مهار ویروس کرونا در ساختمان با مهندسی و معماری
این عوامل در فرآیند تولید یک ساختمان از تولیدکننده سیستم‌های تهویه مطبوع تا معماران و طراحان ساختمان‌ها و نهایتا سازنده را دربرمی‌گیرد. در واقع غفلت هرکدام از این سه ضلع می‌تواند دیگری را در انجام وظیفه دچار مشکل کند. در این میان مراکز پرتردد مانند مال‌ها و بیمارستان‌ها وضعیت حساس‌تری دارند و غفلت از اصول تهویه در این مراکز می‌تواند منجر به شیوع گسترده ویروس شود. بنابراین علاوه بر مواردی مانند استفاده از فیلتر باکیفیت در دستگاه‌های هواساز و تاسیسات، طراحی ساختمان نیز باید به‌گونه‌ای صورت بگیرد که امکان پیاده‌سازی برنامه مهندسان تاسیسات و همچنین ورود هوای تازه به داخل ساختمان وجود داشته باشد و البته همه اینها درنهایت مشروط به وجود سازنده‌ای است که در شرایط رکود، اهداف کیفی را سرلوحه کار خود قرار دهد.
ضرورت تصفیه و تامین هوای تازه
کوروش کریمی، معاون مهندسی شرکت ساختمانی «لوتوس» به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: هدف غایی ساخت مسکن، همان‌گونه که از اسم آن برمی‌آید، ایجاد فضایی امن و آرام برای آسودن ساکنان است و تاسیسات ساختمان یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تامین سطح آسایش مطلوب برای آنهاست. از همین رو طراحان، معماران و سازندگان، چه بخواهند و چه نخواهند، برای حفظ سطح رقابت‌پذیری الزاما باید موضوع تاسیسات ساختمان را در مرکز توجه خود قرار دهند و یکی از عناصر مهم تاسیساتی تعیین‌کننده سطح مطلوب آسایش، تهویه مطبوع است. در هر پروژه‌ای، تیم طراحی متشکل از مهندسان معمار و مکانیک و برق با همفکری، همواره در پی طراحی پروژه‌هایی هستند که عناصر تاسیساتی علاوه برداشتن حداکثر زیبایی بصری ازنظر کارآیی و راندمان نیز در سطح قابل قبولی باشند.
وی می‌افزاید: به‌طورکلی سیستم تهویه مطبوع در هر ساختمان شامل کنترل دما و رطوبت و تامین هوای تازه و تخلیه هوای آلوده بوده و سطح کیفی آن ارتباط مستقیمی با سطح آسایش ساکنان دارد. در پروژه‌های لوکس نگاه دقیق‌تری به این موضوع می‌شود و همواره سعی بر آن است که سیستم تهویه مطبوع ساختمان‌ها با بهره‌گیری از تجهیزات باکیفیت و با مصرف انرژی مناسب و قابلیت کنترل هوشمند توسط کاربر و حداقل تولید آلودگی صوتی، طراحی و اجرا شود. کریمی ادامه می‌دهد: با توجه به رقابت سازندگان و افزایش سطح کیفیت ساختمان‌های مسکونی، موضوع تاسیسات نیز به یکی از پارامترهای تعیین ارزش ملک بدل شده است و خریداران نیز رفته‌رفته در گزینش واحدهای مسکونی یا اداری و مقایسه بناها، علاوه بر جنبه‌های زیبایی‌شناختی، به‌طور اعم به تاسیسات ساختمان و به‌طور اخص به موضوع تهویه مطبوع توجه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. بااین‌همه کماکان در اغلب موارد زیبایی ظاهر و نمای ساختمان برای خریداران از درجه اهمیت و اولویت بالاتری برخوردار است. البته با توجه به روندهای موجود و افزایش آگاهی مصرف کنندگان از سیستم‌های تاسیساتی در آینده نزدیک این وضعیت دگرگون خواهد شد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به انتقال ویروس کرونا از راه هوا، سیستم‌های تهویه مطبوع چگونه باید عمل کنند، می‌گوید: برای جلوگیری از انتقال ویروس کرونا هر واحد مسکونی یا اداری باید مجهز به سیستم تامین هوای تازه و تصفیه باشد تا با ایجاد فشار مثبت و تخلیه هوا، مانع از گردش هوای داخلی و انتشار ویروس در فضا شود. در مجتمع‌های بزرگ و فضاهای عمومی نیز این موضوع اهمیت دوچندانی می‌یابد؛ به این معنا که اصولا سیرکولاسیون هوا در فضاهای بسته می‌تواند منجر به انتشار میکروارگانیسم‌ها (مانند ویروس) شود. تجهیزاتی مانند فن‌کوئل‌ها و هوارسان‌های با هوای برگشتی که هوای داخلی را سیرکوله می‌کنند، می‌توانند عامل انتشار ویروس باشند، در ساختمان‌های با کاربری عمومی و جمعیتی پیشگیری از انتشار ویروس، مستلزم بهره‌گیری از سیستم هوارسان‌های هوای تازه با ایجاد بسترهایی برای فیلتراسیون هواست که با ایجاد فشار مثبت و تعویض هوا تا حد بسیار زیادی می‌تواند از انتشار ویروس در فضاهای بسته جلوگیری کند.
