مروارید؛ از زیور گرانبها تا تجارت جذاب
صید مروارید - خلیج فارس جزیره قشم/اسماعیل گلرخ - ایسنا
در حال حاضر این قطعه در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود و در معرض دید عموم قرار می‌گیرد. بنابراین استفاده از مروارید به عنوان زیور به هزاران سال پیش بازمی‌‌‌گردد. در کشورهای مختلف، مروارید به عنوان زیور، معانی متفاوتی دارد. به عنوان مثال در چین مروارید را به خانواده سلطنتی هدیه می‌‌‌دادند که نشان از ثروت و جایگاه اجتماعی بالاست؛ در روم باستان، ژولیوس سزار قانونی تصویب کرده بود که استفاده از مروارید فقط برای حاکمان مجاز بوده و مروارید نماد قدرت و مکنت بوده است. در دوران معاصر نیز بسیاری از طراحان و برندهای نام‌‌‌آشنایی چون کارتیر، ونکلیف، تیفانی و شنل، مجموعه‌های زیبایی با مروارید طراحی کرده‌اند که نقش مهمی در معرفی مرواریدهای خاص و افزایش تقاضا در این حوزه داشته‌اند. علاوه بر این تجارت مروارید از سالیان دور مورد توجه تجار اروپایی و سایر کشورها بوده است.
تجارت مروارید از دوران قاجار، در سواحل شمالی خلیج فارس بین کشورهای اروپایی و سواحل ایران انجام می‌شد. در سده 18 شرکت تجاری رابرت وانکهوس نماینده تجاری خود را به بندر لنگه فرستاد و توانستند تجارت مروارید را دراین منطقه به دست بگیرند و مقدار فراوانی از مروارید این ناحیه را به هامبورگ بفرستند. پس از آلمانی‌ها، انگلیسی‌ها بودند که به تدریج به منطقه خلیج فارس توجه نشان دادند. در حال حاضر دو دسته مروارید در بازار موجود است: مروارید طبیعی و مروارید پرورشی. مرواریدهای طبیعی کمیاب هستند و تنها در چند مکان خاص یافت میشوند. مروارید طبیعی آب‌‌‌شور در سواحل خلیج فارس، سواحل هند، نزدیک دریای سرخ و آبهای ژاپن و مروارید آب شیرین عمدتا در رودخانه‌‌‌ها و برکه‌‌‌های چین یافت میشوند.
مرواریدهای پرورشی که از طریق روش‌های کشاورزی تولید میشوند، انقلابی در صنعت مروارید ایجاد کردند و مروارید را برای مصرف‌کنندگان در سراسر جهان در دسترس‌‌‌تر و مقرون به صرفه‌‌‌تر کردند. از جمله کشورهای پیشرو در تولید و فروش مروارید پرورشی می‌توان به چین اشاره کرد که سهم عمده‌ای در تجارت مروارید دارد؛ ژاپن نیز با وجود کاهش تعداد مزارع مروارید در سال‌های اخیر، همچنان یکی از تولیدکنندگان اصلی مروارید، به‌‌‌ویژه مروارید آکویا (Akoya) محسوب می‌شود. از دیگر کشورهایی که به تولید مرواریدهای سفید و بزرگ معروف هستند می‌توان به استرالیا، اندونزی و میانمار اشاره کرد. اینکه چه عواملی بر قیمت مروارید اثرگذار خواهد بود امری مهم است و مسلما اولین گزینه تاثیر‌گذار بر قیمت، طبیعی یا پرورشی بودن آن است. در حالت کلی قیمت مروارید به عوامل زیر بستگی دارد:
1. اندازه مروارید: هرچه مروارید بزرگ‌تر باشد، قیمت آن بیشتر است.
2. شکل مروارید: مرواریدها اشکال متفاوتی می‌توانند داشته باشند، اشکالی به شکل گلابی، دکمه و کاملا نامنظم اما مرواریدهای گرد و غلتان؛ از اشکال دیگر، گرانبهاتر هستند.
