فروش اوراق دولت به بیشترین میزان در سال جاری رسید
کش‌وقوس بانک‌ها در حراج
روند حراج در سال 1401
از ابتدای سال 1401 تاکنون 14 مرحله حراج اوراق انجام شده است. در این 14 مرحله بیش از 33هزار و 870میلیارد تومان اوراق فروخته شده است. از این میزان، 11هزار و 930میلیارد تومان توسط بانک‌ها و حدود 19هزار و 747میلیارد تومان توسط سایر خریداران حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه خریداری شده است. 2هزار و 200میلیارد تومان نیز به صورت پذیره‌نویسی خریداری شده است. پس از برگزاری اولین حراج سال 1401 در سوم خردادماه و فروش اوراقی مجموعا با ارزش 3هزار و 270میلیارد تومان، فروش اوراق روندی نزولی به خود گرفت؛ به طوری که در حراج 31 خردادماه که آخرین حراج برگزارشده در فصل بهار بود، میزان فروش اوراق به عدد یک‌هزار و 960میلیارد تومان رسید که پایین‌ترین رقم فروش اوراق در سال جاری تا آن زمان بود. پس از آن در اولین حراج تابستان که در تاریخ هفتم تیرماه برگزار شد، فروش اوراق دوباره افزایش یافت و به رقم 2هزار و 870میلیارد تومان رسید.
در حراج پانزدهم تیر، فروش اوراق روند صعودی حراج پیشین را ادامه داد و رقم 3 هزار و 250 میلیارد تومان را ثبت کرد. در حراج‌های هشتم، نهم و دهم بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی برای خرید اوراق هیچ سفارشی در سامانه بازار بین‌بانکی ثبت نکردند و عملا اوراق تنها توسط خریداران حقیقی و حقوقی بازار سرمایه خریداری شد. در حراج هشتم برای بار اول در سال جاری، بخشی از اوراق مالی دولت به صورت پذیره‌نویسی به فروش رسید. پذیره‌نویسی به معنای فرآیند خرید اوراق بهادار از ناشر یا نماینده قانونی او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد است. درواقع مفهوم پذیره‌نویسی عمدتا بسیار نزدیک و مشابه فرآیند عرضه اولیه در بازار سرمایه است. اوراقی که در حراج هشتم به صورت پذیره‌نویسی فروخته شد از نوع « اراد 108» با سررسید 58ماهه بوده است.
متقاضیان این اوراق درمجموع 2هزار و 200میلیارد تومان اوراق را به صورت پذیره‌نویسی خریداری کردند. بررسی آمارهای حراج های پیشین نشان می‌دهد در حراج نهم که در تاریخ 28تیرماه برگزار شد، فروش اوراق کمتر از یک‌هزار میلیارد تومان بوده و مجموعا 830میلیارد تومان اوراق فروخته شده است. در دهمین مرحله حراج نیز فروش اوراق زیر یک‌هزار میلیارد تومان بوده و در مجموع 460میلیارد تومان اوراق فروخته شده است. براساس آمارهای رسمی، در حراج یازدهم که در 11مردادماه برگزار شد، میزان فروش اوراق دوباره به بالای 3هزار میلیارد تومان رسید؛ چراکه بانک‌ها پس از غیبت 3هفته‌ای دوباره اقدام به خرید اوراق مالی دولت کردند. در این حراج مجموعا به میزان 3هزار و 200میلیارد تومان اوراق فروخته شد.
پس از حضور پررنگ بانک‌ها در این حراج، در حراج 19مردادماه، علاوه بر غیبت مجدد بانک‌ها، بورسی‌ها نیز استقبال چندانی از این حراج به عمل نیاوردند، به‌طوری که مجموع اوراق فروخته‌شده در این حراج با ثبت کمترین رکورد در سال 1401، به 167میلیارد تومان رسید. حراج سیزدهم دوباره مورد استقبال بانکی‌ها قرار گرفت و فروش اوراق در مجموع به بالای 3هزار و 600میلیارد تومان رسید. در حراج اخیر هم 3هزار و 660میلیارد تومان اوراق فروخته شد. نکته قابل‌توجه در مورد این حراج این است که سهم بانک‌ها در این حراج نسبت به حراج قبلی کاهشی بوده و بانک‌ها 510میلیارد تومان اوراق خریداری کردند. درمقابل سهم بورسی‌ها درمقایسه با حراج قبل افزایشی بود و عمده اوراق در این حراج توسط بورسی‌ها خریداری شد. خریداران حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه در این حراج 3هزار و 150میلیارد تومان اوراق خریدند.
