صنعت سیمان؛ از فرمول جدید نرخ‌گذاری تا مشکلات صادرات
علاوه بر این تعیین قیمت سیمان در کشور ما اگر چه به بورس کالا سپرده شده، اما سیاستگذاری‌های نادرست باعث شده تا این بازار شفاف دچار قیمت‌گذاری دستوری پنهان شود. عرضه بیش از نیاز بازار در بورس کالا و همچنین دستورالعمل جدید برای تعیین قیمت پایه سیمان از جمله این سیاستگذاری‌ها به شمار می‌رود که صدای برخی شرکت‌های سیمانی را درآورده است. از سوی دیگر تولیدکنندگان بخشی از مازاد تولید خود را برای تامین ارز مورد نیاز روانه بازارهای صادراتی می‌کنند، اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم در کلیه مبادی صادراتی، تحریم‌ها و از همه مهم‌تر نبود انگیزه کافی در سازمان‌های دولتی متولی صادرات و بازیگران بخش‌های مربوطه، میزان صادرات نتوانسته شکاف موجود میان ظرفیت تولید سیمان کشور و تقاضای بازار داخلی را پوشش دهد.
بخشنامه تعیین قیمت پایه سیمان
احمد‌رضا عمرانی‌فرد، مدیر عامل سیمان «اردستان» به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: صادرات شرکت‌های سیمانی ایران اغلب به صورت کلینکر است. در دو هفته اخیر افزایش نرخ سوخت و هزینه‌های حمل و نقل تا حدودی بازار را تحت تاثیر قرار داده است، اما به طور کلی تفاوت چندانی در سال جاری نسبت به سال گذشته در بخش صادرات نداشته‌ایم. وی با بیان اینکه مالیات بر صادرات کلینکر تا‌کنون اجرایی نشده است، می‌افزاید: انجمن سیمان پیگیر این مساله است و امیدواریم مسوولان محترم این بخشنامه را اجرایی نکنند زیرا در این صورت صادرات با چالش جدی مواجه خواهد شد.
عمرانی‌فرد با اشاره به اینکه تا قبل از روی کار آمدن طالبان حدود یک میلیون تن کلینکر به افغانستان صادر می‌شد، ادامه می‌دهد: صادرات کلینکر علاوه بر عراق به سمت بنگلادش، هند، چین و آفریقا آغاز شده است و صادرات به افغانستان بیشتر منحصر به تجار محلی است. مدیر عامل سیمان اردستان تصریح می‌کند: قیمت هر تن سیمان فله در بورس ۴۵۷ هزار تومان و سیمان پاکتی حدود ۵۶۰ هزار تومان است که تقریبا می‌توان گفت نسبت به قبل از ورود سیمان به بورس کالا حدود ۲۰ درصد افزایش یافته است اما با بخشنامه جدید تقریبا این افزایش قیمت هم منتفی میشود. وی به توضیح بخشنامه تعیین قیمت پایه سیمان در بورس کالا می‌پردازد و عنوان می‌کند: در گذشته میانگین قیمت چهار هفته اخیر شرکت‌های سیمانی را به عنوان قیمت پایه در نظر می‌گرفتند، اما امروز کارخانه‌هایی که زیر ۱۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند، نرخ پایه آنها همان نرخ قبلی خواهد بود. برای کارخانه‌هایی که هیچ‌گونه افزایش قیمتی نداشته‌اند، قیمت پایه تا منفی ۲ درصد رشد خواهد داشت و کارخانه‌هایی که سیمان آنها ۱۰ تا ۲۰ درصد بالاتر از نرخ پایه عرضه شده است، می‌توانند تا ۳ درصد افزایش قیمت در نرخ پایه اعمال کنند. در نهایت تولیدکنندگانی که به طور میانگین در چهار هفته گذشته بیش از ۲۰ درصد بالاتر از نرخ پایه سیمان‌شان را به فروش رسانده‌اند، افزایش نرخی بالاتر از سه درصد خواهند داشت. این بخشنامه با توجه به افزایش هزینه‌های تولید از جمله افزایش چهار برابری نرخ سوخت قطعا بسیاری از تولیدکنندگان را دچار مشکل می‌کند. وی در مورد چشم‌انداز سال آینده صنعت سیمان می‌گوید: به طور کلی وضعیت سیمان به نسبت سال گذشته حکایت از رشد ۱۰ درصدی فروش دارد و به نظر می‌رسد در سال آینده این رشد ۱۰ درصدی ادامه داشته باشد یا حداقل به اندازه امسال تقاضا وجود داشته باشد. این افزایش تقاضا نه به خاطر افزایش پروژه‌ها که به خاطر ساخت‌وسازهای شهری است. عمرانی‌فرد با اشاره به اینکه خرید سیمان از بورس کالا تسهیل شده است، می‌گوید: سیمان در بورس کالا علاوه بر روش خرده‌فروشی با استفاده از کد بورسی، به صورت عمده توسط عاملان توزیع، مصرف‌کننده نهایی و تولیدکننده بتن یا پروژه عمرانی خریداری میشود. وی با اشاره به اینکه کنترل قیمت بتن در بازار به دلیل وجود شرکت‌های زیرپله‌ای انجام نمی‌شود، عنوان می‌کند: با توجه به محدود بودن شرکت‌های تولیدکننده سیمان، دولت ترجیح می‌دهد به جای اعمال نظارت بر بتن، تولیدکننده‌های سیمان را نظارت کند.
