گفت‌وگو با مدیرعامل شرکتی که تا مرز نابودی پیش رفت
سیمان سبزوار؛ از ورشکستگی تا سودآوری
این در حالی است که سیمانی‌ها این صنعت را اغلب با صنعت فولاد مقایسه می‌کنند و معتقدند به‌رغم سرمایه‌گذاری تقریبا یکسان برای کارخانه‌های با ظرفیت برابر در این صنایع، شاهد بازگشت سرمایه صنعت فولاد ظرف مدت زمان کوتاهی هستیم، چرا که دولت از قیمت‌گذاری در این صنعت منع شده و قیمت‌ها همپای تورم افزایش یافته است؛ مقایسه‌ای که منطقی به نظر می‌رسد کما اینکه در دهه ۸۰ قیمت فولاد نسبت به سیمان یک‌هشتم بود و امروز این نسبت به یک چهلم رسیده است. با وجود این یک واقعیت را نمی‌توان انکار کرد و آن هم نقش صاحبان این صنعت در آشفتگی شرایط حاضر است؛ فقدان انسجام در عملکرد شرکت‌ها به‌ویژه در مساله پایبندی به قیمت‌ها و جلوگیری از ارزان‌فروشی بی‌رویه کاملا مشهود است و شاید اغراق نباشد که بگوییم عدم هماهنگی تولیدکنندگان بزرگ‌ترین معضل صنعت سیمان است. از طرفی فقدان واحد‌های تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری درست با توجه به نیاز بازار برای توسعه کسب و کار نیز این صنعت را به ورطه ناکارآمدی کشانده است.
ساخت و بهره برداری ظرف ۵ سال
علیرضا امیرفراهانی، مدیر عامل سیمان لار سبزوار به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: سیمان سبزوار یکی از مردمی‌ترین شرکت‌های بخش سیمان است که سال ۸۳ با سرمایه اولیه حدود ۱۴ میلیارد تومان از طریق پذیره‌نویسی عمومی مقدمات جذب سرمایه را شروع کرد و در ادامه قبل از بهره‌برداری، سرمایه شرکت از طریق سهامداران به ۴۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و نهایتا در سال ۸۸ به بهره‌برداری رسید. با توجه به اینکه سیمان سبزوار هیچ سهامدار حقوقی یا بانکی بزرگی نداشت بهره‌برداری ظرف مدت ۵ سال به نوعی یک رکورد محسوب می‌شود.
وی می‌افزاید: همزمان با ورود به عرصه تولید، سیمان سبزوار به دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها و همچنین نبود بازار مصرف به‌دلیل دوری از کلان‌شهرها و مرزهای صادراتی از همان ابتدا نتوانست با تمام ظرفیت فعالیت کند. از طرفی از سال ۹۱ جهش ارزی اتفاق افتاد و با توجه به اینکه شرکت ۳۰ میلیون یورو برای واردات ماشین‌آلات تسهیلات ارزی گرفته بود، هزینه‌های این وام بر مشکلات اضافه کرد. بنابراین بعد از راه‌اندازی تا همین امروز نتوانسته سودی به سهامداران پرداخت کند و حتی تا دوسال پیش و قبل از انتخاب هیات مدیره جدید در آبان ماه ۱۳۹۷، قیمت سهام زیر قیمت اسمی بود. مجموع این مسائل باعث شد تا سیمان سبزوار منطبق با ماده ۱۴۱ قانون تجارت در لیست شرکت‌های ورشکسته قرار گرفت. تنها اتفاقی که از سال ۸۸ تا اواخر سال ۹۷ برای خروج از ورشکستگی انجام شد، این بود که سال ۹۳ بعد از جهش ارزی و افزایش هزینه‌ها، یک نوبت تجدید ارزیابی دارایی زمین انجام گرفت که منجر به ۵۰ درصد افزایش سرمایه شد تا سرمایه شرکت به ۶۰ میلیارد تومان افزایش یابد و موقتا تا سال ۹۵ از لیست شرکت‌های ورشکسته خارج شود، اما از ابتدای این سال مجددا سیمان سبزوار وارد لیست شرکت‌های ورشکسته شد.
