امکان‌سنجی طرح‌های زنجیره ارزش در پتروشیمی
مدیرعامل سپینود شرق در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» به فرآیندهای فرصت‌یابی زنجیره‌های ارزش، توجیه طرح‌ها، شناسایی ریسک‌ها و بازارهای بالقوه صادراتی پرداخته است.
فرآیند فرصت‌یابی
به گفته محسن شریف فرصت‌ها از بررسی زنجیره‌ها و خلأهای داخل زنجیره شروع می‌شوند. زنجیره‌ها محصولات متنوعی را در بر می‌گیرند که گاهی به کشور وارد می‌شوند. با بررسی بازارهای داخلی و کشورهای هدف، وضعیت فرصت هر کدام از ایده‌ها از نظر بازار مشخص شده، با مقایسه و اولویت‌بندی بر اساس تقاضای محصولات، فهرستی از فرصت‌های قابل سرمایه‌گذاری مشخص می‌شوند و در گام بعد با بررسی تکنولوژی‌ها و سرمایه‌گذاری هر فرصت، پروژه‌هایی که از نظر تکنولوژی و ... امکان‌پذیر نیستند حذف و در آخر فهرست فرصت‌های سرمایه‌گذاری امکان‌سنجی شده و سودآورها استخراج می‌شوند.
طرح‌های پیشران
وی طرح‌های پیشران پتروشیمی را در راستای ادامه مسیر توسعه صنعت پتروشیمی دانسته و می‌گوید: این طرح‌ها با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و تامین مواد اولیه صنایع پایین‌دست در شش زنجیره پروپیلن، متانول، اتیلن، بنزن، اوره و بوتیلن‌ها تعریف شده‌اند. از جمله دستاوردهای تحقق این طرح‌ها می‌توان به کاهش واردات و جلوگیری از خروج ارز، اشتغال‌زایی، توسعه و تکمیل زنجیره ارزش و افزایش ارزش سبد محصولات تولیدی صنعت پتروشیمی اشاره کرد.
پتروشیمی‌های جدید و ایجاد تنوع در محصولات
شریف با اشاره به اینکه صنعت پتروشیمی با دارا بودن زنجیره‌های متعدد، محصولات فراوان و متنوعی را پوشش می‌دهد می‌افزاید: در کشور ما عمدتا صنایع و محصولات خاصی مورد بررسی قرار گرفته و به محصولات خاصی توجه شده است. اما در طرح‌های تعریف شده، محصولات جدیدی وجود دارد که قرار است برای اولین بار در کشور در مدار تولید قرار گیرند. وی با تاکید بر اینکه سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دست در موضوعاتی اشباع و بیشتر از تقاضای فعلی انجام شده اضافه میکند: بسیاری از فرصت‌ها از نظر سرمایه‌گذاران پنهان مانده است. لذا پیشنهاد می‌شود سرمایه‌گذاران با بررسی زنجیره‌ها بر اساس محدودیت‌ها و منابع خودشان به فرصت‌یابی در زنجیره ارزش پتروشیمی بپردازند و قطعا در این زنجیره‌ها که هر کدام شاخه‌های متعددی دارد، محصولات با ارزش افزوده بالایی خواهند یافت.
توجیه طرح‌ها برای ادامه
مدیر عامل سپینود شرق معتقد است: فرآورده‌های جدید خود به عنوان مواد اولیه، زمینه‌ساز گسترش محصولات متنوع جدید دیگری خواهند بود و مسیر تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی را هموارتر می‌سازند. همچنین هنوز ظرفیت بسیاری به خصوص در صنایع میانی و پایین دست وجود دارد و بازارهای بالقوه متعددی هستند که با مطالعات منطقی و نظام‌‌مند می‌توانند بالفعل شده و بالطبع با ارزش افزوده بالاتری همراه شوند.
شناسایی ریسک‌ها در مسیر توسعه
شریف ادامه می‌دهد: در شرایطی که خوراک و نیروی انسانی و انرژی در کشور بسیار ارزان‌تر از کشورهای دیگر است حتما قیمت تمام شده محصولات پایین‌تر خواهد بود و فرصت‌های صادراتی خوبی خواهیم داشت، صادراتی که با ارزش افزوده خوب برای کشور و صنعت ایران همراه باشد.
وی با اشاره به اینکه در مسیر توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی ریسک‌های متعددی وجود دارد که برخی از آنها با مطالعات و شناخت کافی قابل تشخیص و شناسایی هستند می‌گوید: از جمله ریسک‌های موجود در مسیر توسعه این صنعت می‌توان به دانش فنی و تکنولوژی، تاخیرهای زمانی، هزینه، بازار و... اشاره کرد که باید قبل از اجرای پروژه‌ها، محاسبه و در نظر گرفته شوند. شریف معتقد است که در عمل برای سرمایه‌گذاران راه‌حل‌هایی مثل سناریو نویسی بر اساس ریسک‌ها و تحلیل ریسک انجام می‌شود.
شناسایی بازارهای بالقوه صنعت برای صادرات
وی با تاکید بر اینکه صادرات یکی از مولفه‌های تاثیرگذار و مهم در رشد اقتصادی هر کشور به شمار می‌رود می‌گوید: توسعه این صنعت، تولید و گسترش محصولات مختلف، بازارهای صادراتی بیشتری نسبت به خام‌فروشی ایجاد میکند. با بررسی بازار جهانی و شناسایی کمبودهای این صنعت به خصوص در کشورهای همسایه، می‌توان اهداف صادراتی و سهم بازار مشخصی تعریف کرد تا علاوه بر تامین نیاز داخل کشور و جلوگیری از خروج ارز، ارزآوری و کسب ثروت را برای کشور به ارمغان آورد.
