سهام پتروشیمی‌های اوره‌ای چقدر جذابیت دارند؟
ریسک و فرصت اورهسازان در۱۴۰۱
البته رشد قیمت گاز و زغالسنگ نیز از سمت بهای تمام‌شده سبب افزایش قیمت تمام‌شده اوره و به تبع آن افزایش قیمت فروش شده است. همچنین جنگ اوکراین و روسیه به‌شدت بر تعادل بازار مواد غذایی و به‌خصوص غلات و همچنین عرضه اوره و بهای تمام‌شده عوامل تولید (گاز طبیعی و زغالسنگ) موثر بوده و سبب رشد قیمت اوره شده است. عرضه و تقاضای اوره در حدود ۱۸۰میلیون تن در سال است. چین، هند، روسیه، ایالات‌متحده و اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اوره در جهان هستند. ظرفیت تولید اوره در کشور بالغ بر ۸میلیون تن است و پتروشیمی‌های پردیس، شیراز، کرمانشاه، خراسان و لردگان تولیدکنندگان بورسی و مسجدسلیمان و رازی تولیدکنندگان غیربورسی این محصول هستند.
قیمت گاز و چالش‌های آن
قیمت گاز طبیعی (متان) در ایران بر اساس فرمول ابلاغ‌شده از سوی وزارت نفت است. براین اساس نیمی از قیمت گاز طبیعی در ایران بر اساس متوسط گاز طبیعی در بازارهای تعیین شده؛ یعنی قیمت چهار هاب (هنری، آلبرتا، TTF و NBP) و نیمی دیگر بر اساس معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی است. با رشد شدید قیمت نفت در بازارهای تعیین‌شده، قیمت گاز طبیعی خوراک و سوخت پتروشیمی‌ها نیز افزایش یافته است. از سوی دیگر، به دلیل رشد سرسام‌آور قیمت گاز در هاب‌های TTF و NBP که تحت‌تاثیر تحولات و مناسبات روسیه و اروپا بوده و جنگ اوکراین و روسیه نیز بر آن اثر‌گذار بوده است، دولت برای قیمت گاز در فرمول فوق سقف قیمتی ۵۰هزار ریال به ازای هر مترمکعب را تعیین کرده است، به این ترتیب با توجه به قیمت فعلی ارز، سقف قیمت گاز داخلی معادل ۲۰سنت است. این رقم در مقایسه با گاز هنری‌هاب همچنان بیشتر است. گاز هنری‌هاب در حال حاضر در محدوده ۱۶ تا ۱۷سنت به ازای هر مترمکعب معامله می‌شود. در خصوص گاز، مساله دیگری نیز حائز اهمیت است. به دلیل کمبود گاز در کشور، در فصول سرد سال، شاهد قطعی گاز شرکت‌های پتروشیمی و صنایع انرژی‌بر هستیم. در سال‌های گذشته مدت قطعی حدود چند هفته بود؛ اما در سال اخیر از یک‌ماه فراتر رفته است.
اثرات جنگ بر بازار اوره
دو کشور درگیر جنگ، یعنی روسیه و اوکراین، نقش مهمی در بازار مواد غذایی و کودها دارند. سهم این دو کشور از تجارت جهانی گندم ۲۶درصد، دانه‌های روغنی و روغن خوراکی ۱۰درصد و کود ۱۳درصد است. وقوع جنگ سبب رشد شدید قیمت مواد غذایی شد. این موضوع خود عاملی برای رشد قیمت اوره در بازارهای جهانی شد. ضمن آنکه کاهش عرضه کود اوره تحت‌تاثیر این جنگ نیز سبب جهش سریع قیمت اوره شد؛ تا حدی که قیمت اوره بار دیگر به بیش از ۹۰۰دلار بر تن افزایش یافت. تنش‌‌‌های نظامی میان روسیه و اوکراین همچنین سبب رشد قیمت گاز، نفت و زغالسنگ شده است که از سمت بهای تمام‌شده بر قیمت کود اوره تاثیر‌گذار است. در مجموع می‌‌‌توان گفت، اتفاقات اخیر در شرق اروپا سبب جهش قیمت اوره در بازارهای جهانی شده است. همبستگی بالای قیمت اوره و قیمت نفت و همچنین همبستگی بالای قیمت اوره با دانه‌های روغنی و روغن‌های خوراکی در نمودارها قابل مشاهده است.