تغییر مدیریت برای خروج از ورشکستگی
امیر فراهانی ادامه می‌دهد: در سال ۹۵ که کسی به سهم سیمان سبزوار به عنوان شرکتی با ۵/ ۱ برابر سرمایه زیان انباشته اعتقاد نداشت، گروه‌های مختلف با هم منسجم شدیم و نهایتا در سال ۹۷ مدیریت تغییر کرد. در این کمتر از دو سال که از آبان ماه ۹۷ آغاز شد، مهم‌ترین اولویت رفع ورشکستگی بود. ماندن در ورشکستگی یعنی اخراج از بورس و عدم امکان اخذ اعتبار از شبکه بانکی. بنابراین تصمیم گرفتیم چند اقدام موثر انجام دهیم که از جمله آنها می‌توان به فروش دارایی‌های غیر مولد، ساماندهی زیرمجموعه‌ها برای سودآور شدن و تجدید ارزیابی تمامی دارایی‌ها برای افزایش سرمایه اشاره کرد. امیرفراهانی می‌گوید: سال ۹۷ موضوع افزایش سرمایه را به سازمان بورس اعلام کردیم، اما با توجه به اینکه در بودجه ۹۸ بحث معافیت مالیاتی دیده نشده بود، باید منتظر الحاقیه متمم بودجه یا قانون جدید می‌ماندیم که خوشبختانه قانون پنج‌ساله تصویب شد که البته به خاطر عدم ابلاغ دستورالعمل‌ها، به آذر ماه کشید و ما مجبور شدیم یک نوبت دیگر کار تجدید ارزیابی و کارشناسی را انجام دهیم. در نهایت افزایش سرمایه نوبت دوم در بهمن ماه پارسال را که حدود ۸۷۰ درصد بود، اعلام کردیم که با ابلاغیه‌ای از طرف سازمان بورس همراه شد و شرایط جدیدی برای افزایش سرمایه تعیین کردند. به این معنا که باید تمام ساختمان‌های کارخانه سند داشته باشند، درخواستی که اصولا عملیاتی نبود. برای دریافت سند سیلویی که در وسط بیابان قرار دارد، باید هفت خوان رستم طی شود که ما با توجه به اینکه نمی‌خواستیم یک بار دیگر کارها به آینده موکول شود، آن بخشی را که سازمان قبول داشت مانند ماشین‌آلات را در دستور کار مجمع قرار دادیم تا در یک سال مهلتی که داریم سایر ایرادات را پیگیری کنیم. از طرفی سهامداران هم تصور می‌کردند کوتاهی از مدیریت شرکت است، اما از بوروکراسی و موانع قانونی به وجود آمده اطلاع نداشتند.
«سنجش» به موقع
مدیر عامل سیمان سبزوار با اشاره به اینکه صنعت سیمان تا تجدید ارزیابی نکند، موفق نخواهد شد، تصریح می‌کند: در سال‌های گذشته سیمان سبزوار به دلیل شرایط رکود، اقدام به فروش تهاتری کرده بود و حدود ۴۰ میلیارد تومان بر اساس ارزش گذاری سال ۹۶ املاک تجاری در مشهد داشت که به دلیل شرایط حاکم بر صنعت ساختمان، به‌رغم اتمام به بهره‌برداری نرسیده بودند. به همین دلیل شرکت «سنجش سهام سیمان سبزوار» مسوولیت پیگیری این املاک را بر عهده گرفت؛ دارایی‌هایی که امروز ارزشمند است و منتظریم که به محض خروج بازار املاک از رکود، این املاک را به فروش برسانیم و سرمایه آن را برای طرح توسعه و سرمایه‌گذاری مصرف کنیم. ماهیت اصلی این شرکت، سرمایه‌گذاری و کمک به شرکت مادر است و در سنوات قبل در مقطعی که شرکت قبل از ورود به بورس افزایش سرمایه داده بود، تقریبا اوراق حق تقدم استفاده نشده و همچنین تعدادی از سهام تعیین تکلیف نشده را تا تعیین وضعیت در اختیار گرفته بود. به‌این منظور سهام مذکور را تعیین تکلیف کردیم و وضعیت حدود ۴۶۰۰ سهامدار قدیمی‌مشخص شد که در حال حاضر در پروسه واگذاری و صرفا منتظر ثبت نام این افراد در سامانه سجام هستیم. از طرفی سهام حق تقدم را که مربوط به خود شرکت «سنجش» بود، پیگیری کردیم، اما با طرح ایرادهایی مانند اینکه شرکت زیر مجموعه نمی‌تواند سهامدار شرکت مادر باشد، دچار مشکل شدیم؛ بنابراین به تدریج این سهام را در بازار به فروش رسانده و منابع حاصل از آن را در همین بازار مورد استفاده قرار دادیم.
