عملکرد ۵ تولیدکننده برتر اوره کشور نشان می‌دهد
افزایش عرضه اوره به بازارهای جهانی
تاریخچه صنعت پتروشیمی
اقوام متمدن دوران باستان، به ویژه سومری‌ها و آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهار هزار و ۵۰۰ سال پیش در سرزمین میان‌رودان (محل عراق کنونی) با برخی از مواد نفتی که در دریاچه قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به عنوان ماده غیر قابل نفوذ استفاده می‌کردند. رومی‌ها و یونانی‌ها نیز مواد قیری را برای غیر قابل نفوذ کردن بدنه کشتی‌ها به کار می‌بردند. همچنین برای روشنایی و گرم کردن نیز از آن بهره می‌جستند.
با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری به‌وجود آمد. به طوری که امروزه صنایع پتروشیمی نقش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
در ایران نیز و در اواخر دوره قاجار قرار‌دادی با نام قرارداد دارسی یا امتیازنامه دارسی در سال ۱۹۰۱ (۱۲۸۰ شمسی) امضا می‌شود که طبق آن حق امتیاز استخراج نفت به شخصی به نام ویلیام ناکس دارسی داده می‌شود تا به اکتشاف و استخراج نفت در ایران بپردازد. طبق این قرارداد شرکت نفت دارسی، پس از هفت سال، سرانجام در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی در منطقه مسجد سلیمان به نفت رسید. براساس این قرارداد، امتیاز استخراج و بهره‌برداری از نفت در سراسر ایران به استثنای ایالات شمالی شامل گیلان، مازندران، گرگان، خراسان و آذربایجان برای مدت ۶۰ سال به دارسی واگذار شد. همچنین بر اساس این قرارداد، دارسی متعهد شد ظرف دو سال، شرکت یا شرکت‌هایی برای بهره‌برداری از این امتیازات تاسیس کند و سالانه مبلغ ۲۰ هزار لیره وجه نقد و معادل همین مبلغ از سهام شرکت و نیز ۱۶ درصد از منافع خالص خود را به دولت ایران بپردازد. پس از مدتی به دلیل عدم پایبندی دارسی به تعهدات، ایران امتیاز نفت دارسی را لغو می‌کند و حدود یک سال بعد قرارداد جدید بسته می‌شود که امتیاز نفت را تا سال ۱۹۹۳ تمدید می‌کند.
اما می‌توان بیان کرد که اولین اقدام قابل توجه در صنعت پتروشیمی ایران ۴۷ سال پس از تولید اولین محصول پتروشیمی و تاخیر ۳۵ساله از تجاری شدن محصولات پتروشیمی جهان صورت می‌گیرد که طی آن شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با بهره‌برداری از واحد تولید کود شیمیایی شیراز، در سال ۱۳۴۲ آغاز به کار می‌کند. به مرور زمان، ظرفیت پتروشیمی ایران تا سال ۱۳۹۲ هجری شمسی به حدود ۵۷ میلیون تن در سال رسید. در حال حاضر نیز به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی۹۰ میلیون تن است که این ظرفیت با تکمیل ۶۵ طرح فعال تا سال ۱۴۰۶ به ۱۳۵میلیون تن افزایش می‌یابد.
اهمیت اوره
اوره در کشاورزی به‌عنوان کود شیمیایی حاوی نیتروژن و ماده اولیه بسیاری از ترکیبات شیمیایی مهم و صنعتی، بازار رو به رشدی دارد. اوره پرمصرف‌ترین کود شیمیایی است که به عنوان منبع نیتروژن محصولات کشاورزی در جهت افزایش محصول و حاصلخیزی بیشتر خاک به کار گرفته می‌شود.
با توجه به افزایش جمعیت و اهمیت مصرف خوراک، نقش اوره در روند تولید مواد غذایی موضوعی با اهمیت است. همچنین از اوره در بخش‌های صنعتی برای ساخت رزین‌های اوره فرمالدهید، ملامین، مایعات خروجی گازوئیل ، خوراک دام، ساخت چسب و رنگ، ترکیبات قالب‌سازی، کاغذ و منسوجات استفاده می‌شود.
این محصول در ابتدا به صورت مایع غلیظ و پس از تغلیظ‌سازی و جداسازی آب و عبور از برج دانه‌کننده به شکل دانه‌های سفید در بازار عرضه می‌شود. مهم‌ترین ماده مورد نیاز در تولید اوره، آمونیاک است. آمونیاک نیز، طی فرآیندی از گاز طبیعی تولید می‌شود. این ماده علاوه بر اینکه در تولید اوره استفاده می‌شود، می‌تواند در تولید انواع کودهای شیمیایی دیگر، اسید نیتریک، آمونیوم نیترات، رنگ‌ها و مشتقات سوختی نیز استفاده شود. خوراک اصلی واحدهای تولیدکننده آمونیاک، گاز طبیعی و ازت هوا است. آمونیاک به دلیل مایع بودن و هزینه حمل بالا معمولا فروش کمی دارد و به اوره تبدیل می‌شود.