شناخت و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری
وی درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌گوید: ممکن است محصولات و ایده‌های مختلفی در ذهن سرمایه‌گذاران وجود داشته باشد و برای از دست ندادن بازار، خواستار عملی کردن هر چه زودتر آن باشند. اما انجام مطالعات امکان‌سنجی قبل از اجرای این ایده‌ها برای ممانعت از ضرر این سرمایه‌گذاران بسیار با اهمیت است. به گفته وی انجام این مطالعات باعث شناخت فرصت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری شده و مانع ورود کورکورانه به بازار می‌شود. شاخص‌ها و معیارهای مختلفی برای این منظور تنظیم می‌شود تا فرصت‌های مناسب از میان محصولات مختلف معرفی شود.
اهمیت سناریونگاری و امکان‌سنجی طرح‌ها
شریف با اشاره به این موضوع که پروژه‌های امکان‌سنجی گاهی با عنوان اشتباه «طرح توجیهی» شناخته می‌شود می‌گوید: طرح توجیهی به منظور بیان توجیه‌پذیری یک طرح تدوین می‌شود، در صورتی که ما در مطالعات امکان‌سنجی در تلاش هستیم با ارزیابی تمام جوانب طرح، پروژه را به چالش کشیده و حتی در برخی از موارد گواهی به رد پروژه می‌دهیم.
در واقع در مطالعات امکان‌سنجی در صدد شناسایی منابع لازم برای مطالعات سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مالی و هدف‌گذاری دقیق برای انجام پروژه‌ها هستیم. به گفته وی سپینود شرق برای ارزیابی یک پروژه با توجه به حوزه‌های آن، پروژه‌ها را در سه بعد بازار، فنی و مالی بررسی میکند.
شریف با اشاره به مختصری از روند مطالعات امکان‌سنجی اضافه میکند: در ابتدای مطالعات امکان‌سنجی، توجه‌پذیری طرح را با نگاهی به بازار پروژه بررسی می‌کنیم. در این بخش با بررسی موضوعاتی همانند اینکه آیا محصول ما مشتری دارد، هدف‌گذاری بازار ما صادراتی است یا داخلی، قیمت فروش به چه شکل باشد، شرایط عرضه به چه صورت است، آیا خوراک طرح قابل تهیه است، آیا شرایط رقابت مطلوب است و موضوعاتی از این دست به بررسی کامل بازار محصول می‌پردازیم.
وی ادامه می‌دهد: سپس در بخش فنی با بررسی محصول مورد ارائه، به استانداردهای آن و سایر موارد مرتبط به برآورد میزان سرمایه‌گذاری می‌پردازیم. در نهایت در بخش مالی با ورود هزینه و درآمدهای پروژه، شاخص‌های مالی طرح را محاسبه کرده و میزان سودآوری طرح را به دست می‌آوریم.
شریف در ادامه با اشاره به تحلیل حساسیت به عنوان یکی از مباحث مهم در امکان‌سنجی اضافه میکند: تحلیل حساسیت شامل تغییراتی است که در سود یا شاخص‌های مالی اتفاق می‌افتد. تحلیل حساسیت در برخی نرم‌افزارها قابل انجام است. با این حال، این تحلیل حساسیت صرفا مواردی مثل افزایش یا کاهش هزینه، محدودیت درآمد و قیمت ارز و مواردی مانند تغییر خوراک، تغییر محصول یا تغییر زمان پروژه را در بر نمی‌گیرد. وی با اشاره به اینکه ما در تحلیل سناریو، گزینه‌های سرمایه‌گذاری مختلف که می‌تواند شامل ظرفیت‌های مختلف، خوراک‌های متفاوت، لایسنسورهای گوناگون، تاخیر یا تعجیل در اجرای پروژه و... باشد را مورد بررسی قرار می‌دهیم ادامه می‌دهد: در ارزیابی پروژه‌ها، سناریوهای مختلفی را بر اساس شرایط مختلف تعریف می‌کنیم که این تعریف سناریو بر اساس نیازها، محدودیت‌ها، منابع و شرایطی که شاید قابل پیش‌بینی نباشد صورت می‌گیرد.
شریف با اشاره به تفاوت تحلیل حساسیت و سناریو می‌گوید: در تحلیل حساسیت، تاثیر یک متغیر را بر پروژه ارزیابی می‌کنیم. در صورتی که در تحلیل سناریو می‌توان تاثیر تغییر چند متغیر را به طور همزمان بررسی کرد.
در ادامه شریف به مزایا و معایب تحلیل سناریو پرداخته و می‌افزاید: در تحلیل سناریو می‌توان آینده را به تصویر کشیده و برای آن به درستی برنامه‌ریزی کرد. تحلیل سناریو قابلیت پیشگیرانه بودن دارد و می‌توان با استفاده از آنها از ریسک اجتناب کرد. وی با اشاره به اینکه تحلیل سناریو با معایبی نیز همراه است می‌گوید: فرآیند سناریونگاری و تحلیل سناریو فرآیندی دشوار و وقت‌گیر است و نیاز به مهارت و تخصص بالایی دارد. همچنین پیش‌بینی تمام سناریوهای ممکن و تحلیل آنها عملا امکان‌پذیر نیست.
وی ادامه داد: بر این اساس برای اجرای تحلیل سناریو ابتدا باید فهرست مفروضات لازم تهیه و پس از آن متغیرهای بحرانی شناسایی و مقدمات لازم برای طراحی سناریوها فراهم شود. پس از طراحی سناریوها نتایج مربوط به هر سناریو برآورد شده و در مرحله پایانی نتایج سناریوها با یکدیگر مقایسه می‌شود.