امیرفراهانی با بیان اینکه تا سال گذشته ۲۰ میلیون سهم سیمان سبزوار به ارزش ۴ میلیارد تومان داشتیم، می‌افزاید: با اعتباراتی که از کارگزاری‌ها گرفتیم در حوزه بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری کردیم و در حال حاضر طبق آخرین گزارش سیمان سبزوار بیش از ۱۳۰ میلیارد تومان پرتفوی بورسی دارد و بالغ بر ۱۰۰ میلیارد تومان سود حاصل شده است. بنابراین علاوه بر اینکه زیان انباشته شرکت صفر شد، امسال بعد از ۱۰ سال به راحتی سود پرداخت می‌کند.
اطمینان خاطر به کارگران سیمان سبزوار
مدیرعامل سیمان لار سبزوار با بیان اینکه در حال انجام اقدامات اولیه برای ورود شرکت سنجش به بورس هستیم، می‌افزاید: سرمایه شرکت در شرف ثبت و دارای سرمایه‌ای بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان است که در انتهای سال مالی شهریور ۱۳۹۹ پتانسیل افزایش به ۱۵۰ میلیارد تومان را از محل سود انباشته و مطالبات دارد، اما به نظر می‌رسد فرآیند ورود به بازار سرمایه حدود ۵/ ۱ سال طول بکشد. قطعا از این محل هم شرکت مادر منتفع می‌شود و هم می‌توان سهامداران دیگری را از طریق زیر مجموعه برای تامین مالی جذب کرد. در واقع شرکت سنجش تبدیل به پشتوانه بزرگی برای سیمان سبزوار شده است. امروز چنانچه کارخانه تعطیل شود، ما هیچ‌کدام از کارگران را تعدیل نمی‌کنیم، چرا که سنجش می‌تواند تا هرموقع که لازم باشد از محل سودآوری خودش حقوق و هزینه‌های ثابت را پرداخت کند.
