سایه کووید- ۱۹ بر ریه‌های کارگران معدن زغال‌سنگ
قدمت راه‌اندازی این شرکت به سال ۱۳۷۴ باز می‌گردد. یک شرکتی که بیش از ربع قرن سابقه دارد و سال‌های زیادی را با شرایط مختلف اقتصادی نظیر رقابت با شرکت‌های خارجی، قیمت‌های دستوری، کمبود تجهیزات، تحریم و ... سپری کرده است، حالا باید به فکر حفظ سلامتی نیروهای انسانی خود باشد.
البته وضعیت شرکت این روزها چندان هم بد نیست با نگاهی به گذشته می‌توان دریافت که به دنبال اصلاح قیمت زغال‌سنگ از 16 ماه گذشته، وضعیت سوددهی شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود نیز رو به بهبود گذاشت. در حالی که این شرکت سال 97 را با 151 ریال زیان به ازای هر سهم به پایان رسانده بود، اما با تصویب افزایش نرخ داخلی زغال‌سنگ این شرکت در سال 98 از زیان خارج شد.
از سویی بازار سرمایه نیز در این مدت شاهد رشد سهام شرکت در بازار دوم فرابورس است؛ به‌طوری‌که اکنون قیمت سهم این شرکت به بیش از 66 هزار و 229 ریال رسیده است.
سرمایه اولیه این شرکت که با نماد «کشرق» در بازار دوم فرابورس از سال 90 درج شده بود برابر یک‌میلیارد و 600 میلیون ریال بوده و به مرور به رقم 84 میلیارد ریال رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد «کشرق» طی این سال‌ها فرازوفرود‌هایی را در زمینه شناسایی سود پشت سر گذاشته است. «کشرق» در سال‌های 90 تا 98 گاهی سود و گاهی زیان شناسایی کرده است. این شرکت در سال 94 با 47 هزار و 32 ریال، سال 96 با 22هزار و 110 ریال و سال 97 با 151 ریال در زیان به‌سر می‌برده است. اما همچنان تلاش کرده است که خود را از گلوگاه‌های مختلف اثرگذار برای دستیابی به سوددهی عبور دهد.
شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود دارای سه معدن اکلن 4، معدن ملچ آرام و معدن اکلن زمستان یورت (قشلاق) است که در مجموع ذخیره قطعی این معادن معادل 4 میلیون و 474 هزار تن برآورد شده است. البته برای این معادن ذخیره احتمالی نیز پیش‌بینی شده است.
از آنجا که معادن زغال سنگ زیرزمینی هستند و استخراج از آنها با روشی متفاوت از معادن روباز صورت می‌گیرد؛ بنابراین به لحاظ سختی کار، نیروی انسانی فعال در این معادن با آسیب بیشتری مواجه هستند. شرایط در معادن زغال‌سنگ به دلیل وجود گازهای سمی به گونه‌ای است که ریه افراد تحت‌الشعاع این امر است و سیستم تنفسی نیروی کار معدن زغال‌سنگ بعد از مدت‌ها دچار آسیب می‌شود.
با شیوع بیماری عفونی واگیردار کووید- 19، فعالیت در این بخش از معادن با مشکل اساسی روبه‌رو شده است. به گفته مدیرعامل صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود ،درست در زمانی که تولید در این شرکت رو به بهبود گذاشته بود و با وجود آنکه برای سال جدید برنامه‌ریزی جدی‌تری در زمینه افزایش تولید در دستور کار داشتیم، وظیفه خود دانستیم تا بیش از پیش مراقب بخش اصلی سرمایه خود یعنی نیروی انسانی باشیم.
در معادن زغال‌سنگ 70درصد تولید وابسته به نیروی انسانی است و همین امر سبب شده در شرایط بحرانی شیوع کرونا برای حفاظت از سلامتی این قشر آسیب‌پذیر تمهیداتی را اتخاذ کنند. علی نصیری در این باره اضافه کرد: اقشاری که در معادن زغال‌سنگ فعالیت می‌کنند از افراد کم برخوردار جامعه به شمار می‌روند. از این رو باید نگاه ویژه‌ای به این بخش از منابع انسانی حاضر در معادن کشور داشت.
به اعتقاد وی کار کردن در معادن زغال‌سنگ کار ساده‌ای نیست و به همین دلیل دولت نیز باید به فعالان معادن زغال‌سنگ توجه بیشتری داشته باشد؛ چرا که در این شرایط ایجاب می‌کند که دولت تمهیدات ویژه‌ای در پیش گیرد.
علی نصیری به اثر روند پیش رو یعنی شیوع بیماری کووید - 19، بر وضعیت معادن به ویژه معدن کشرق اشاره و خاطرنشان کرد: نمی‌توانیم معدن را تعطیل کنیم، اما برای مراقبت بیشتر از نیروهای انسانی خود پروتکل‌ها را به طور ویژه از 15 اسفند ماه 98 مراعات کردیم. با اینکه با به‌کارگیری یک سوم توان تولید را متوقف نکردیم؛ اما 60درصد از تولید پیش‌بینی شده را از دست دادیم.
