نگاهی به عملکرد مالی ایران‌خودرو
افزایش هزینه‌ها و زیان انباشته
یک سیستم در شرایطی می‌تواند عملکردی مناسب از خود نشان دهد که همه بخش‌ها به درستی عمل کرده و چرخ‌دنده‌ها در بهترین شرایط بر هم منطبق شوند. در یک خودرو، اگر عمل سوخت‌رسانی به درستی صورت نگیرد، عمل احتراق با مشکل مواجه می‌شود و در نتیجه، عمل حرکت یا صورت نمی‌گیرد یا با مشکلات عدیده و غیربهینه مواجه خواهد بود. در مورد توسعه نیز این‌چنین است، اگر سیاست کار و دانش و مدیریت با یکدیگر منطبق نباشند نتیجه مطلوب نخواهد بود و «محصول» چنگی به دل نخواهد زد. در این راستا گاهی عمل مناسب یک بخش می‌تواند در کوتاه‌مدت پوشاننده نقص‌های دیگر بخش‌ها باشد مثلا گاهی سیاست‌های نادرست با کار بیشتر یا بهره‌برداری از دانش بهتر در تولید، جبران می‌شود، اما اگر سیاست‌ها در کوتاه‌مدت اصلاح نشوند، مشکلات به تدریج سبب مستهلک شدن بخش‌های مدیریتی و کاهش توان تولیدی و تغییر انگیزه در کار انجام شده می‌شود. جایی که دیگر تولید در بخش واقعی و مولد نخواهد بود و عوام‌فریبی در سیاست‌ها، در محصول نهایی نمود می‌یابد.
ایران‌خودرو؛ وارث خودروسازی
چنانچه بخواهیم در مورد تاریخ صنعت خودرو صحبت کنیم، نقش ایران‌خودرو در جای جای آن برجسته خواهد بود. ایران‌خودرو به عنوان بزرگ‌ترین خودروساز ایران، در منطقه نیز بزرگ‌ترین است. در سال ۹۹ این خودروساز علاوه بر مشکلات ناشی از تحریم‌ها و عدم دسترسی به قطعات، با کرونا و تقاضای انباشته نیز دست به گریبان شد و همه اینها در کنار قیمت‌گذاری دستوری و سیاست‌های ضد‌بهره‌وری، شرایطی پیچیده را پیش‌روی این شرکت قرار داد. این خودروساز ۶۰ساله، در ابتدا با سرمایه ۱۰۰میلیون ریالی و با نام ایران ناسیونال ثبت شد و امروز سرمایه آن به بیش از ۳۰۱هزار میلیارد ریال رسیده است.
در سال ۱۳۷۱ این خودروساز از طریق بورس اوراق بهادار به عموم عرضه شد و از آن زمان به عنوان یکی از نماد‌های تاثیر‌گذار بر شاخص شناخته شد. ارزش بازاری این خودروساز بیش از ۶۸۰هزار میلیاردریال و ارزش دفتری دارایی‌های آن در سال ۹۹، ۳۳۶۵میلیارد ریال بود. طبق آخرین گزارش‌ها، وسعت کارخانه ۲۶۸۰هزار متر مربع است که ۷۹۸هزار متر آن زیر‌بنا است که سوله‌های اداری، تاسیسات و ساختمان‌های اداری را شامل می‌شود. بخش عمده ساختمان‌های این شرکت قدمت بالای ۲۰سال دارد و هزینه استهلاک این شرکت را بالا برده است.
این موضوع در کنار بالارفتن هزینه نهاده‌های تولیدی و عدم رشد متناسب قیمت محصولات، «نسبت هزینه به درآمد» را نامتوازن ساخت و در سال ۹۹ زیان خالص این شرکت با وجود کاهش نسبی در هزینه‌های عملیاتی، در نتیجه کاهش درآمدهای غیرعملیاتی مانند درآمدهای حاصل از انواع سرمایه‌گذاری‌ها به بیش از ۱۵۵هزارمیلیارد ریال رسید. طبق گزارش هیات‌مدیره، سهم عمده زیان انباشته ناشی از هزینه‌های عملیاتی و ناشی از تعدیلات مربوط به ذخایر تعهدات معوق و کاهش ارزش موجودی کالا و افزایش هزینه‌های اداری و فروش بوده است. نکته دیگر در صورت هزینه‌ها،کاهش هزینه‌های مالی این شرکت است که از طریق کاهش تسهیلات دریافتی محقق شده است.
