در گفت‌وگو با مدیرعامل داروسازی شهید قاضی بررسی شد
۴ تحریم داخلی در صنعت دارو
بسیاری از خطوط تولید دارو در کشور متعلق به ۳۰ سال پیش هستند و این در حالی است که به طور متوسط پس از ۱۰ سال، خطوط تولید نیازمند بازبینی و بازسازی هستند، در غیر این صورت از منظر کمی‌و کیفی تولید دارو به مشکل برخواهد خورد و این در حالی است که این صنعت، امروز نیز با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند و سیاست‌های گوناگونی که دولت‌ها بدون حمایت لازم در پیش گرفته‌اند همگی آثار خود را بر جای نهاده‌اند.
در میان شرکت‌های داروسازی، مجموعه شهید قاضی یکی از مجموعه‌های مهم تولیدی است که در مجموع سهمی در حدود ۴۰درصد از تولید داروهای تزریقی حجیم و ویال‌های مایع بیمارستانی را در بخش‌های مختلف در اختیار دارد که سهم تعداد زیادی از محصولات تولیدی آن در تامین نیازهای داخلی ۱۰۰درصد است و به صورت انحصاری، تولید این داروها را بر عهده دارد.
مدیر عامل این شرکت در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به چالش‌های متعددی که تولید دارو در کشور با آنها مواجه است، چهار موضوع ارز دولتی، بدهی شرکت‌های دولتی به شرکت‌های پخش، کمبود نقدینگی و عدم حمایت مالی مناسب بنگاه‌ها و سیاست‌های نادرست سازمان غذا و دارو را به عنوان مشکلات اختصاصی در این صنعت مورد اشاره قرار داد و راه‌حل مشکلات صنعت را در برطرف کردن چالش‌های موجود در این چهار بخش دانست.
سعید باسمنجی با اشاره به اینکه تولید دارو عملیاتی تکنولوژی محور و سرمایه بر بوده که باید با محیط بین‌الملل در ارتباط باشد به مشکلات متعددی که تحریم‌ها برای داروسازی ایجاد کرده‌اند اشاره کرده و معتقد است در چنین فضایی که تولیدکننده به دنبال یافتن راه‌‌هایی برای عبور از این مشکلات است، باید تحریم‌های متعدد داخلی را نیز پشت سر بگذارد که از آن جمله باید به چالش‌هایی که بانک مرکزی در تخصیص ارز و فشار برای رفع تعهدات ارزی در بازه زمانی کم و نیز عرضه ارز محصولات صادراتی ایجاد می‌کند اشاره کرد.
وی در عین حال به چالش‌های ناشی از وجود نهادهای متعدد نظارتی اشاره کرد و گفت: مدیران مجموعه‌های تولیدی که باید همه همت، توان و خلاقیت خود را در موضوع توسعه تولید از منظر کیفی و کمی به کار بگیرند و در مقابل تحریم‌های خارجی با تمام توان بایستند، ناچار هستند به نهادهای متعدد نظارتی پاسخ بدهند که بسیاری از آنها اصولا و در هیچ جای دنیا در تولید مداخله‌ای ندارند.
۴۰ درصد از سهم داروهای تزریقی بیمارستانی کشور
شرکت داروسازی شهید قاضی از سال ۶۹ فعالیت خود را با تولید انواع محلول‌های تزریقی حجیم آغاز کرد و پس از آن با اضافه کردن خط تولید آب مقطر به بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده داروهای تزریقی در کشور تبدیل شد. ظرفیت تولیدی این کارخانه در حال حاضر حدود ۵۰ میلیون واحد انواع بطری سرم‌های تزریقی، حدود ۱۵ میلیون واحد انواع ویال‌های تزریقی و ۱۵۰ میلیون انواع آمپول و آب مقطرهای تزریقی در سال است که باعث شده از نظر عددی و لیتراژی بزرگ‌ترین مجموعه تولیدکننده کشور در حوزه این گروه محصولات استراتژیک باشد.
مساحت مجموعه بیش از ۴۲ هکتار است که ۵/ ۱۲ هکتار آن به صورت فضای عملیاتی و تولید و ۳۰ هکتار نیز به‌صورت جنگل‌کاری کمربند سبزی محسوب می‌شود که در پاکسازی هوای منطقه نقش زیادی دارد و به‌وسیله پساب تصفیه شده کارخانه آبیاری می‌شود.
