تورم چگونه ارزش لیر را بلعید؟
چالش اسکناس بزرگ در ترکیه
چرخ دستی پر از اسکناس در بازار بزرگ استانبول
ضربه تورم به ارزش لیر
در سال‌های گذشته افزایش سرسام‌آور تورم ترکیه چالش‌های زیادی را برای شهروندان این کشور به وجود آورده است. برای مثال در‌حال‌حاضر بزرگ‌ترین اسکناس این کشور دیگر برای پوشش هزینه‌های روزمره کافی نیست. بزرگ‌ترین اسکناس در گردش، ۲۰۰لیر (معادل ۵.۸دلار)، اکنون بیش از ۸۰درصد از کل پول نقد در گردش را تشکیل میدهد، در‌حالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۶درصد بود. این داده‌ها که توسط بانک مرکزی ترکیه ارائه شده‌اند، به‌وضوح نشان‌دهنده تاثیر شدید تورم بر ارزش واقعی پول در این کشور است. اسکناس ۲۰۰لیری که زمانی قدرت خرید بسیار بالاتری داشت، اکنون ارزش خود را به‌شدت از دست داده است.
برای مقایسه می‌توان گفت در سال ۲۰۱۰، با یک اسکناس ۲۰۰لیری امکان آن وجود داشت که نزدیک به اندازه ۱۴۰دلار خریدکرد، اما امروز این مبلغ تنها معادل دو فنجان قهوه در استارباکس است. کاهش مداوم قدرت خرید این اسکناس‌ها، نمادی از تورم چشمگیری است که اقتصاد ترکیه را تحت‌تاثیر قرار داده است. اثرات این تغییرات در مناطق مختلف ترکیه، به‌ویژه در بازار بزرگ استانبول، یکی از نمادهای اقتصادی این کشور، به‌وضوح قابل‌مشاهده است. چرخ‌های دستی سنگین و چمدان‌ها در کوچه‌های باریک بیرون صرافی‌ها صف کشیده‌اند. این وسایل برای حمل حجم زیادی از اسکناس‌هایی استفاده می‌شوند که برای انجام معاملات روزمره به آنها نیاز است. این صحنه به‌خوبی نشان میدهد که چگونه تورم فزاینده، استفاده از پول نقد را دشوارتر کرده است.
علاوه بر این، برخی از شعب بانکی ترکیه به دلیل حجم بالای استفاده از پول نقد، مجبورند تا سه بار در روز دستگاه‌های خودپرداز خود را پر کنند. انتظار می‌رود به‌زودی دستگاه‌های خودپرداز ارائه اسکناس‌های کمتر از ۱۰۰لیر را متوقف کنند، زیرا این اسکناس‌های کوچک دیگر پاسخگوی نیازهای اقتصادی روزمره نیستند. بسیاری از کارشناسان نیز تاکید می‌کنند که این تغییر اجتناب‌ناپذیر است.
اسکناس جدید چاپ می‌شود؟
با وجود چالش‌های زیادی که وجود دارد، تاکنون مقامات ترکیه تصمیمی درباره چاپ اسکناس‌های بزرگ‌تر اتخاذ نکرده‌اند. رئیس بانک مرکزی ترکیه، فاتح کاراهان، در ماه ژوئن به نمایندگان مجلس اعلام کرد که «تحلیل‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد». عدم اقدام قطعی در این مورد، نگرانی‌ها را درباره کاهش بیشتر ارزش پول و دشواری‌های عملیاتی در استفاده از پول نقد افزایش داده است. بررسی‌ها نشان میدهد میزان پول نقد در گردش ترکیه در سال‌های اخیر به‌طور مداوم افزایش یافته و به سطحی بی‌سابقه رسیده است. این روند یادآور دوران بحرانی دهه ۱۹۹۰ در ترکیه است؛ زمانی که تورم مزمن، دولت را مجبور کرد تا شش صفر از واحد پول حذف کند و «لیر جدید ترکیه» ایجاد شود. این اقدام نوعی تلاش برای مهار بحران تورم بود، اما امروز اقتصاد این کشور بار دیگر با بحران مشابهی روبه‌روست.
تداوم فشار تورم بر اقتصاد
اگرچه نرخ تورم سالانه در ماه گذشته به کمتر از ۵۰درصد کاهش یافته، اما این رقم همچنان نشان‌دهنده فشار سنگینی بر اقتصاد است. در سال ۲۰۲۲، نرخ تورم به بالای ۸۵درصد رسید که یکی از بالاترین سطوح در تاریخ معاصر ترکیه محسوب می‌شود. حتی با وجود گسترش استفاده از کارت‌های اعتباری از زمان تغییر واحد پول در سال ۲۰۰۵، اقتصاد ترکیه همچنان به‌شدت وابسته به پول نقد باقی مانده است. شرکت انتقال پول Wise Plc در گزارشی تاکید کرده که پول نقد همچنان برای پرداخت‌های کوچک، خرید از بازارها و دادن انعام‌ها «ضروری» است.
نیاز به چاپ اسکناس‌های بزرگ‌تر، توسط مدیران بانکی ترکیه نیز به‌وضوح بیان شده است. عمر مرت، مدیرعامل فیبابانک، در ماه اکتبر طی مصاحبه‌ای با بلومبرگHT گفت: «۱۰۰درصد نیاز به اسکناس‌های بزرگ‌تر وجود دارد.» او همچنین اضافه کرد: «خودپردازها به دلیل حجم بالای شمارش اسکناس با مشکلات عملیاتی مواجه می‌شوند.» این سخنان، بیانگر چالش‌هایی است که بانک‌ها و شهروندان ترکیه با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند و نشان‌دهنده ضرورت اقدامات فوری برای مقابله با پیامدهای اقتصادی تورم است.
