بازیافت تایرهای فرسوده؛ ضرورتی انکارناپذیر
برآورد‌های انجام شده در کشور ما نشان می‌دهد از حدود ۱۳ میلیون تایر فرسوده که سالانه وارد محیط زیست می‌شوند، تنها ۳ درصد آنها (حدود ۳۹۰ هزار حلقه) در صنایع روکش کشور مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند و کمتر از ۶ درصد تایرهای فرسوده به یکی از روش‌های موجود بازیافت یا مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند. در حال حاضر در کشور، میلیون‌ها حلقه تایر در محل‌های تعیین شده از سوی سازمان بازیافت شهرداری‌ها به‌صورت غیراصولی دپو شده و میلیون‌ها حلقه نیز به صورت غیرقانونی در محیط زیست رها شده‌اند. تایرهای فرسوده، زباله‌های ویژه‌ای هستند که از لحاظ شیمیایی، اندازه، حالت و شکل با زباله‌های دیگر تفاوت دارند. لاستیک‌ها از مواد پلیمری تشکیل شده‌اند که به راحتی در طبیعت تجزیه نمی‌شوند و در بسیاری از موارد، به‌دلیل انباشتگی، به شکل کوهی از زباله درآمده و مناظر بسیار ناخوشایندی را به‌وجود می‌آورند که البته خطر آتش‌سوزی و آلودگی هوا را نیز به همراه خواهند داشت. یکی از ساده‌ترین و مرسوم‌ترین روش‌های بازیافت تایرهای فرسوده، استفاده از آنها در فرآیند بازیابی انرژی است. امروزه با افزایش قیمت سوخت، بسیاری ازکشورها به دنبال افزایش سهم بازیافت انرژی از تایرهای فرسوده هستند، چرا که نتایج نشان می‌دهند ارزش انرژی حرارتی حاصل از سوختن تایرهای فرسوده بیشتر از زغال‌سنگ است (۳۲ مگاژول به ازای هر کیلوگرم تایر در مقابل ۲۹ مگاژول به ازای هر کیلوگرم زغال سنگ). از سوی دیگر میزان گوگرد حاصل از آن نیز کمتر از زغال‌سنگ است.
سوزاندن مستقیم لاستیک‌ها بدون در نظر گرفتن ملاحظات فنی و ایمنی، به‌واسطه ایجاد دود سیاه ناشی از دوده موجود در آن، با ایجاد آلودگی محیطی همراه است. باتوجه به اینکه در ایران برخلاف رویه موجود در کشورهای توسعه‌یافته، هزینه‌ای از تولیدکنندگان پسماندها دریافت نمی‌شود، تجهیزاتی هم در مراکز دفن مصنوعات لاستیکی برای کاهش حجم یا خرد کردن آنها وجود ندارد و در نتیجه به همان شکل اولیه دفن می‌شوند که باعث می‌شود حجم زیادی از مراکز دفن پسماندها اشغال شود. امروزه نتیجه تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد امر بازیافت لاستیک‌های فرسوده نه تنها آثار مخرب بر محیط زیست ندارد و مشکلات مدیریتی این بخش را حل می‌کند، بلکه منشأ توسعه صنعتی و سودآوری اقتصادی و فرآوری و تولید محصولات با ارزش افزوده نیز است. از پودر لاستیک حاصل از بازیافت تایرهای فرسوده در صنایعی مانند جاده‌سازی، ساختمانی، خودروسازی، صنایع دریایی، توسعه اماکن ورزشی، دامداری و کشاورزی و آبرسانی می‌توان استفاده کرد که گزارش‌های متعددی از این دست در مراجع علمی موجود است. برخی از این کاربردها را در ادامه می‌خوانید:
صنایع حمل و نقل: استفاده از پودر لاستیک در پوشش‌های سطح خیابان‌ها و جاده‌ها به همراه آسفالت از فرآیندهایی است که امروزه سهم قابل ملاحظه‌ای از مصرف پودر لاستیک حاصل از بازیافت تایرهای فرسوده را به خود اختصاص داده است. چرا که سبب ایجاد خاصیت اکوستیکی و همچنین عمر بیشتر و هزینه کمتر آسفالت می‌شود. پودر لاستیک افزوده شده به آسفالت موجب کاهش صدای حاصل از تردد خودروها می‌شود و در ضمن به‌دلیل رفتار الاستیسیته لاستیک، پوشش ایجاد شده، کمتر دچار ترک‌خوردگی می‌شود و لذا ترمز خودروها روی این پوشش‌ها عملکرد بهتری دارند. از دیگر کاربردهای محصولات حاصل از بازیافت تایرهای فرسوده، آب‌بندی شکاف سطح جاده‌ها، تولید لایه‌های ضد آب و لایه‌های جاذب صدا، تولید علائم ترافیکی و ضربه‌گیرها هستند که علاوه بر کاهش هزینه تولید، دارای عمر بیشتری نیز هستند و به دلیل خاصیت ارتجاعی در هنگام تصادفات آسیب‌های کمتری به وسایل نقلیه وارد می‌کنند.
صنایع ساختمانی: استفاده از تایرهای خرد شده در عملیات عمرانی از اهمیت فراوانی برخوردار است به ویژه در مواردی که به کاهش وزن سازه‌ها نیاز است. افزودن لاستیک بازیافتی به بتن، باعث بالا بردن مقاومت آن در برابر آتش و جلوگیری از خرد شدن آن می‌شود. در کفپوش‌های صنعتی و پوشش گذرگاه‌ها نیز از اجزای مهم تشکیل‌دهنده می‌توان به خرده‌های لاستیکی اشاره کرد.
خودروسازی: از پودر لاستیک و کائوچوهای بازیافتی (ریکلیم) در تولید تایر، روکش‌گذاری مجدد تایر، کفپوش‌ها و گلگیر خودروها، نوار دور درب و شیشه خودروها، انواع واشر، سیستم‌های ترمز اصطکاکی و سپرهای ضربه‌گیر خودرو استفاده می‌شود.
صنایع دریایی: ضربه‌گیرهای اسکله و لنگرگاه‌ها و کفپوش‌های غیر لغزنده از موارد مهم مصرف محصولات بازیافتی تایرهای فرسوده در صنایع دریایی به شمار می‌رود.
صنایع دامداری و کشاورزی: سیستم‌های آبرسانی کشاورزی و شیلنگ‌های لاستیکی، گلدان‌های لاستیکی، ظروف تغذیه دام، انواع فنس‌های محوطه سیلوهای حبوبات و استفاده از کفپوش‌های لاستیکی، موارد استفاده محصولات بازیافتی در صنایع دامداری و کشاورزی هستند.