وی ادامه می‌دهد: سال گذشته در راستای زنجیره ارزش در بدترین شرایط نقدینگی اقدام به خرید یک کارخانه تولید بتن آماده در سبزوار با ۵ میلیارد تومان تحت عنوان «بنیان بتن» کردیم و خوشبختانه از این طریق نیمی از بازار بتن سبزوار را در دست گرفته‌ایم و از طرفی این شرکت، ۲۰ درصد سیمان شرکت را به فروش یا مصرف می‌رساند. بنابراین واسطه‌ها را تا حد زیادی حذف کرده و ارزش افزوده بیشتری نصیب شرکت می‌شود. مدیر عامل سیمان سبزوار با بیان اینکه در طول دو سال گذشته سعی کرده ایم نوسانات کیفیت محصول را به حداقل برسانیم، خاطرنشان می‌کند: در حوزه صادرات از ۲ سال پیش تاکنون غیر از زمانی که مرزها بسته بود، صادرات به افغانستان انجام شده است و سال گذشته گشایش بسیار خوبی برای صادرات به ازبکستان صورت گرفت؛ اما بعد از تعیین تعرفه ۳۵ دلاری برای سیمان ایران این کار با مشکلاتی مواجه شد که خوشبختانه از یک ماه پیش این تعرفه برداشته شد. سال گذشته در نمایشگاه ازبکستان شرکت کرده و کیفیت سیمان شرکت را به بازرگانان معرفی کردیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
عضویت در نظام مهندسی معدن
امیرفراهانی با اشاره به اینکه ۲۰ درصد سهام شرکت داروسازی طاها متعلق به سیمان سبزوار است یکی از مهم‌ترین برنامه‌های سیمان سبزوار را در آینده راه‌اندازی کارخانه ملات خشک می‌داند و می‌افزاید: با پیگیری‌های انجام شده، سیمان سبزوار را به عنوان شخصیت حقوقی به عضویت نظام مهندسی معدن درآورده و می‌توانیم به عنوان یک شخصیت حقوقی به تمامی بخش‌های معدن از اکتشاف تا بهره‌برداری ورود کنیم. با توجه به اینکه شهر سبزوار از معادن غنی برخوردار است، به دنبال این هستیم که با استفاده از مشارکت‌های مردمی و شرکت‌های معدنی بزرگ، بهینه‌ترین معدن را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنیم.
برگزاری مجمع به صورت الکترونیک
این صنعتگر با بیان اینکه مجمع نوبت اول ما که قرار بود ۳۱ خرداد امسال برگزار شود، به حد نصاب نرسید و تا ۱۳ مرداد برای برگزاری مجمع دوم زمان داریم، عنوان می‌کند: دلیل تاخیر ما این است که اگر مجمع دوم به صورت عادی برگزار می‌شد، احتمال اینکه باز هم به حد نصاب نمی‌رسید، وجود داشت. بنابراین منتظر ابلاغ دستورالعمل مجمع الکترونیکی سازمان بورس هستیم و امیدواریم با رایزنی‌هایی که شده تا آخر ماه جاری دستورالعمل‌ها ابلاغ شود و نخستین شرکتی باشیم که این مجمع را به صورت الکترونیکی واقعی با استفاده از شبکه‌های مجازی برگزار می‌کند. در این مجمع اعضا از تمام کشور می‌توانند از طریق سامانه وارد شوند و بعد از احراز هویت در رای‌گیری شرکت کنند. دلیل این تاخیر هم شرکت ما نیست و فراهم نبودن زیرساخت‌ها از طرف شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات به سازمان بورس است که امیدواریم برگزاری مجمع با همراهی اعضا و سهامداران باشد.
استفاده از ظرفیت بورس برای رونق تولید
وی با بیان اینکه باید از سرمایه‌های اجتماعی استفاده کنیم، می‌گوید: در سال ۸۳، در یک شهر کم‌جمعیت ۴۰ هزار نفر سرمایه‌ای بالغ بر ۴۰ میلیارد تومان برای راه‌اندازی کارخانه سیمان سبزوار سرمایه‌گذاری کرده اند و قطعا وقتی ما به کسانی که از سال ۸۳ پول پرداخت کرده‌اند و تاکنون هیچ سودی دریافت نکرده‌اند، سود پرداخت کنیم، در طرح‌های توسعه آتی نیز مشارکت خواهند کرد و با اقداماتی که صورت گرفته است در پایان سال مالی شهریور ۹۹ امکان تقسیم سود یا امکان سهام جایزه تا دو برابر سرمایه فعلی وجود دارد. اگر این دیدگاه در سطح کلان مورد استفاده قرار بگیرد، می‌توان از شرایط حاضر بهترین استفاده را برد؛ در واقع به جای اینکه این نقدینگی فقط تورم ایجاد کند، وارد تولید می‌شود. متاسفانه این دیدگاه در بسیاری از صنایع وجود نداشت و صنعتگران براساس واقعیت‌های موجود و رکود سایر بازارها پیش‌بینی درستی از بازار نداشتند. در حال حاضر اگر بخواهیم به این حجم از نقدینگی جواب دهیم، باید هر هفته شاهد عرضه سهام یک شرکت بزرگ باشیم در غیر این صورت بورس هم به دام سفته‌بازی و حباب می‌افتد.