آن‌طور که مدیرعامل مجموعه می‌گوید این شرکت در مجموع حدود ۴۰ درصد سرم‌های مصرفی کشور را تولید می‌کند، اما در تولید سرم‌های ۲۵۰ سی سی این مجموعه دارای سهم ۱۰۰ درصدی بوده و به صورت انحصاری فعالیت می‌کند. در تولید آمپول آب مقطر نیز این شرکت دارای سهم ۸۵درصدی است. تولید آمپول‌های دارویی، با استفاده از تکنولوژی BFS و گریدهای پلیمری نیز عمدتا به صورت انحصاری توسط این شرکت صورت می‌گیرد و در عین حال در حوزه تولید ویال‌های مایع تزریقی نیز ۵۵ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند.
این شرکت با راه‌اندازی خط جدید سرم در سال بعد ۲۵درصد ظرفیت تولید خود را افزایش خواهد داد، از سوی دیگر خط جدید آمپول نیز تا اواخر سال به بهره‌برداری می‌رسد و تا ۲۵درصد ظرفیت تولید آمپول‌های دارویی این مجموعه افزایش می‌یابد. برنامه‌ریزی دیگر شرکت نیز رسیدن ظرفیت تولید ویال‌های تولیدی آن به دو برابر ظرفیت فعلی در سال‌های آتی است.
۱۰۰ پروانه تولیدی در حوزه دارو
این شرکت بیش از ۱۰۰ پروانه محصول شامل انواع الکترولیت‌های تزریقی، حجم‌دهنده‌ها، محلول‌های انرژی‌زا و تغذیه‌ای، محلول‌های جایگزین پلاسما و... را در اختیار دارد که برخی از آنها انحصاری است؛ محلول‌های ۲۵۰ سی سی، محلول‌های کاردیوپلژیک که در جراحی‌های قلب به کار می‌رود، برخی آنتی بیوتیک‌های تزریقی، ضدقارچ‌های انحصاری، برخی از آمپول‌های دارویی با تکنولوژی BFS، داروهای حاجب مورد استفاده در سی تی اسکن و عکس‌برداری و... همگی به صورت انحصاری توسط داروسازی شهید قاضی تولید می‌شوند و بخش زیادی از داروهایی که در گذشته وارد می‌شدند، امروزه توسط این شرکت تولید می‌شوند و در صورت حمایت، جلوی واردات و خروج ارز به صورت کلی در تولید این قبیل داروها گرفته خواهد شد.
به گفته باسمنجی، این شرکت مجموعه ای دانش بنیان و تکنولوژی محور است که به صورت سه شیفت نیاز کشور را در سه دهه گذشته تامین کرده که این موضوع موجب استهلاک فضا و امکانات تولید شده و عملا نتوانسته بود یک اورهال اساسی ایجاد کند، اما از اسفند ۹۹ با توجه به رصد موجودی بازار، به شرکت اجازه داده شد بازسازی را آغاز کند و استارت بزرگ‌ترین پروژه بازسازی و نوسازی مجموعه دارویی کشور زده شد و فضایی ۲۳۰۰ متری اعم از ماشین آلات و سیستم‌های برقی و الکتریکال، کانال‌ها، هواسازها و... جمع‌آوری، سازه تخریب و براساس استانداردهای روز کیفی دنیا در مدت ۵ ماه از نو ساخته شد و پس از اورهال و نصب مجدد ماشین آلات تولیدی از مرداد سال ۱۴۰۰ به مرحله تولید مجدد رسید.
در صادرات مشکل داریم
در حوزه صادرات نیز به گفته باسمنجی، این مجموعه در گذشته به کشورهای منطقه صادرات داشته و حتی به برخی کشورهای آفریقایی نیز صادرات انجام می‌داد و علاوه بر آن صادرات غیرمستقیم نیز داشت و اکنون نیز درخواست‌های صادراتی متعددی از منطقه دارد، اما از اسفند ۹۹ تا مرداد امسال به دلیل بازسازی بخش‌های سرم و محلول‌سازی، کمبود سرم در کشور باعث جلوگیری از صدور مجوزهای صادراتی شد. این موضوع روی تولید ویال‌ها در کشور نیز اثر منفی گذاشت و در نتیجه چون اولویت تامین نیازهای داخلی بود، هیچ یک از تولیدات این شرکت و حتی محصولاتی که در آنها هیچ کمبودی وجود نداشت و نیاز کشور کاملا تامین شده بود، به‌دلیل عدم صدور مجوزهای لازم صادر نشدند. به گفته وی در حال حاضر این شرکت دارای ظرفیت لازم برای صادرات میلیون‌ها واحد انواع سرم و ویال است که مجوز صادراتی صادر نمی‌شود و این امر باعث شده صادرات شرکت در سال جاری کاهش یابد در حالی که یکی از اهداف بازسازی و نوسازی و ارتقای استانداردهای تولید مجموعه افزایش صادرات شرکت بوده و صادرات به ۸ تا ۹ کشور منطقه که سال‌های قبل رقم مناسبی بوده متوقف شده است.