معاونت مهندسی شرکت لوتوس خاطرنشان می‌کند: اخیرا در بخش مهندسی شرکت لوتوس مطالعاتی روی تجهیزات تامین هوای تصفیه شده مرکزی با هوا رسان‌های هایژنیک در حال انجام است که قرار است این تکنولوژی در پروژه‌های آینده گروه اقتصادی مهندسی لوتوس مورد استفاده قرار گیرد.
نقش طراح در تهویه مطبوع
محمدرضا نیکبخت، طراح و مدیرعامل شرکت «معماری و مرمت زندیگان» نیز به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: به‌طورکلی معمار یا طراح پروژه باید به مساله تهویه در تمامی پروژه‌ها آگاه باشد. حتی در انباری‌ها باید تهویه پیش‌بینی شود. اعتقاد دارم فضاهایی مانند استخر که به‌عنوان فضایی سرپوشیده در نظر گرفته می‌شوند، بسیار مهم است؛ چراکه در صورت بی‌توجهی به موضوع تهویه می‌تواند با پوسیدگی منجر به آسیب‌رسانی به تمام ساختمان شود. نکته حائز اهمیت اینکه اگر مهندس طراح تدابیر لازم را در این خصوص اتخاذ نکرده باشد، مهندس تاسیسات هم عملا نمی‌تواند راهکار اجرایی داشته باشد؛ یک استخر باید سیستم هواساز داشته باشد که تقریبا به‌اندازه دو برابر یک کولرآبی است و باید جای این سیستم از قبل توسط معمار مشخص شده باشد؛ در غیر این صورت نمی‌توان از مهندسان مکانیک انتظار داشت.
وی در مورد طراحی مال‌ها و مجتمع‌های بزرگ معتقد است: در فضاهای فروشگاهی، کریدورهای حرکتی و حتی مسیرهای آسانسور تمامی فروشگاه‌ها و مال‌ها طبق استاندارد باید دائما تهویه هوا صورت بگیرد و برای این کار دستگاه‌های هواساز بسیار مفید خواهد بود. نکته حائز اهمیت اینکه این دستگاه‌ها قادر خواهند بود فیلترهای مختلفی سر راه جریان هوا قرار دهند که قابلیت مقاومت در برابر به جریان افتادن ویروس‌ها را دارد و حتی برای اتاق عمل بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند؛ فیلترهای UV و نانو از این دسته‌اند که می‌توانند بسیار مفید واقع شوند. بنابراین استفاده از دستگاه هواساز می‌تواند تا حدود زیادی از سرایت ویروس کرونا و ویروس‌های مشابه به مردم جلوگیری کند.
نیکبخت با بیان اینکه معمار باید یکسری فضاهایی در پشت‌بام، حیاط‌خلوت، زیرزمین و... برای ورود هوای تازه به فضاهای داخلی ساختمان‌های عمومی و مال‌ها در نظر بگیرد، می‌افزاید: عدم پیش‌بینی این کار از سوی طراح و معمار ساختمان، مهندس مکانیک را در مقابله با ویروس‌ها با مشکل مواجه می‌کند.
این طراح ادامه می‌دهد: قطعا در مورد معماری مناسب برای مقابله با ویروس‌هایی مانند کرونا باید تحقیق و پژوهش بیشتری داشته باشیم؛ اما به‌طورکلی معتقدم باید به‌گونه‌ای عمل شود که در زمان‌های مشابه امروز فضاهای عمومی بزرگ قابلیت تقسیم به سالن‌های کوچک‌تر را داشته باشند و از طرفی زیرساخت‌های الکتریکال و هوشمندسازی کمک کند که بسیاری از ارتباطات بدون حضور مستقیم افراد صورت بگیرد. بنابراین این موضوع می‌تواند در پروژه‌های آینده معماری حائز اهمیت باشد و حتی نهادهایی مانند شهرداری و آتش‌نشانی هم در این خصوص می‌توانند دستورالعملی را برای معماران تهیه کنند.