شرکت‌های اوره‌ساز بورسی
در حال حاضر پنج شرکت تولید اوره در بازار سرمایه ایران مورد دادوستد قرار می‌گیرند. این واحدها حدود ۷میلیون تن ظرفیت دارند. فروش داخلی این شرکت‌ها به دو روش انجام می‌شود. روش اول، فروش به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی (دولت) است. این فروش باید بر اساس ۹۵درصد قیمت صادراتی انجام پذیرد؛ اما نرخ فروش در عمل با تخفیف ۴۰درصدی اعمال می‌شود. همچنین شرکت‌های اوره‌ساز در وصول مطالبات از دولت موفقیتی در سال‌های اخیر نداشته‌اند و مطالبات به‌شدت انباشت شده و مبلغ وصولی آنها به مراتب کمتر از بهای تمام‌شده اوره در این شرکت‌هاست. مبلغ مطالبات از مرز ۱۴۰هزار میلیارد ریال عبور کرده است. در عین حال امکان تهاتر مبلغ گاز با فروش اوره نیز با وجود پیگیری‌های متعدد شرکت‌ها محقق نشده است. این بخش حدود ۳۰درصد فروش شرکت‌ها را شامل می‌شود و بسته به موقعیت جغرافیایی شرکت متغیر است. شرکت‌هایی که در داخل کشور قرار دارند، سهم فروش داخلی بیشتری دارند. عدم‌وصول مطالبات از دولت، سبب شده است تا نسبت تقسیم سود در شرکت‌های اوره‌ساز در مقایسه با گذشته کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشته باشد. البته برخی از شرکت‌های این صنعت برای وصول مطالبات خود شکایت کرده‌اند. بخش دیگر فروش داخلی شرکت‌ها مربوط به فروش در بورس‌کالاست که به صورت نقدی و با قیمت صادراتی صورت می‌گیرد.
فروش صادراتی براساس قیمت‌های جهانی صورت می‌گیرد. با این حال، شرکت‌های داخلی وابسته به مجموعه پارسان اواخر تابستان و پاییز ۱۴۰۰ و همزمان با جهش قیمت‌های جهانی، تخفیف زیادی به خریداران دادند، به نحوی که چیزی از رشد قیمت عایدشان نشد. اطلاعات متناقضی در این خصوص منتشر شده؛ اما شرکت اوره‌ای غیر‌وابسته به پارسان قیمت‌های فروش به‌مراتب بهتری داشته است که نشان می‌دهد این موضوع مدیریتی بوده است. با این حال تخفیف‌ها همچنان وجود دارد و حدود ۱۰۰دلار بر تن است.
بررسی شرکت‌های اوره ساز
چهار شرکت اوره‌ساز اصلی شامل «شپدیس»، شیراز، کرماشا و خراسان در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته‌اند. براساس نسبت P/ E ارزان‌ترین شرکت پتروشیمی پردیس است. این شرکت P/ E ttm حدود ۶ دارد. پتروشیمی خراسان نیز P/ E ttm حدود ۳/ ۶ دارد. از لحاظ ارزش بازار به ازای هر هزار تن ظرفیت، پتروشیمی شیراز ارزان‌ترین شرکت است. پس از آن صنایع پتروشیمی کرمانشاه و پتروشیمی پردیس قرار دارند. شرکت پتروشیمی خراسان نیز گران‌ترین شرکت است. دلیل اصلی گران بودن این شرکت، داشتن واحد کریستال ملامین است.
بررسی حاشیه سود صنعت
بررسی حاشیه سود صنعت نشان می‌دهد که این صنعت طی دهه ۹۰ با کاهش حاشیه سود در همه شرکت‌ها همراه بوده است. حتی پتروشیمی شیراز به حاشیه سود خالص منفی رسید. دلیل اصلی کاهش حاشیه سود از اوایل تا اواسط دهه ۱۳۹۰ مربوط به مازاد عرضه اوره در جهان و همزمانی کاهش قیمت نفت و گاز بوده است که قیمت فروش را کاهش داد و در مقابل براساس تصمیمات دولت قیمت گاز در این دوره در ایران به‌شدت رشد کرد. در اواخر دهه ۱۳۹۰ به دلیل رشد قیمت دلار، بار دیگر حاشیه سود شرکت‌ها رشد کرد. هرچند حاشیه سود به بیش از میانگین بازگشته؛ اما همچنان از اوج اوایل دهه ۱۳۹۰ کمتر است.
جمع‌‌‌بندی
صنعت اوره تحت‌تاثیر رشد قیمت جهانی به دلیل جنگ اوکراین و روسیه با رشد همراه بوده است. تعیین سقف قیمت گاز نیز تا حدود زیادی ریسک این صنعت را کاهش داده است. از سوی دیگر، عدم‌وصول مطالبات فروش اوره به دولت، این شرکت‌ها را درگیر مشکلات نقدینگی در میان‌مدت و بلندمدت خواهد کرد. با این حال P/ E نمادهای این گروه از کمترین نسبت‌ها در بازار سرمایه است و با توجه به رشد قیمت‌های فروش، انتظار کاهش بیشتر P/ E یا افزایش قیمت در میان‌مدت می‌رود.
