛ جنبه‌هایی مانند تاثیرات بنا بر طبیعت و محیط‌زیست، میزان بهره‌برداری بهینه از منابع موجود و… که تمام طول عمر بنا در مراحل طراحی، ساخت، عملیات‌های تعمیر و نگهداری، بازسازی و تخریب را شامل می‌شود. در همین راستا کارشناسان این حوزه در تشریح وضعیت ایران از نظر تدوین قوانین و ضوابط احداث ساختمان سبز و پایدار می‌گویند: «معماری غنی ایران در شهرهای کویری مانند یزد، کاشان و… بدون وجود ضابطه مدون در زمینه ساختمان سبز و معماری و شهرسازی پایدار، دربرگیرنده و اجراکننده عناصر مفاهیم سبز و پایدار در ساختمان‌ها بوده‌اند.» این عده یادآور می‌شوند: «به‌رغم وجود این عناصر مطلوب متاسفانه تا امروز قوانین و ضوابط احداث ساختمان‌های پایدار هنوز در ایران سامان نیافته است؛ این درحالی است که حتی ممکن است بسیاری از معماران معروف در آمریکا و کشورهای پیشرفته که در تدوین این استانداردها شرکت داشته‌اند از همین عناصر در آیین‌نامه‌های LEED، DGNB و BREEAM استفاده کرده باشند.»
اما در این بین شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند با استفاده از منابع و تخصص‌های بومی ساخت‌وساز‌هایی بیافرینند که مملو از استانداردها و قوانین ساخت‌وساز پایدار هستند. در این خصوص «سارا دولت» نماینده گروه ساختمانی نیکرو توضیحات زیر را ارائه داده است.
هدف از معماری پایدار چیست؟
هدف از پایداری، یا طراحی اکولوژیکی این است که اطمینان حاصل کنیم منابعی که امروز در دسترس‌مان قرار دارد به گونه‌ای استفاده شود که برای سلامت کلی انسان‌ها زیان نداشته یا باعث از دسترس خارج شدن منابع برای سایر کاربردها در دراز‌مدت نشود.
به طور مثال بهره‌وری انرژی در کل چرخه عمر یک ساختمان، مهم‌ترین هدف معماری پایدار است. معماران از بسیاری از تکنیک‌های غیرفعال و فعال مختلف برای کاهش انرژی موردنیاز ساختمان‌ها و افزایش توانایی آنها در جذب یا تولید انرژی استفاده می‌کنند. معماری پایدار برای به حداقل رساندن هزینه‌ها و پیچیدگی، سیستم‌های غیرفعال را در اولویت قرار می‌دهد و از طریق موقعیت‌دهی ساختمان و گنجاندن عناصر معماری روی آن سعی در برطرف کردن نیازهای انرژی ساختمان می‌کند و از منابع انرژی تجدیدپذیر و سپس منابع سوخت فسیلی فقط در صورت نیاز و به عنوان مکمل استفاده می‌کند. برای استفاده بهینه از منابع محیطی می‌توان از تحلیل محوطه ساختمان (Site analysis) برای بهره‌برداری از منابعی مانند نور خورشید و باد برای گرمایش و تهویه یا از مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) استفاده کرد. این مدل‌سازی از طریق ادغام و تجزیه و تحلیل عملکرد ساختمان به معماران و مهندسان برای طراحی پایدار کمک می‌کند. خدمات BIM، از جمله مدل‌سازی مفهومی و توپوگرافی، از طریق در دسترس قرار دادن آنی و پیوسته اطلاعات پروژه به صورت منسجم مسیری قابل اعتماد برای طراحی سبز ارائه می‌دهد. BIM طراحان را قادر می‌سازد تا اثرات زیست‌محیطی سیستم‌ها و مواد را برای حمایت از تصمیمات مورد نیاز برای طراحی ساختمان‌های پایدار بررسی کنند.
نگاه شما در خصوص ضرورت معماری پایدار شامل چه مباحثی می‌شود؟
حفاظت از انرژی و استفاده پایدار از آن، پیشرفت‌های عظیم تکنولوژی، استخراج نفت و سایر ذخایر زیرزمینی، امکان استفاده هر چه بیشتر این منابع تجدید‌ناپذیر را فراهم آورده است لذا طراحی ساختمان‌ها باید به گونه‌ای باشد که مصرف سوخت فسیلی را به حداقل برساند. همچنین توجه به این مساله که منابع بهره‌برداری شده در سامانه‌های توسعه در کجا استفاده می‌شوند و چگونگی پایدار نگه‌داشتن آنها و استفاده از منابعی که امکان جایگزینی سریع‌تری دارند بسیار مهم است. به عنوان مثال از چوب درختانی باید استفاده شود که سریع‌تر رشد کرده و می‌توانند جایگزین شوند.
