تشریح جزئیات تفکیک حسابهای تجاری از غیرتجاری
در ابتدا لطفا در رابطه با حساب تجاری و کارکردهای آن توضیح دهید؟
حساب تجاری نوعی حساب سپرده بانکی است که اشخاص برای فعالیت‌های تجاری خود استفاده می‌کنند. انتظار می‌رود دریافت‌ها و پرداخت‌های مربوط به این حساب‌ها منعکس‌کننده کسب‌و‌کار اشخاص باشد. در رابطه با اشخاص حقوقی از هر نوعی که باشند، از جمله انتفاعی یا غیرانتفاعی / تجارتی یا غیرتجارتی / دولتی یا غیردولتی / مسوولیت محدود، سهامی عام یا سهامی خاص و غیره، حکم واحدی وجود دارد مبنی بر اینکه همه انواع حسابهای سپرده بانکی این اشخاص از لحظه افتتاح حساب، به عنوان حساب تجاری محسوب می‌شوند. در این میان ممکن است گروهی از اشخاص حقوقی مشمول معافیت‌های مالیاتی باشند ولی این موضوع تاثیری در وضعیت حسابهای اشخاص حقوقی ندارد و همان‌طور که بیان شد همه حسابهای آنها تجاری محسوب می‌شوند. در رابطه با اشخاص حقیقی شرایط متفاوت است. بانک مرکزی در مقرراتی که اخیرا در رابطه با شرایط و ضوابط ناظر بر حسابهای تجاری تصویب و به شبکه بانکی ابلاغ کرده است همه حسابهای اشخاص حقیقی را غیرتجاری قلمداد می‌کند مگر آنکه سازمان امور مالیاتی کشور یک یا چند حساب سپرده بانکی یک فرد را به عنوان حساب تجاری به بانک مرکزی اعلام کرده باشد. از آنجایی که صاحبان کسب‌و‌کار همگی به موجب قانون باید نزد سازمان امور مالیاتی کشور دارای پرونده مالیاتی و شماره اقتصادی باشند، بنابراین این اشخاص باید اطلاعات حسابهای تجاری خود را به روش‌هایی که در نظر گرفته شده به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام کنند تا آن حساب‌ها مشمول شرایط در‌نظر‌گرفته‌شده شوند. سایر حسابهای صاحبان کسب‌و‌کار و نیز تمامی حسابهای اشخاص مزدبگیر که به صورت خویش‌فرما فعالیت اقتصادی ندارند، همگی غیرتجاری هستند.
اشخاص حقیقی که دارای کسب‌و‌کار مشخصی هستند برای تجاری شدن حساب‌هایشان به طور مشخص باید چه اقدامی انجام دهند؟
این اشخاص به دو طریق می‌توانند حسابهای مورد‌نظر خود را به حساب تجاری تبدیل کنند. در روش نخست، اشخاص می‌توانند با مراجعه به درگاه‌های تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور، شماره‌حساب یا حسابهای تجاری خود را اعلام کنند. معمولا سازمان امور مالیاتی در هنگام تکمیل اظهارنامه‌های مالیاتی شماره‌حساب‌های تجاری صاحبان کسب‌و‌کار را از آنها استعلام می‌کند و بنابراین افراد می‌توانند از همان درگاه، شماره‌حساب‌های تجاری خود را اظهار کنند. پس از اظهار مودیان، سازمان امور مالیاتی صحت اطلاعات حساب و تعلق آن به مودی را از سامانه سیاح بانک مرکزی استعلام و در صورت تایید، مراتب را به صورت سیستمی به بانک مرکزی اعلام می‌کند. بانک مرکزی نیز شماره حساب دریافتی را به صورت سیستمی به بانک عامل برای تغییر وضعیت به حساب تجاری، اعلام می‌کند. بنابراین همه حسابهای اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور تجاری می‌شوند.
البته به استثنای حسابهای اشخاص خارجی دارای کسب‌و‌کار که مجوز کار یا سرمایه‌گذاری در کشور را از مراجع ذی‌صلاح دریافت نکرده باشند. بانک مرکزی اجازه تجاری شدن حسابهای اشخاص خارجی که مجوزهای لازم را در اختیار ندارند به بانک‌های عامل نمی‌دهد. به این اشخاص یک سال فرصت داده شده تا مجوز کار یا سرمایه‌گذاری اخذ و سپس حساب خود را تجاری کنند. در روش دوم، افراد می‌توانند به بانک‌های عامل مراجعه و اطلاعات حسابهای خود نزد آنها را که می‌خواهند به حساب تجاری تبدیل شود اعلام کنند. در این حالت صاحبان کسب‌و‌کار باید شماره پرونده مالیاتی خود را نیز به متصدیان بانکی اعلام کنند. بانک عامل پس از ارسال سیستمی اطلاعات به سازمان امور مالیاتی کشور از مسیری که بانک مرکزی تدارک دیده است و دریافت تاییدیه از آن سازمان، می‌تواند حساب معرفی‌شده را تجاری کند.
