نقشه راه صنعتی‌سازی ساختمان
راهی که مسکن مهر باز کرد
در کشور ما ساخت شهرک اکباتان یکی از عالی‌ترین نمونه‌های صنعتی‌سازی است که با وجود گذشت بیش از ۵۰ سال از عمر این پروژه، شیوه ساخت‌وساز آن کماکان به سایر مناطق شهر تهران طعنه می‌زند. بعد از اجرای این طرح می‌توان گفت صنعتی‌سازی به دست فراموشی سپرده شد و نهایتا با اجرای مسکن مهر دوباره این ضرورت انکارناپذیر بر سر زبان‌ها افتاد. در واقع مسکن مهر با تمام ایراداتی که داشت، در بخش صنعتی‌سازی بسیار موثر واقع شد، چرا که همزمان با این طرح شرکت‌های بسیاری اقدام به تولید و اجرای مصالح و سیستم‌های نوین ساخت‌وساز کردند. برخی از شرکت‌ها که در این حوزه متخصص بودند و به صورت علمی موضوع را پیگیری می‌کردند، با اتمام این طرح کماکان در عرصه ساخت‌وساز ماندند و شرکت‌هایی که اصطلاحا از آنها به‌عنوان زیرپله‌ای یاد می‌شود، کنار کشیدند. در واقع هر چند این طرح تا حدودی تبدیل به عرصه آزمون و خطای صنعتی‌سازی شد، اما واقعیت این است که بخشی از فناوری‌های امروز وامدار طرح مسکن مهر است.
ضرورت آموزش مهندسان
جعفر قرائتی ستوده، عضو هیات‌مدیره شرکت راهوند توس به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: هرچند طرح جامعی برای صنعتی‌سازی ساختمان در کشور وجود ندارد اما با توجه به الزامات مقررات ملی ساختمان برخی سازنده‌ها بهترین راه را صنعتی‌سازی می‌دانند. با این وجود اجباری نبودن استفاده از مصالح و سیستم‌های نوین باعث شده تا رسیدن به نقطه موردنظر فاصله بسیاری داشته باشیم. وی می‌افزاید: متاسفانه وضعیت به‌گونه‌ای است که بسیاری از مهندسان صنعت ساختمان با سیستم‌های صنعتی آشنایی ندارند و به همین خاطر لازم است که آموزش‌های لازم و کارگاه‌های تخصصی برای این قشر برگزار شود. خوشبختانه در این خصوص انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان با همکاری سازمان نظام مهندسی تفاهم‌نامه‌ای برای آموزش مهندسان منعقد کرده که امیدواریم در سریع‌ترین زمان ممکن اجرایی شود.
چرا نهادهای غیر متخصص کارگزار «اقدام ملی» شدند؟!
قرائتی ستوده با بیان اینکه مسکن مهر تاثیر عمده‌ای در رشد صنعتی‌سازی داشت، تصریح می‌کند: دولت دوازدهم در طرح اقدام ملی نهادهای دولتی مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت دفاع، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و ... را به عنوان کارگزار طرح انتخاب کرده است، در حالی که باید متولی طرح صرفا وزارت راه و شهرسازی باشد. وی با اشاره به اینکه در صنعتی‌سازی برخلاف سیستم سنتی ابتدا سیستم تعیین می‌شود و در مرحله بعد کار طراحی انجام می‌شود، می‌افزاید: اگر چه آیین‌نامه‌های صنعت ساختمان مخصوص ساخت‌وساز صنعتی نیست، اما چنانچه مبحث ۱۸ و ۱۹ مقررات ملی ساختمان در تمام ساخت و ساز‌ها اجباری شود، صنعت ساختمان به صورت خودکار به سمت سیستم‌های صنعتی پیش خواهد رفت.
صنعتی‌سازی را یکپارچه ببینید
دبیر انجمن تولیدکنندگان و فن‌آوران صنعتی ساختمان عنوان می‌کند: یکی از ضعف‌های صنعتی‌سازی در کشور ما یکپارچه نبودن سیستم ساختمان است. بدین معنا که شاهدیم سقف ساختمان موردنظر با روش صنعتی و دیوار ساختمان به روش سنتی ساخته می‌شود و این عدم همخوانی و جزیره‌ای صنعتی‌سازی باعث می‌شود تا انتظارات موردنظر حاصل نشود. در واقع صنعتی‌سازی یک پکیج کامل است که باید تمامی اجزاء و بخش‌ها با هم دیده شوند. عضو هیات‌مدیره شرکت راهوند توس می‌افزاید: سنتی‌سازی به طور حتم به نابودی منابع و امکانات ملی می‌انجامد. امروزه خاک رس که بهترین خاک برای کشاورزی است و حتی برخی کشورها آن را وارد می‌کنند، توسط تولیدکننده‌های آجر سفالی به راحتی سوزانده می‌شود و در ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی در پاسخ به این سوال که برای ساختمان‌ها کدام سازه را پیشنهاد می‌کنید، پاسخ می‌دهد: هر کدام از سیستم‌های فولادی و بتنی در صورت اجرای درست می‌تواند کیفیت را به همراه داشته باشد، اما قطعا با توجه به دخالت بیشتر عوامل انسانی در ساخت اسکلت بتنی، اجرای آن نیازمند دقت و تخصص بیشتری است. به طور مثال در اسکلت بتنی نباید صرفا دنبال عیار بالای سیمان باشیم، بلکه باید سایر مسائل کارکردی و دوام را در طول زمان مورد مداقه قرار دهیم.
انتقاد از پرداخت تسهیلات صنعتی سازی به مصرف کننده
قرائتی ستوده در پاسخ به سوال که تا چه اندازه واقعی کردن قیمت انرژی می‌تواند به صنعت ساختمان کمک کند، می‌گوید: در اینکه انرژی در کشور ما بدون برنامه‌ریزی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد و به بدترین شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد، شکی نیست، اما مساله اینجاست که اگر قرار است انرژی را با قیمت بالا در اختیار مردم قرار دهیم و حامل‌های انرژی را آزاد کنیم، باید بخشی از عواید این آزادسازی روانه بخش تولید شود. اتفاقی که متاسفانه در گذشته هم به‌رغم وجود قانون انجام نشد؛ بنابراین تاثیری هم بر تولید نداشت. وی با انتقاد از پرداخت تسهیلات صنعتی‌سازی به مصرف‌کننده عنوان می‌کند: برای بخش تولید مصالح صنعتی مشوقی وجود ندارد. امروزه دولت ۲۰ میلیون تومان برای مصرف‌کننده نهایی که از فناوری‌های صنعتی استفاده کند، در نظر گرفته، در حالی که مصرف‌کننده به راحتی می‌تواند قانون را دور بزند. بنابراین این تسهیلات باید در اختیار تولیدکننده قرار بگیرد تا ضمن تقویت تولید، دولت بتواند بر آن نظارت کند. وی همچنین از تهیه طرح جامع توسعه صنعتی ساخت‌وساز توسط انجمن فناوران و تولیدکنندگان صنعتی ساختمان خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: در این طرح تمامی موضوعات مربوطه برای تحقق صنعتی‌سازی مانند آموزش، تولید و ساخت مسکن، توسعه فناوری‌ها و.... گنجانده شده و به دبیرخانه شورای عالی گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی ارائه شده است.