درباره گروه ساختمانی نیکرو و تاریخچه فعالیت آن توضیح دهید. بیشتر پروژه‌های شما در کدام منطقه تهران است؟
ساخت سازه‌هایی با هدف ایجاد محیطی منطبق بر الگوهای زیست محیطی و معماری پایدار که در عین حال همسان با فرهنگ جامعه و ارتقای سطح کیفی زندگی باشد، از مهم‌ترین اهداف این مجموعه است. ساختمان‌های این گروه مهندسی در زعفرانیه و نیاوران و دروس از نمونه‌های این بناها است.
طراحی آپارتمان‌های گروه ساختمانی نیکرو چه میزان با معماری روز تناسب دارد؟
همسو بودن با تکنولوژی و معماری پایدار از اهدافی است که مجموعه ما در طراحی تمامی پروژه‌های خود دنبال می‌کند. طراحی فضایی منطبق بر مدرنیسم، پیروی از معماری پایدار که در عین حال همسو با نیاز و فرهنگ جامعه و ارتقای سطح کیفی زندگی ساکنان آن باشد، سرلوحه روند ساخت‌وساز گروه ساختمانی نیکرو است.
دوران فعلی صنعت ساختمانی در ایران یکی از دوران خاص این صنعت در کشور است. اگر بخواهیم تحلیل دقیق و موثری از این وضعیت داشته باشیم، باید واقعیت‌های موجود در این صنعت و نیز آینده محتمل را پیش روی خود ترسیم کنیم.
به نظر شما آینده صنعت ساخت و ساز در ایران و به‌خصوص کلان‌شهر تهران به چه شکل خواهد بود؟
نگاه واقع‌بینانه به موضوع صنعت ساختمان در شرایط فعلی و خاص این‌روزها، ریشه در بررسی ارکان اقتصادی و اجتماعی و بعضا سیاسی کشور خواهد داشت که خود بحثی مفصل است.
چنانچه در ساختارهای اصلی این صنعت مانند اقتصاد اصلاحات اساسی نداشته باشیم، آینده این صنعت در حوزه‌های ساخت‌وساز یا خرید و فروش روشن نخواهد بود و چالش‌های آن در کلان‌شهری چون تهران بسیار محسوس و غیرقابل اجتناب خواهد بود.
در بحث تدارکات ساختمانی اهمیت مصالح تا چه اندازه است و شما و تیم‌تان در این رابطه چطور عمل می‌کنید؟
یک ساختمان صرفا به جهت داشتن نمای خاص و لوکیشن متفاوت منحصر به فرد نخواهد شد. در نتیجه ارتباط مستقیم طراحی و متریال در روند ساخت، باید زیرساخت‌ها و متریال‌های یک ساختمان تماما از کیفیت و استاندارد مطلوبی برخوردار باشند تا بتوان از آن به‌عنوان سازه‌ای منحصربه فرد نام برد.
از نظر شما یک ساختمان چه شاخصه‌هایی باید داشته باشد، تا بتوان به عنوان یک ساختمان لوکس و برند از آن نام برد؟
موارد بسیار زیادی در امر شاخص شدن یک ساختمان موثر هستند که به ساختمان هویت می‌دهند. شاید بر حسب عرف جامعه و دید فعلی مالکان و سازندگان، منطقه قرارگیری ساختمان اولین گزینه در لوکس بودن تلقی شود. در کنار آن عوامل دیگری چون پلان خوب، طراحی داخلی حرفه‌ای و نوآوری در زیرساخت‌ها و نمایه‌های بیرونی و متریال‌ها می‌توانند الگویی مناسب برای لوکس و برند نامیدن یک سازه باشند. چنانچه اصول و استانداردها همسو با تکنولوژی روز دنیا رعایت شود و نیازهای ساکنان آینده ساختمان در بهترین و حرفه‌ای‌ترین حالت ممکن در نظر گرفته شود، شاید بتوانیم بگوییم که حتی فارغ از منطقه قرارگیری، یک ساختمان می‌تواند لوکس و برند نامیده شود.