از پاسخ‌های شما چنین به نظر می‌رسد که تجاری شدن حسابهای صاحبان کسب‌و‌کار که در امور تجاری مورد استفاده آنها قرار می‌گیرد، برای‌شان مزایایی به همراه دارد. آیا این برداشت صحیح است؟
بله، بانک مرکزی با هدف تسهیل معاملات و مبادلات تجاری اشخاص و همچنین افزایش شفافیت در تراکنش‌های بانکی که از طریق تفکیک حسابهای سپرده تجاری از غیرتجاری حاصل می‌شود، مشوق‌های متعددی را برای صاحبان این حساب‌ها در نظر گرفته است. به عنوان نمونه، در حال حاضر سقف نقل‌و‌انتقالات غیرحضوری کلیه حسابهای اشخاص حقیقی در یک بانک از طریق ابزارهایی نظیر همراه‌بانک و اینترنت‌بانک روزانه یک میلیارد ریال و ماهانه پنج‌میلیارد ریال در نظر گرفته شده است و اشخاص حقیقی برای تراکنش‌های بالاتر از حدود مذکور باید به صورت حضوری به بانک مراجعه کنند. بانک مرکزی برای صاحبان حسابهای تجاری، آستانه روزانه نقل‌و‌انتقالات غیرحضوری را به ۵میلیارد ریال و ماهانه ۳۰میلیارد ریال افزایش داده است. علاوه بر آن، از آنجا که ابزار چک در کسب‌و‌کارهای اشخاص کاربرد زیادی دارد، حد نصاب بازگشت چک‌های قبلی یا ثبت صدور و تایید چک‌ها در سامانه صیاد برای صدور و اعطای دسته‌چک جدید که برای عموم مردم ۸۰درصد در نظر گرفته شده بود برای صاحبان حسابهای تجاری به ۶۰درصد کاهش یافته است. مضافا صاحبان حسابهای تجاری دیگر لازم نیست برای نقل‌و‌انتقالات بیش از دو میلیارد ریال خود به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک‌ها فقط برای نقل‌و‌انتقالات بالاتر از مبلغ ۱۰میلیارد ریال باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند. مشوق‌های دیگری نیز برای صاحبان حسابهای تجاری در نظر گرفته شده که امید است با اعمال آنها، گام مثبتی در تسهیل مبادلات تجاری برداشته شود.
با وجود مشوق‌هایی که معرفی کردید، چه تمهیدات دیگری در نظر گرفته شده تا فرآیند تفکیک حسابهای تجاری از غیرتجاری به طور کامل اجرا شود؟
در مقرراتی که اخیرا ابلاغ شده است، ترتیباتی اتخاذ شده که خدمات بانکی مرتبط با کسب‌و‌کار و امور تجاری فقط به صاحبان حسابهای تجاری تخصیص یابد. به عنوان مثال، اعطای تسهیلات در قالب‌هایی نظیر مضاربه، سلف، خرید دین، مشارکت مدنی و موارد دیگر و نیز گشایش اعتبارات اسنادی که صرفا در امور تجاری کاربرد دارند، فقط به صاحبان حسابهای تجاری تعلق می‌یابد. وجه این تسهیلات نیز فقط باید به حساب تجاری اشخاص یا فروشندگان کالا و خدمات واریز شود. همچنین سایر انواع تسهیلات و تعهداتی که هم در امور تجاری و هم در امور غیرتجاری کاربرد دارند، در صورتی که برای امور تجاری به اشخاص ارائه شوند باید منوط به وجود حساب تجاری به نام متقاضی باشند. ابزارهای پذیرش مانند POS و درگاه‌های پرداخت نیز فقط به صاحبان حسابهای تجاری تعلق می‌یابند. بنابراین اشخاص چنانچه قصد استفاده از خدمات بانکی تجاری داشته باشند باید حسابهای تجاری خود را اعلام کنند.
در رابطه با حساب‌هایی که فعالیت کسب‌و‌کاری در آنها انجام می‌شود، ولی توسط صاحبان‌شان به عنوان حساب تجاری معرفی نمی‌شوند و این اشخاص تمایلی به استفاده از مشوق‌ها ندارند و مخاطب خدمات بانکی تجاری نیز نیستند، آیا تمهیداتی اندیشیده شده است؟
همان‌طور که قبلا بیان شد هدف بانک مرکزی از تفکیک حسابهای تجاری از غیرتجاری ایجاد شفافیت در نظام اقتصادی کشور است. در اکثر کشورها تفکیک حسابهای تجاری از غیرتجاری از سال‌های پیش انجام شده و اثرات مثبتی نیز به همراه داشته است. اقدامات بانک مرکزی در تمهید سیاست‌های تشویقی برای صاحبان کسب‌و‌کار نشان می‌دهد این بانک عمیقا اعتقاد دارد صاحبان کسب‌و‌کار به اثرات مثبت این طرح برای کشور اشراف دارند و در اجرای این طرح، دستگاه‌های مسوول را یاری خواهند کرد. با این وجود، در رابطه با حساب‌هایی که در فرضیه مطروحه در سوال شما وجود دارد، روش‌های مشخصی در نظر گرفته شده است که از آن جمله می‌توان به تعیین سطح فعالیت موردانتظار اشخاص و مقایسه رفتار مالی حسابهای غیرتجاری با سطح فعالیت مذکور و همین‌طور، پیاده‌سازی الگوهای داده‌کاوی برای شناسایی حسابهای مشکوک به فعالیت تجاری اشاره کرد.