تولیدکنندگان برتر اوره کشور
در ۹ ماهه سال جاری شرکت‌های پتروشیمی پردیس با ۲میلیون و ۴۵۲هزار و ۸۷۱تن، پتروشیمی شیراز با یک میلیون و ۱۸۸هزار تن، پتروشیمی کرمانشاه با ۵۵۶هزار و ۷۵۳ تن، پتروشیمی خراسان با ۴۶۹ هزار و ۲۷۳تن و پتروشیمی لردگان با ۱۱۱هزار تن تولید اوره، به ترتیب بیشترین سهم تولید این محصول را در کشور داشته‌اند. در ادامه این گزارش به هر یک از این شرکت‌ها پرداخته خواهد شد.
پتروشیمی پردیس
پتروشیمی پردیس در ابتدا با نام پتروشیمی اوره و آمونیاک غدیر در سال ۱۳۸۳ تاسیس شد. این شرکت تولیدکننده و عرضه‌کننده محصولات آمونیاک و اوره، مالک بزرگ‌ترین مجتمع تولیدکننده آمونیاک خاورمیانه و نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصولات در سطح جهان است. این شرکت با تولید محصولات مذکور بخشی از نیاز کشاورزی و صنایع و بازارهای داخل و خارج کشور را تامین می‌کند. خریداران داخلی محصولات پتروشیمی پردیس شرکت‌های خدماتی حمایتی کشاورزی و تعاونی‌های وابسته به آنها هستند و مقاصد صادراتی، کشورهای آسیایی، اروپایی، آفریقایی و آمریکایی هستند.
همان‌طور که بیان شد حجم تولید اوره پتروشیمی پردیس در ۹ ماهه سال جاری به میزان ۲میلیون و ۴۵۲هزار تن بوده که با توجه به این حجم تولید، این شرکت بیشترین میزان تولید اوره کشور را در میان سایر شرکت‌های داخلی به خود اختصاص داده است. این شرکت در بازه زمانی مذکور به میزان ۲میلیون و ۵۳۲هزار تن از محصولات خود را در بازارهای داخلی و خارجی به فروش رسانده است که ۸۴۵هزار تن از آن در بازار داخلی و یک میلیون و ۶۸۶هزار تن از آن در بازار خارجی به فروش رسیده است. در آمد‌های حاصل از فروش داخلی به میزان ۵۲ هزار و ۲۹۸ میلیارد ریال و فروش خارجی به میزان ۱۳۷ هزار و ۱۱۹ میلیارد ریال بوده که در مجموع فروش داخلی و خارجی این محصول درآمدی ۱۸۹ هزار و ۴۱۸ میلیاردی را نصیب این شرکت کرده است.
پتروشیمی شیراز
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، شرکت پتروشیمی شیراز در سال ۱۳۴۳ تاسیس و در حال حاضر جزو واحدهای تجاری فرعی شرکت گروه گسترش نفت و گاز پارسیان (سهامی عام) بوده و کنترل‌کننده نهایی آن، شرکت سرمایه‌گذاری غدیر (سهامی عام) است. پتروشیمی شیراز به عنوان اولین واحد تولیدی صنایع پتروشیمی ایران در راستای تولید محصول باکیفیت، برای رفع نیازهای کشور و تامین مواد اولیه استراتژیک جهت صنایع پایین‌دستی و کشاورزی و به منظور تولید کودهای شیمیایی ازته آغاز به فعالیت کرد. شروع به کار شرکت با بهره‌برداری از چهار واحد تولید آمونیاک، اوره، اسید نیتریک و نیترات آمونیوم و نیز واحد تامین سرویس‌های جانبی ( برق، بخار و هوای فشرده،...) توأم بوده و پس ازآن با توجه به نیاز کشور، طرح‌های توسعه متعددی ازجمله واحدهای اوره و آمونیاک منطقه ۲ به همراه واحد متانول و آرگون به مرحله اجرا درآمده است. با ادامه روند توسعه و به دنبال خارج ساختن واحدهای قدیمی از چرخه تولید، طرح اوره و آمونیاک سوم پتروشیمی شیراز در ابتدای سال ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسید. با بهره‌برداری از این طرح سالانه۶۷۶ هزار و ۵۰۰ تن آمونیاک و یک میلیون و ۷۲۰ هزار تن اوره به تولیدات شرکت اضافه شد که نقش مهمی در تامین نیازهای کشور و همچنین عرضه به بازارهای جهانی داشته است. در حال حاضر ظرفیت اسمی واحدهای تولیدی شرکت برابر با ۳ میلیون و ۲۴۹ هزار و ۷۰۰ تن در سال است. بازارهای داخلی اوره شرکت شامل بخش کشاورزی (شرکت‌های خدمات حمایتی و شرکت‌های تعاونی وابسته- محصول کود اوره) و بورس کالا است. بازارهای خارجی شرکت نیز شامل هندوستان، افغانستان، آمریکای لاتین، آسیای میانه، شرق آسیا، آفریقای جنوبی، برزیل و ترکیه هستند.
