آیا انتظارات مصرفکنندگان تحقق می‌‌‌‌‌یابد؟
رصد خوش‌بینی مصرفکنندگان به اقتصاد
شاخص انتظارات مصرف‌کننده نیز باافزایش 52.4واحدی به 153.3 واحد در فصل تابستان رسیده‌است. این رشد چشمگیر نشان‌دهنده امید مصرفکنندگان به بهبود شرایط اقتصادی آینده است که می‌تواند متاثر از افزایش تحولات سیاسی در ماه‌های گذشته و تغییر دولت باشد. همچنین می‌توان گفت که در فصل تابستان خوش‌بینی به آینده اقتصاد در گروه‌های سنی 35-18 و 60-36 سال‌افزایش پیدا کرده، اما افراد بالای 61سال بدبین‌‌‌‌‌تر شده‌اند. این بدبینی می‌تواند به دلیل کاهش رفاه بازنشستگان باشد. همچنین در تمامی گروه‌های درآمدی خوش‌بینی نسبت به بهار افزایش یافته، اما این رشد در افراد با درآمد متوسط بیشتر به چشم می‌خورد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش «نظرسنجی اعتماد مصرف در تابستان 1403» ابعاد مختلف این مساله را مورد‌بررسی قرار داده‌است.
تصویر اعتماد مصرف‌کننده در تابستان
شاخص اعتماد مصرف‌کننده که میانگینی از شاخص وضعیت فعلی اقتصاد و شاخص انتظارات مصرف‌کننده است، میزان خوش‌بینی مصرفکنندگان را نسبت به وضعیت کلی اقتصاد و وضعیت مالی شخصی آنها اندازه‌‌‌‌‌گیری‌کرده و به دولت و تصمیم‌گیرندگان بخش‌خصوصی کمک می‌کند تا بهتر بتوانند به ارزیابی عملکرد خود بپردازند و برای فعالیت‌های آینده برنامه‌‌‌‌‌ریزی کنند. در گزارش مذکور 3شاخص اعتماد مصرف، وضعیت فعلی اقتصادی و انتظارات مصرف‌کننده مورد بررسی قرارگرفته‌است. شاخص اعتماد مصرف‌کننده یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی انتظارات و نگرش‌‌‌‌‌های مصرفکنندگان نسبت به وضعیت فعلی و آینده اقتصاد است. این شاخص نشان می‌دهد که مصرفکنندگان چقدر نسبت به وضعیت اقتصادی خوشبین یا بدبین هستند که این مساله به‌‌‌‌‌طور مستقیم بر رفتار مصرف و سرمایه‌گذاری آنها تاثیر می‌گذارد.
شاخص اعتماد مصرف‌کننده معمولا از طریق نظرسنجی‌‌‌‌‌هایی که شامل پرسش‌‌‌‌‌هایی در مورد وضعیت فعلی اقتصاد، انتظارات آینده، وضعیت مالی خانوارها و نگرانی‌های شغلی است، محاسبه می‌شود. نمره این شاخص معمولا بین صفر تا 200 متغیر است؛ هرچه این عدد بالاتر باشد، نشان‌دهنده خوش‌بینی بیشتر مصرفکنندگان و هرچه پایین‌تر باشد، نشان‌دهنده بدبینی آنها است. این شاخص در فصل تابستان 142.4 واحد برآورد شده درحالی‌که در فصل بهار معادل 114.7 واحد بوده‌است، بنابراین شاخص اعتماد مصرف‌کننده در دومین فصل سال‌جاری افزایش‌یافته که نشان‌دهنده فزایش خوش‌بینی مصرفکنندگان نسبت به شرایط اقتصاد کلان است.
در شاخص بعدی که وضعیت فعلی اقتصاد است وضعیت فعلی اقتصاد از نظر مصرفکنندگان بر اساس عواملی مانند نرخ تورم، بیکاری، نرخ بهره و رشد تولید ناخالص داخلی ارزیابی می‌شود. به‌عنوان مثال، در اقتصادی که نرخ تورم بالاست و هزینه‌های زندگی افزایش می‌‌‌‌‌یابد، احتمال دارد شاخص وضعیت فعلی اقتصاد کاهش یابد؛ زیرا مردم نگرانی بیشتری نسبت به هزینه‌های روزانه خود پیدا می‌کنند. این گزارش نیز بیان می‌کند که شاخص وضعیت اقتصادی بر اساس ارزیابی مصرفکنندگان در تابستان سال‌جاری معادل 126واحد بوده که نسبت به بهار سال‌جاری کاهش‌یافته‌است. در اولین فصل سال1403 این شاخص 135.4واحد بوده‌است. کاهش این شاخص نشان‌دهنده آن است که بر اساس ارزیابی مصرفکنندگان، وضعیت اقتصاد کلان در تابستان نسبت به فصل بهار بدتر شده‌است.