آدرس غلط ممنوع
امیرفراهانی در مورد افزایش ۲۰ درصدی قیمت سیمان تصریح می‌کند: سال ۸۷ سیمان به ارزش ۵۰ دلار فروخته شده و قیمت کنونی سیمان ۱۰ دلار است. وقتی در کشوری با شرایط تورمی زندگی می‌کنیم، برای حفظ ارکان اقتصادی و تولید، باید تورم در تمام بخش‌ها هماهنگ باشد. این عدم هماهنگی ضربه‌ای بیش از تورم به اقتصاد می‌زند. تمامی بخش‌های صنعت سیمان مانند آجر نسوز، پاکت سیمان، الکترو موتور، گیربکس و... هماهنگ با ارزش دلار افزایش قیمت داشته اند و از طرفی اجازه افزایش قیمت را به شرکت‌های سیمانی نمی‌دهند.
وی اضافه می‌کند: معتقدم عمده‌ترین علل این اتفاق داخلی است و نه خارجی. یکی از عمده‌ترین علل وقوع این اتفاق ارزان بودن انرژی است. در واقع چون انرژی یارانه‌ای و ارزان به دست تولیدکننده می‌رسد، به عنوان بهره‌وری مدیران تلقی می‌شود و پیشنهاد من به دولت این است که انرژی را گران کنید و اجازه بدهید گران‌تر بفروشیم. برخی عنوان می‌کنند که اگر سیمان گران شود، ساختمان گران می‌شود. حال سوال من از دوستان این است که ظرف دو سال اخیر که سیمان گران نشد، چرا ساختمان گران شد؟ چرا کسی نمی‌گوید ایراد آنجا است که زمین بدون هیچ تغییر و ساخت و سازی ظرف یک سال چند برابر می‌شود. اینها آدرس‌های غلط است. واقعیت این است که چون مقیاس صنعت سیمان کوچک است، راحت‌تر می‌توانند به این بخش فشار بیاورند. این تولیدکننده می‌افزاید: برای هر تن سیمان حدود ۲۵ دلار انرژی مصرف می‌شود و ۱۰ دلار فروخته می‌شود. از طرفی واقعیت این است که بخش زیادی از قیمت سیمان که به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد، ناشی از کرایه حمل است. این هزینه نسبت به سال گذشته تقریبا سه برابر شده است. بنابراین افزایش ۲۰ درصدی قیمت سیمان نه تنها اتفاق نیفتاده که به نسبت هزینه‌های جانبی ارزان‌تر هم شده است.
متفاوت از همه دنیا
مدیرعامل سیمان سبزوار با اشاره به مشکلات حمل‌ونقل ریلی می‌گوید: در تمام دنیا حمل‌ونقل ریلی به مراتب ارزان‌تر از حمل‌ونقل جاده‌ای است، اما در کشور ما این روال بالعکس است. بدین معنا که
اگر چه از سال ۸۳ تاکنون رقم دلاری تعرفه‌های حمل‌ونقل ریلی در استان خراسان تغییری نداشته است، اما با توجه به رشد شدید نرخ دلار، این رقم در واقعیت امر به شدت افزایش یافته است. در مورد سبزوار ماجرا پیچیده‌تر است. چون از سبزوار تا مشهد و مرز صادراتی سرخس هم بر اساس دلار آزاد محاسبه می‌شود.
وی با بیان اینکه آخرین قول سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده این بوده که هر سه ماه یک بار مستندات را برای افزایش پلکانی ارائه کنید، می‌افزاید: به نظر نمی‌رسد این قول عملیاتی شود به‌ویژه اینکه از نیمه دوم سال فضای انتخاباتی آغاز می‌شود. بنابراین به‌رغم اینکه حدود ۱۲ میلیارد دلار در صنعت سیمان سرمایه‌گذاری شده است، با قیمت‌گذاری دولتی، نرخ بازدهی بسیار اندکی حاصل می‌شود.