در بازه زمانی ۹ ماه منتهی به آذر سال‌جاری، محصول اوره ۴۸درصد از حجم تولیدات پتروشیمی شیراز را به خود اختصاص داده و به میزان یک میلیون و ۱۸۸هزار تن از این محصول در این بازه زمانی توسط این شرکت تولید شده است. پتروشیمی شیراز در بازه زمانی مذکور به میزان ۴۱۹ هزار تن اوره را در بازار داخلی و ۶۳۳هزار تن اوره را در بازار صادراتی به فروش رسانده است. این شرکت از مجموع فروش داخلی و خارجی خود به میزان ۷۵ هزار و ۹۲۷ میلیارد ریال درآمد کسب کرده است. بر این اساس شرکت پتروشیمی شیراز رتبه دوم را در میان تولیدکنندگان و فروشندگان اوره از منظر مقدار تولید و فروش اوره در میان پنج شرکت برتر تولیدکننده اوره در کشور در اختیار دارد.
پتروشیمی کرمانشاه
پتروشیمی‌کرمانشاه در سال ۱۳۷۵ تاسیس شد و در حال حاضر از واحدهای فرعی گروه گسترش نفت و گاز پارسیان است. موضوع اصلی فعالیت این شرکت شامل تولید انواع محصولات پتروشیمی از طریق احداث و راه‌اندازی و بهره‌برداری مجتمع‌های پتروشیمی و کارخانه‌های صنعتی، مبادرت به صادرات و واردات انواع محصولات پتروشیمی، انجام هرگونه فعالیت تجاری، بازرگانی و ... داخلی و خارجی در خصوص صنعت پتروشیمی، اقدام به مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی و ارائه هرگونه خدمات، مشاوره اعم از فنی و مهندسی مرتبط با صنعت پتروشیمی است. ظرفیت اسمی سالانه تولید اوره این شرکت ۶۸۶ هزار تن است که این میزان بیش از ۹ درصد از کل ظرفیت تولید این محصول در کشور است.
در بازه زمانی ۹ ماهه سال جاری شرکت پتروشیمی کرمانشاه توانسته است با تولید ۵۵۶.۷۵۳ تن اوره، پس از پتروشیمی پردیس و شیراز، بیشترین میزان تولید اوره کشور را به خود اختصاص دهد. همچنین این شرکت توانسته است به میزان ۲۳۹ هزار تن از اوره خود را در بازارهای داخلی و ۲۱۲ هزار تن از این محصول را در بازارهای خارجی به فروش برساند و مجموعا از محل فروش این محصول در این بازه زمانی به میزان ۲۲ هزار و ۱۹۹ میلیارد ریال درآمد کسب کند.
پتروشیمی خراسان
شرکت پتروشیمی خراسان بزرگ‌ترین مرکز تولید محصولات شیمیایی در شمال و شمال شرق کشور، در سال ۱۳۶۹ تاسیس شد و در حال حاضر جزو واحدهای فرعی شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) و واحد تجاری نهایی گروه، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) است. موضوع اصلی فعالیت این شرکت شامل احداث، راه‌اندازی و بهره‌برداری کارخانه‌های صنعتی به منظور تولید، بازاریابی، فروش، صدور محصولات پتروشیمی، ذخیره، واردات و صادرات و تبدیل کلیه مواد پتروشیمی و پتروشیمیایی و فرآورده‌های فرعی و مشتقات ذی‌ربط آنها و انجام کلیه فعالیت‌های تولیدی و صنعتی بازرگانی فنی و مهندسی و بازرگانی است. همچنین شرکت پتروشیمی خراسان توانسته است با تولید محصولاتی همچون آمونیاک، اوره و کریستال ملامین بخشی از نیاز کشاورزی و صنایع و بازارهای داخل و خارج کشور را تامین کند.