آن روی سکه
با وجود تمام چالش‌ها این خودروساز توانست ۵۵درصد از سهم بازار و ۸۳درصد از رشد تولید کشور در سال ۹۹ را به خود اختصاص دهد. این شرکت توانسته بیش از ۵۰۱هزار دستگاه خودرو تولید کند و نسبت به سال ۹۸، ۳۵درصد رشد داشته باشد. رشد تولید در سال ۱۴۰۰ نیز ادامه یافت و شرکت توانست با تولید حدود ۱۶۵هزار خودرو تا انتهای مردادماه، رشد ۱۰درصدی را نسبت به همین بازه در سال ۹۹ رقم زند. در زمینه فروش نیز تا انتهای مردادماه سال‌جاری حدود ۱۶۲هزار دستگاه خودرو به ارزش تقریبی ۲۲۰هزارمیلیارد ریال به فروش رسیده که نسبت به سال قبل ۱۲درصد رشد در تعداد و ۱۳۷درصد در ارزش را ثبت کرده است. این موضوع باعث بهبود نسبت (p/ s) یا سود به فروش شرکت شد و این نسبت به ۲/ ۱رسید. همان‌طور که اشاره شد این رشد در تعداد و ارزش فروش، نتوانست افزایش در هزینه‌ها و کاهش درآمدهای غیر عملیاتی را پوشش دهد و درمجموع شرکت با زیان روبه‌رو شد. در عرصه فروش صادراتی نیز این شرکت نتوانست موفقیتی کسب کند و آینده فعالیت‌های بین‌المللی خود را در سایه شرایط سیاسی، از دست رفته دید.
در کنار این موارد، ایران خودرو توانست با وجود کاهش نقدینگی ناشی از قیمت‌گذاری دستوری، علاوه بر حفظ نیروهای خود بیش از ۱۵۰هزار شغل به صورت غیرمستقیم ایجاد کند و از این طریق راهی برای بقای صنعت قطعه‌سازی ایران باشد.
این شرکت در سال ۹۹ در مجموع ۶۰۸ هزار و ۷۷۳میلیاردریال مواد اولیه خریداری کرد که نسبت به سال ۹۸ رشد ۱۵۵درصدی را رقم زد. بخش قابل توجه این تقاضا در داخل تحقق یافت و رونق تولید در بخش‌های مواد اولیه و کارخانه‌های تولیدی را به ارمغان آورد.
تحریم‌های اقتصادی باعث شد ایران خودرو برای ادامه راه خود راهی جز داخلی‌سازی نهاده‌های مورد نیاز برای تولید نداشته باشد و در این راستا نقشه راهی را برای استاندارد‌سازی، کیفی‌سازی، بومی‌سازی و ارزان‌سازی قطعات خودرو به وسیله همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع دفاعی کشور تبیین کند. امید است با اجرای موفق برنامه‌ها، بر تاب‌آوری این شرکت افزوده و کیفیت خدمات و پشتیبانی محصولات ارتقا یابد. در پی تلاش‌های صورت گرفته در سال ۹۹ ایران‌خودرو موفق به معرفی محصول جدید خود با نام تجاری تارا شد. این محصول مطابق با استانداردهای بین‌الملل و با عمق بومی‌سازی بیش از ۶۵درصد، تولید شد که نشان از عزم جدی این خودروساز برای تحقق اهداف ذکر شده دارد.
روند تغییر مالکیت حقیقی در بازار سهام
در ۳۰روز گذشته سهامداران حقوقی در مجموع ۳۱۳.۳۷۷میلیون برگ سهم را از سهامداران حقیقی خریداری کرده و در نقش تقاضاکننده ظاهر شده‌اند. این عمل در کنار شرایط کلی بازار و عوامل اقتصادی مرتبط مانند نرخ ارز و تورم، باعث شد قیمت‌ها از ۱۹۷تومان به ازای هر سهم در ۱۳مرداد به ۲۵۳تومان در ۷شهریور برسد. در ادامه با افزایش عرضه از سمت حقیقی‌ها قیمت‌ها اندکی کاهش یافت و تا ۱۴شهریور در بازه ۲۲۰تا ۲۳۰تومانی در حال نوسان است. از نظر تحلیل تکنیکال قیمت سهم در یک بازه مقاومتی مهم قرار دارد که درصورت شکست آن می‌تواند به قیمت‌های بالاتر از ۲۸۰تومان دست یابد. در حال حاضر شاخص ترس و طمع برای این سهم در حالت خنثی قرار دارد و بازار نسبت به قیمت‌ها بی‌تفاوت است.