کارخانه‌های سیمان بیش از نیاز کشور نیست
امیرفراهانی تصریح می‌کند: برخی با بیان اینکه صنعت سیمان صنعت از مد افتاده است و در دنیای صنعتی از سیمان استفاده نمی‌کنند، سعی در سرکوب خواسته سیمانی‌ها دارند. در حالی که همین حالا در اتحادیه اروپا و آلمان به عنوان کشور صنعتی سرانه مصرف سیمان ۸۰۰ کیلوگرم است و این عدد باید در کشورهای در حال توسعه حدود هزار کیلوگرم باشد در حالی که این عدد در کشور ما حدود ۵۵۰ کیلوگرم است. از طرفی برخی می‌گویند کارخانه سیمان بیش از نیاز ساخته شده است در حالی که اگر در شرایط تحریمی نباشیم با توجه به نیاز کشور به ساخت مسکن و پروژه‌های عمرانی، بیش از ۸۰ میلیون تن سیمان باید در داخل کشور مصرف کنیم. ضمن اینکه کشورهای اطراف مانند افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، ازبکستان، عراق، سوریه، قطر، عمان و ... همه به سیمان ایران نیاز دارند و باید سیمان حداقل با نرخ ۵۵ دلار صادر شود، اما علاوه بر تحریم‌های خارجی، سیاست‌های داخلی هم به گونه‌ای رقم خورده که تولید کننده در بخش صادرات با مشکل مواجه شود. به طور مثال کشوری مانند افغانستان در مصرف سیمان تقاضای محض است و هیچ تولیدی در این زمینه ندارد، اما وضعیت به گونه‌ای پیش رفته که تاجر افغان شرکت‌های ایرانی را برای کاهش قیمت به جان هم می‌اندازد. زیرا می‌داند تولیدکننده داخلی در داخل کشور با مشکل مواجه است و چاره‌ای جز این ندارد.
مدیرعامل سیمان لار سبزوار با انتقاد از شیوه‌های فروش سنتی می‌گوید: اتفاقی که می‌تواند به این صنعت کمک کند، خارج شدن از سیستم قدیمی عاملیت فروش است. چرا که اولا این سیستم سازماندهی لازم را ندارد و دوم اینکه می‌تواند در کاهش هر چه بیشتر قیمت فروش کارخانه‌های سیمان تاثیرگذار باشد. لازمه خروج از این وضعیت شفافیت معاملاتی است که راهکار آن بورس کالاست، اما متاسفانه عزم جدی در این رابطه مشاهده نمی‌شود. با این وجود اعتقاد من این است که حتی در اقتصادهای معیوب هم باید به تعادل قیمتی برسیم و فقط سرعت دستیابی به آن به تاخیر می‌افتد. بنابراین ظرف دو سال آینده با توجه به عقب‌ماندگی قیمتی، سیمان رشد چشمگیری خواهد داشت و تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت‌های سیمانی با واقعی کردن هزینه‌ها و بهای تمام شده به این امر کمک خواهد کرد.
وی در پایان می‌گوید: در دهه ۸۰ تولید سیمان نسبت به تقاضا کمتر بود و حتی باید متقاضیان چندین روز در نوبت قرار می‌گرفتند. هر چه تولید می‌شد، قطعا به فروش می‌رسید، اما صنعت در آن مقطع از این ظرفیت و درآمدزایی استفاده نکرد. سرمایه‌گذاری روی آجر نسوز، تولید پاکت سیمان و کارخانه‌های بتن آماده از جمله مهم‌ترین بخش‌هایی بود که تولیدکننده سیمان می‌توانست در آنها برای رشد و توسعه کسب و کار سرمایه‌گذاری کند این در حالی است که فولادی‌ها از فرصت‌ها بهتر استفاده کردند و روی آجر نسوز سرمایه‌گذاری کردند.