جزئیات حراج چهاردهم
براساس گزارش بانک مرکزی، در چهاردهمین مرحله از حراج اوراق مالی دولت که در اول شهریور برگزار شد، مجموعا 3هزار و 660میلیارد تومان اوراق فروخته شد. اوراق «اراد107» با نرخ بازدهی 22 درصد، اوراق «اراد109» با نرخ بازدهی 59/ 21درصد و اوراق «اراد110» با نرخ بازدهی 29/ 22درصد به فروش رسیدند. بانک مرکزی در ادامه این گزارش تاریخ و جزئیات برگزاری مرحله پانزدهم حراج اوراق مالی دولتی را اعلام کرد. بر این اساس حراج آینده در تاریخ 8 شهریور 1401 برگزار خواهد شد. اوراق عرضه‌شده در این حراج اوراق «اراد107» با مبلغ عرضه یک‌هزار و 890میلیارد تومان، «اراد109» با مبلغ عرضه 790میلیارد تومان، «اراد111» با مبلغ عرضه 2هزار میلیارد تومان و «اراد112» با مبلغ عرضه 4هزار میلیارد تومان خواهد بود. این اوراق از نوع اوراق مرابحه عام، کوپن‌دار و با تواتر سود شش‌ماهه و پرداخت کوپن دوبار در سال هستند.
آنالیز بازار اوراق
عملکرد کلی بانکی‌ها در حراج‌های برگزارشده در سال 1401 ضعیف و پرنوسان بوده است. از این‌رو بار خرید اوراق مالی دولت بیشتر روی دوش بورسی‌ها بوده است. این عملکرد ضعیف بانک‌ها در حراج اوراق می‌تواند چند دلیل داشته باشد. مهم‌ترین علت این است که در شرایط فعلی، بانک‌ها به‌شدت با کمبود نقدینگی مواجهند و درواقع با این حجم از اضافه‌برداشت، عملا منابع لازم را برای خرید اوراق و سرمایه‌گذاری در این بازار ندارند؛ بنابراین بانک‌ها در شرایط اقتصادی فعلی ترجیح می‌دهند منابع موجود خود را حفظ کنند.
به عبارت دیگر خریدن اوراقی با این نرخ بازدهی برای بانک‌ها صرفه اقتصادی نداشته و اولویت بانک‌ها، حفظ منابع فعلی با توجه به پیش‌بینی‌ناپذیر بودن شرایط اقتصادی کشور است. البته این رفتار بانک‌ها که به‌صورت جسته‌و‌گریخته در حراجها شرکت می‌کنند و پس از چند غیبت به‌یک‌باره اقدام به خرید اوراق می‌کنند، علاوه بر موضوع کمبود منابع، می‌تواند نشانه نوعی سیاست دستوری از نهادهای سیاستگذاری پولی بالادستی باشد. یعنی بانک‌ها هر از گاهی اجبارا اقدام به خرید اوراق می‌کنند و عملا سرمایه‌گذاری بانک‌ها در چنین بازاری منفعتی به دنبال ندارد، اما دولت می‌تواند بخشی از کسری بودجه‌اش را، هرچند کم، تامین کند.
ثبات نرخ سود بین‌بانکی
براساس اعلام بانک مرکزی، نرخ بهره در بازار بین‌بانکی به 65/ 20درصد رسید. به این ترتیب این نرخ تقریبا در همان سطح هفته گذشته باقی ماند؛ چراکه تنها 01/ 0واحد درصد افزایش یافت. نوسان نرخ سود بازار بین‌بانکی در کانال 20درصد برای چهارمین هفته متوالی رخ می‌دهد و به نظر می‌رسد به یک ثبات نسبی در بازه 20 تا 21درصد رسیده است. این ثبات پس از آن اتفاق می‌افتد که نرخ سود بین‌بانکی در افزایشی بی‌سابقه به بالای 21درصد رسیده بود. نرخ بهره بین‌بانکی به عنوان یکی از انواع نرخ‌های بهره در بازار پول، به نرخ‌های سود یا بهره در سایر بازارها جهت می‌دهد که در واقع این نرخ، قیمت ذخایر بانک‌هاست و زمانی که آن‌ها در پایان دوره مالی کوتاه‌مدت، اعم از روزانه یا هفتگی، دچار کسری ذخایر می‌شوند، از سایر بانک‌ها در بازار بین‌بانکی یا از بانک مرکزی استقراض می‌کنند.