وی افزود: این نکته حائز اهمیت است که 20هزار شاغل در معدن زغال‌سنگ در سراسر کشور فعالند و همین میزان اشغال اگر با توقف تولید همراه باشد صدمه خواهد دید.
نصیری درباره رویداد اخیر در معادن زغال‌سنگ متعلق به این شرکت خاطرنشان کرد: البته ناگفته نماند که تعطیلی معدن زغال‌سنگ نه تنها باعث از دست دادن تولید جاری می‌شود، بلکه تولید آتی را نیز به خطر می‌اندازد. به این صورت که پس از تعطیلی معدن زغال‌سنگ راه‌اندازی آن به دلیل عدم مراقبت از تونل‌ها و راهروهای زیرزمینی به دلیل رسیدگی نشدن لازم به آنها، با تاخیر میسر خواهد شد. وارد مدار کردن معدن تعطیل مانند راه‌اندازی مجدد آن از نقطه صفر می‌ماند. به همین منظور از یک سوم توان منابع انسانی استفاده می‌کنیم تا از مدار تولید خارج نشویم.
مدیرعامل صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود در واکنش به پرسش خبرنگار «دنیای اقتصاد» که آیا معادن زغال‌سنگ سایر کشورهای دنیا نیز با چنین مشکلاتی در شرایط بحران کرونا مواجه هستند، تصریح کرد: در سایر کشورهای پیشرفته سهم نیروی انسانی در کار معدن و تولید پایین هست و مقایسه شرایط خاص معادن ما با سایر نقاط دنیا تحقیق کاربردی در اختیار ما قرار نمی‌دهد.
از سویی دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور در‌خصوص وضعیت تولید زغال‌سنگ در شرایط فعلی اظهارنظر کرد. سعید صمدی که خبر داده ریاست انجمن طی مکاتباتی از وزیر صمت تقاضا کرده تا نسبت به نیروی انسانی فعال در بخش معدن زغال‌سنگ توجهات بیشتری به لحاظ آسیب‌پذیری ریوی آنها شود، وضعیت تولید در سایر نقاط دنیا را متفاوت از نحوه تولید در داخل کشور خواند.
وی با اشاره به اینکه معادن زغال‌سنگ در کشورهای دیگر مکانیزه شده‌اند و به لحاظ حجم تولید از کشور ما متفاوت هستند، تصریح کرد: تنها معدن مکانیزه در کشور که در زمان ریاست‌جمهوری خاتمی تجهیز شد، زغال‌سنگ پروده طبس است که به تنهایی 40 درصد تولید زغال‌سنگ کشور را انجام می‌دهد.
صمدی افزود: تولید مکانیزه در صنعت زغال‌سنگ علاوه بر بالابردن ایمنی، کاهش بهای تمام شده را به همراه دارد. این صنعت نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده است، اما به لحاظ شبه دستوری بودن قیمت زغال‌سنگ داخلی، افراد تمایلی به ورود سرمایه‌های خود به این بخش را ندارند. اگر سرمایه‌ها به سمت سیستم‌های جدید استخراج هدایت شوند با کاهش بهای تمام شده و افزایش حجم استخراج، تولید مطلوبی در این معادن به همراه عایدی مناسب می‌توان رقم زد.
وی افزود: در ترکیه سالانه 70 میلیون تن زغال‌سنگ تولید می‌شود. این در حالی است که با وضعیت فعلی تولید ایران 2 میلیون تن و مصرف زغال‌سنگ 5/ 2 میلیون تن است. 500 هزار تن کمبود زغال‌سنگ از طریق واردات تامین می‌شود.
صمدی خاطرنشان کرد: با راه‌اندازی واحد فولادسازی کوره بلند میدکو در زرند در سال‌جاری نیاز به زغال‌سنگ در داخل کشور به 4 میلیون تن می‌رسد که برای این امر باید به واردات 2 میلیون تنی فکر کرد. در حالی که به لحاظ منابع ارزی نیز در شرایط سختی به‌سر می‌بریم. از سوی دیگر تامین این حجم از زغال‌سنگ به عنوان یک فرآورده آتش‌زا کار راحتی نیست و شرایط خاصی برای حمل‌ونقل آن می‌طلبد.
بهترین راهکار با توجه به منابع داخلی و ذخایر مطلوب حرکت به سمت توسعه معادن و تامین زغال‌سنگ مورد نیاز فولادسازان از محل داخلی است. در کشورهای نفت‌خیز دنیا برعکس ما عمل می‌شود آنها بیش از 80 درصد زغال‌سنگ تولید شده داخلی خود را به دلیل ارزان تمام شدن بهای آن در داخل کشور خود استفاده می‌کنند. البته تجارت بین‌المللی زغال‌سنگ مانند نفت نیست.