3. رنگ مروارید: مرواریدهایی با رنگ سفید و هاله صورتی یا رنگ بادمجانی از نمونه رنگ‌های گرانبهای مروارید محسوب می‌شود. مرواریدها رنگ‌های متفاوتی دارند که می‌توان به سفید، صورتی، نقره‌‌‌ای، کرم، طلایی، آبی و سیاه اشاره کرد. در آبهای بسیار شور مرواریدهای کِرِم‌رنگ بسیار فراوان‌‌‌تر از سایر رنگ‌‌‌ها دیده میشوند و مرواریدهای حاصل از آبهای شیرین نسبت به آبهای شور، تیره‌‌‌تر هستند.
4. جلای مروارید: هرچه کیفیت و ضخامت مروارید بیشتر باشد، جلای آن نیز بیشتر است.
5. کیفیت سطحی مروارید: هر چه سطح مروارید عاری از مشکل باشد از کیفیت بهتری بهره‌مند بوده و در نتیجه جلای بهتری خواهد داشت.
6. هماهنگی در یک رشته: مرواریدهای رشته‌ای باید از نظر اندازه، رنگ و جلا؛ هماهنگی و هارمونی خوبی داشته باشند.
تقاضای مروارید تحت‌تاثیر ترجیحات مصرف‌کننده، روند مد و تاثیرات فرهنگی دستخوش تغییر می‌شود؛ در نتیجه، این صنعت شاهد نوآوری مستمر در طراحی جواهرات است. طراحان با شکل‌‌‌ها، تنظیمات و ترکیب‌‌‌های جدید مروارید با سایر سنگ‌‌‌های قیمتی، قطعات منحصربه‌‌‌فرد و چشم‌‌‌نوازی را خلق می‌کنند. پیشرفت‌‌‌های فناوری نیز نقش مهمی در تولید جواهرات مرواریدی ایفا کرده است که امکان مرتبسازی، درجه‌‌‌بندی و شکل‌‌‌دهی دقیق مروارید و همچنین افزایش کارآیی فرآیندهای ساخت جواهرات را فراهم می‌کند. از دستگاه‌های خودکار مرتبسازی مروارید گرفته تا فناوری‌های برش لیزری و حکاکی، این پیشرفت‌ها کیفیت و ثبات تولید جواهرات مروارید را بهبود بخشیده است. تاثیر مروارید فراتر از زیبایی‌شناسی و استفاده در زیورآلات است، زیرا به توسعه اقتصادی مناطق تولیدکننده مروارید کمک کرده و امرار معاش در مناطق ساحلی را تقویت می‌کند. علاوه بر این، جذابیت جاودانه و ارزش ماندگار مروارید در زیور، آن را به انتخابی محبوب برای سرمایه‌گذاری و زیورهای موروثی تبدیل کرده است و اهمیت آن را در بازار جهانی جواهرات بیشتر تقویت می‌کند. ارزش بازار جواهرات مرواریدی در سال‌های2023 و 2024 به ترتیب حدود11.8 و 13 میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود در سال 2030 حدود 11.3درصد رشد کند و به ارزش 15 میلیارد دلار برسد. آمریکای شمالی همچنان از نظر ارزش بازار جواهرات مرواریدی در مقام اول قرار دارد و پس از آن کانادا و مکزیک. بازار جواهرات مرواریدی از نظر نوع به گردنبند، گوشواره، انگشتر و... طبقه‌بندی می‌شود که در سال 2023 گردنبند بیشترین سهم از بازار را به خود اختصاص داده و طی دوره پیش‌بینی هم همین روال ادامه پیدا خواهد کرد. کاربرد گردنبند در مناسبت‌های رسمی و همچنین استفاده روزمره، این زیور را بسیار جذاب و کاربردی کرده است. ناگفته نماند جزیره قشم، بندرعباس و سواحل هرمزگان و جزیره کیش نیز با داشتن آبهای گرم و شور، مناطق مستعد پرورش مروارید در ایران هستند و پروژه‌‌‌هایی در این جزیره برای احیای صنعت مروارید در حال انجام است.
* طراح و کارشناس طلا و جواهر