از دست رفتن بازارهای صادراتی
دبیر انجمن سیمان نیز با بیان اینکه از بازارهای صادراتی صنعت سیمان فقط افغانستان را داریم، می‌گوید: بازارهای صادراتی کالاهای غیرنفتی ایران به دلایل مختلف، ازجمله شدت‌گرفتن تحریم‌ها طی سال‌های اخیر یکی پس از دیگری از دست رفت. البته برخی کشورها مانند کویت و عراق مشتری کلینکر ما هستند.
عبدالرضا شیخان با بیان این مطلب می‌افزاید: طرح اخذ مالیات از کلینکر می‌تواند منجر به حذف کلینکر از سبد صادراتی ایران شود، اما سیمان به دلیل افزایش هزینه‌های بسته‌بندی در بازارهای منطقه‌ای گران تمام میشود. از این رو برخی کشورها مانند عراق ترجیح می‌دهند این کالا را از عربستان تهیه کنند. دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان ادامه می‌دهد: کارخانه‌های سیمانی در روزهای پایانی سال می‌توانند محصول خود را با قیمت بالاتری به فروش برسانند و سود این افزایش قیمت به جای آنکه طبق روال سنوات گذشته به جیب دلالان و واسطه‌ها برود، نصیب تولیدکنندگان میشود. وی می‌افزاید: هر ساله در نیمه دوم اسفند (به خصوص در دو هفته پایان سال) تقاضای خرید سیمان افزایش پیدا می‌کرد و اکثر خریداران سیمان با مراجعه به درب کارخانه‌های سیمانی، به دنبال آن بودند که قبل از پایان سال، سیمان خریداری کنند؛ چراکه این ذهنیت در خریداران وجود داشت که با شروع سال جدید، قیمت‌ها افزایش خواهد یافت و بهتر است خریدها قبل از پایان سال انجام شود. وی ادامه داد: این اتفاق امسال هم رخ داد، اما نقطه قوت ماجرا اینجاست که با توجه به آنکه امسال محصول سیمانی‌ها در بورس کالا عرضه میشود و افزایش تقاضا، فضای رقابت بازار سیمان را تحت تاثیر قرار داده؛ کارخانه‌های سیمانی در روزهای پایانی سال می‌توانند محصول خود را با قیمت بالاتری به فروش برسانند و سود این افزایش قیمت به جای آنکه طبق روال سنوات گذشته به جیب دلالان و واسطه‌ها برود، نصیب تولیدکنندگان بشود. تغییر مسیر نقدینگی به سمت تولیدکنندگان نقطه قوتی است که این خوش‌بینی را ایجاد می‌کند که با ورود نقدینگی به شرکت‌ها، امسال تولیدکنندگان امکان اجرای برنامه‌هایی را که در سنوات قبلی نتوانستند آنها را به مرحله اجرا برسانند، خواهند داشت.
این فعال صنعت سیمان در ادامه اظهار کرد: در سنوات قبل با شروع سال جدید با توجه به افزایش هزینه‌های تولید و... درخواست افزایش نرخ سیمان توسط انجمن مطرح می‌شد، اما با توجه به ورود سیمان به بورس کالا، امسال دیگر سیمانی‌ها نیازی به طرح درخواست افزایش نرخ نخواهند داشت و این عرضه و تقاضای بازار است که قیمت سیمان را تعیین خواهد کرد. امیدواریم اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱ رونق بیشتری را تجربه کند که اگر این‌طور باشد، سیمان هم همچون بسیاری از کالاهای دیگر با افزایش تقاضا مواجه خواهد شد. شیخان اضافه می‌کند: چنانچه کارخانه‌های سیمانی مشکلات قطعی برق و گاز نداشته باشند، امکان تامین نیاز بازار داخل را (حتی در صورت رشد اقتصادی ۸درصدی و اجرای طرح جهش مسکن) خواهند داشت. علاوه بر این کارخانه‌های سیمانی امکان افزایش ظرفیت محصول خود از طریق افزودن برخی مواد افزودنی به سیمان و تولید انواع سیمان آمیخته یا پوزولانی را خواهند داشت. در این صورت با همین ظرفیت کلینکر موجود در کشور، صنعت سیمان توان تولید ۱۰۰ میلیون تن سیمان در سال ۱۴۰۱ را خواهد داشت.