آخرین شاخصی که در این گزارش مورد بررسی قرارگرفته شاخص انتظارات مصرف‌کننده است. انتظارات مصرف‌کننده به دیدگاه‌های آنها درباره آینده اقتصاد مربوط می‌شود. اگر مصرفکنندگان انتظار بهبود اقتصادی، کاهش نرخ بیکاری، یا ثبات قیمت‌ها را داشته باشند، شاخص اعتماد مصرف‌کننده ممکن است افزایش یابد، اما اگر نگران بحران‌های اقتصادی یا سیاست‌های نامطلوب باشند، این شاخص ممکن است کاهش پیدا کند. شاخص اعتماد مصرف‌کننده ابزاری است که اقتصاددانان، سیاستگذاران و تحلیلگران اقتصادی برای پیش‌بینی رفتار مصرفکنندگان و تعیین وضعیت کلی اقتصاد استفاده می‌کنند.
در تابستان سال‌جاری شاخص انتظارات مصرف‌کننده بر اساس ارزیابی مصرفکنندگان از وضعیت کلی اقتصاد، بیکاری و قدرت خرید در آینده 153.3واحد برآورد شده‌است که در مقایسه با فصل بهار که عدد این شاخص معادل 100.9واحد بوده افزایش چشمگیری داشته‌است. به‌صورت کلی می‌توان گفت که نتایج نظرسنجی اعتماد مصرف‌کننده در تابستان1403 نشان می‌دهد که خوش‌بینی نسبت به اقتصاد کشور در این فصل افزایش یافته‌است که این موضوع می‌تواند متاثر از تحولات سیاسی و روی کار آمدن دولت جدید و انتظارات افراد درخصوص تحقق وعده‌‌‌‌‌های انتخاباتی باشد.
بازنشستگان ناامید از بهبود اقتصاد
بررسی شاخص اعتماد مصرف‌کننده در گروه‌های سنی مختلف نشان می‌دهد خوش‌بینی گروه سنی 18 تا 35 سال و گروه سنی 36 تا 60سال در فصل تابستان نسبت به فصل بهار افزایش یافته‌است، اما شاخص اعتماد مصرف‌کننده گروه سنی 61 سال به بالا نزولی بوده که به‌معنای بدبین‌‌‌‌‌تر‌شدن این گروه نسبت به شرایط اقتصاد کلان در مقایسه با فصل بهار است. این مساله می‌تواند به‌دلیل کاهش رفاه بازنشستگان باشد. در سال‌های گذشته به دلایلی مانند وابستگی صندوق‌های بازنشستگی لشکری و کشوری به بودجه‌و عدم‌افزایش حقوق بازنشستگان به اندازه تورم سالانه، افرادی که در سن بازنشستگی هستند، امید زیادی به بهبود وضعیت اقتصاد کلان کشور ندارند.
علاوه‌بر این بررسی شاخص اعتماد مصرف‌کننده در گروه‌های درآمدی مختلف نشان می‌دهد در همه گروه‌های درآمدی خوش‌بینی درخصوص شرایط اقتصاد کلان در فصل تابستان نسبت به فصل بهار افزایش داشته که این روند افزایشی در افرادی با درآمد متوسط در مقایسه با سایر گروه‌ها بیشتر است. در نهایت می‌توان گفت که شاخص اعتماد مصرف‌کننده در گروه‌های مختلف شغلی نشان می‌دهد که در همه گروه‌های شغلی خوش‌بینی درخصوص شرایط اقتصاد کلان در فصل تابستان نسبت به فصل بهار افزایش داشته که این روندی افزایش در شاغلان بخش‌خصوصی و تعاونی در مقایسه با سایر گروه‌ها بیشتر بوده‌است. این مساله می‌تواند به دلیل آن باشد که در سال‌های گذشته حقوق کارکنان بخش دولتی به دلایلی مانند جلوگیری از افزایش بیش از پیش تورم به مقدار مشخصی که حدودا 20درصد بوده افزایش یافته‌است، اما این مساله در مورد دستمزد کارکنان بخش‌خصوصی متفاوت است.