وی با بیان اینکه ورود ارگان‌ها و نهادهای مختلف موضوع صادرات را بسیار پیچیده کرده است معتقد است بخشی از این موضوع به دلیل ارز حمایتی است که بخشی از صنعت دارو دریافت می‌کند. هر دارویی که ارز حمایتی دریافت می‌کند نباید صادر شود، اما به راحتی قاچاق می‌شود.
موضوع دیگر آنکه محصولات این شرکت حجیم هستند، اما با توجه به قانون وزارت بهداشت، قبل از صدور هر مجوز صادراتی باید موجودی ۶ ماه کشور ذخیره شود و بر این اساس شرکت‌ها باید در مقیاس خارج از توان انبارهای شرکت‌های توزیع دپوی سرم ایجاد کنند، اما سرم را نمی‌توان به دلیل حجم زیاد دپو کرد و لذا در سال‌های قبل وزارت بهداشت بر اساس موجودی مواد و ظرفیت تولید، مجوز صادرات می‌داد که اکنون آن رویه را نیز متوقف کرده است.
وی با بیان اینکه سرم‌ها بسیار متنوع هستند و شرکت‌ها باید برای توزیع برنامه‌ریزی داشته باشند گفت: خوشبختانه عملا کمبود سرمی در کشور وجود ندارد؛ مگر در مراکزی خاص که البته آن هم دلایل خاص خود را دارد که از آن جمله می‌توان به بدهی مراکز درمانی مذکور به شرکت‌های پخش اشاره کرد.
در حال حاضر در حوزه ویال، مشکل کمبود در کشور نداریم مگر در خصوص محصولاتی که به‌دلیل قیمت‌گذاری نامناسب و ضررده بودن، تولیدکننده‌ها رغبتی برای تولید آن ندارند و همچنین سفارش‌های مناسبی از طرف کشورهای منطقه دریافت شده که قابل صادرات است، اما مجوزهای لازم داده نمی‌شود.
باسمنجی در ادامه در ارتباط با سیاست‌های نادرست در حوزه صادرات گفت: به عنوان مثال ممکن است با درخواست خرید سرم با حجم ۲۰۰ سی سی از طرف کشورهای منطقه روبه‌رو باشیم که در داخل مصرف ندارد، اما وزارت بهداشت ضرورت دریافت پروانه را برای تولید این محصول مطرح می‌کند که پروسه‌ای دوساله است و عملا ظرفیت چنین صادراتی را از شرکت‌ها سلب می‌کند، درحالی‌که وقتی محصولی برای سه حجم دیگر آن دارای پروانه است، چرا باید برای حجم جدید پروانه دریافت کند و با بوروکراسی کند و سنگین وزارت بهداشت روبه‌رو شود؟ لذا باید برای رفع این موانع یک نگاه صادرات محور ایجاد شود و تا زمانی که این نگاه‌ها اصلاح نشوند شرکت‌ها در قفس خودساخته صادرات گیر کرده‌اند.
طرح‌های توسعه شهید قاضی در آینده
مدیرعامل داروسازی شهید قاضی در ادامه افزود: طرح‌های توسعه ای این مجموعه برای آینده عبارتند از خط جدید سرم به میزان توسعه ۲۵درصد رشد تولید، خط چهارم تولید آمپول، جهت افزایش ۲۵درصدی ظرفیت فعلی، خط جدید ویال که ظرفیت تولید این محصول را دو برابر می‌کند، نوسازی در حوزه‌های پشتیبانی، اتوکلاو، بسته‌بندی که به صورت روزمره انجام می‌شود، توسعه انبارها که در سال‌های اخیر ۶ تا ۷ هزار متر مربع توسعه انبار داشته‌ایم، تولید محصولات جدید مانند نسل جدید داروهای حاجب، تولید داروهای استنشاقی بیمارستانی که در حال حاضر وارداتی است، تولید داروهای کمک بیهوشی، مکمل‌های خوراکی و... از محصولاتی است که طبق برنامه ریزی نزدیک به ۳۰ محصول جدید را در یکی دو سال آینده به سبد محصولات شرکت اضافه خواهد کرد.
در حال حاضر این مجموعه حدود ۵۰۰ نفر را به صورت مستقیم در اختیار دارد که با توجه به توسعه خطوط، به زودی این رقم ۱۰درصد دیگر رشد می‌کند و به صورت غیرمستقیم نیز برای بالای ۲ هزار نفر اشتغال‌زایی دارد که البته نیروهای شاغل در این مجموعه عمدتا نیروهای متخصص و فنی در حوزه‌های مختلف هستند.