این شرکت در بازه زمانی ۹ ماهه سال‌جاری با افزایش ۱۹ درصدی در تولید اوره خود نسبت به دوره مشابه سال گذشته، به میزان ۴۶۹هزار تن از این محصول را تولید کرده است. حجم فروش داخلی اوره این شرکت در بازه زمانی ۹ ماهه سال‌جاری حدود ۱۶۴ هزار تن بوده که بازار این محصول در داخل کشور عمدتا شرکت خدمات حمایتی کشاورزی و سایر مشتریان از طریق بورس کالا بوده‌اند. همچنین در این بازه زمانی شرکت توانسته است به میزان ۲۲۱ هزار تن از اوره خود را در بازارهای صادراتی نظیر کشورهای افغانستان، عراق، ترکیه، هندوستان، امارات، شرق و جنوب شرق آسیا، آفریقا و ... به فروش برساند. در نهایت باید بیان کرد که در مجموع، این شرکت توانسته است از محل فروش این محصول خود در بازارهای داخلی و خارجی به میزان ۳۰ هزار و ۶۳۸ میلیارد ریال درآمد کسب کند.
پتروشیمی لردگان
شرکت پتروشیمی لردگان (شرکت کود شیمیایی اوره لردگان) درسال ۱۳۸۷ تاسیس شد. مجتمع پتروشیمی لردگان واقع دراستان چهارمحال و بختیاری منطقه فلارد در فاصله ۵۵ کیلومتری شهرستان لردگان است و به دلیل دسترسی مناسب به منابع آب و گازی و نزدیکی به سه خط لوله گاز کشور و همچنین دارا بودن زمین و موقعیت مناسب از نظر تسطیح و انجام کار زیر‌بنایی از موقعیت مکانی مناسبی برخوردار است. محصول تولیدی این شرکت، آمونیاک با ظرفیت تولید روزانه ۲۰۵۰ تن و اوره با ظرفیت تولیدی روزانه ۳۲۵۰ تن است .
با توجه به صورت‌های مالی منتشرشده مرتبط با عملکرد ۹ ماهه سال جاری این شرکت، پتروشیمی لردگان در این بازه زمانی با افزایشی ۳۰۲/ ۱درصدی در میزان تولید اوره خود نسبت به دوره مشابه سال گذشته، توانسته است به میزان ۱۵۷هزار تن از این محصول را تولید کند. همچنین این شرکت در بازه زمانی ۹ ماهه سال جاری به میزان ۲۲هزار و ۲۵۵تن از اوره خود را به فروش رسانده است که از این محل درآمدی ۴ هزار و ۳۶۷ میلیارد ریالی کسب کرده است.
نخستین نشست کارگروه صنعت اوره
با توجه به وجود رقبای خارجی قدرتمند در حوزه تولید و صادرات اوره، افزایش همکاری بین شرکت‌های تولیدکننده اوره کشور می‌تواند گام موثری در اتحاد و افزایش قدرت رقابتی شرکت‌های فعال در این حوزه باشد. در اسفند سال گذشته، یکی از کارهای قابل توجه صورت گرفته برگزاری نشست کارگروه شرکت‌های اوره‌ساز ایران بوده است. این نشست با پیگیری شرکت ملی صنایع پتروشیمی و انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به میزبانی پتروشیمی پردیس و ریاست مدیرعامل این شرکت در شهریور سال جاری برگزار شد.
در این نشست، مدیرعامل پتروشیمی پردیس با اشاره به اینکه تاکنون کارگروه‌هایی در حوزه‌های پلیمری و شیمیایی تشکیل شده بود، اما در صنعت اوره که از بزرگ‌ترین و ارز‌آورترین صنایع ایران است هیچ کارگروهی برای هماهنگی و هم‌افزایی میان مدیران این صنعت ارزش‌آفرین و راهبردی وجود نداشته است، همچنین درخصوص این نشست اظهار کرد این نشست برای برطرف شدن این خلأ و هم‌صدایی در صنعت اوره کشور برگزار شده است. وی با اشاره به اهداف و دستاوردهای این نشست بیان کرد: با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر پشتیبانی و مانع‌زدایی از تولید، در این کارگروه به بررسی مشکلات و معضلات پیش روی صنعت اوره در حوزه تولید، فروش داخلی و توسعه صادرات پرداخته شد. مدیرعامل پتروشیمی پردیس افزود: پیگیری برای دریافت مطالبات از وزارت جهاد کشاورزی، بررسی بازارهای صادراتی و توسعه صادرات با هم‌افزایی و هماهنگی میان شرکت‌های اوره‌ساز از جمله مسائلی بود که در این نشست مورد تاکید مدیران عامل شرکت‌ها قرار گرفت. جمشیدی تاکید کرد: با هماهنگی و هم‌صدایی در صنعت اوره، قدرت چانه‌زنی ما که موضوعی مهم و اساسی در مدیریت راهبردی است افزایش می‌یابد و می‌توانیم حضور پررنگ‌تری در بازارهای جهانی داشته باشیم.
