سطح قیمت خوراکیها در دهک اول دوبرابر شد
دومین فشار تورمی به کم‌درآمدها
تحلیل شاخص قیمت مصرف‌کننده دهکی
می‌توان گفت شاخص قیمت مصرف‌کننده نشان‌دهنده تغییر در ارزش سبد معینی از کالاها و خدمات مصرفی خانوارها است که نسبت به سال معینی که سال پایه است محاسبه می‌شود. خانوارهایی که از آنها در این تعریف یاد می‌شود، تمامی خانوارهای ساکن داخل یک منطقه جغرافیایی در داخل مرزهای کشور هستند. از آنجا که ویژگی‌‌های مختلفی از جمله ویژگی‌‌های اجتماعی و اقتصادی خانوارهای ساکن در کشور موجب تغییر در الگوهای هزینه‌‌ای خانوارهاست، بنابراین برای محاسبه شاخص‌‌های اقتصادی، این جمعیت بر اساس فاکتورهایی محدودتر شده و بر اساس تعدادی ویژگی مشترک در گروه‌های مختلف قرار می‌گیرند. برای مثال برای بررسی دقیق‌تر شاخص قیمت مصرف‌کننده خانوارهای کشور از لحاظ درآمدی به 10 دهک تقسیم شده و تغییرات ایجادشده در ارزش کالاها و خدمات مصرفی این گروه‌ها به تفکیک دهکهای درآمدی مورد بررسی قرار می‌گیرد. اساس محاسبه شاخص مذکور بر شاخص‌‌های درآمدی و نیز تفاوت در ضریب اهمیت اقلام بین دهکهای مختلف است.
تصویر تورم تیرماه
بر اساس گزارش مرکز آمار تورم در تیرماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارای رشد 54 درصدی بوده است. این نرخ نسبت به تورم نقطه به نقطه خردادماه رشد 5/ 1 درصدی را تجربه کرده است. بررسی تورم 12 ماهه تیر نیز نشان می‌دهد تورم نخستین ماه تابستان سال جاری برابر با 5/ 40 درصد بوده که این عدد نیز نسبت به خرداد حدود 1/ 1 درصد رشد داشته است. تورم ماهانه در تیر نیز دارای رشد6/ 4 درصدی بوده است. در این ماه گروه خوراکیها دارای تورم 7/ 5 درصد و تورم غیر خوراکیها برابر با 8/ 3 درصد بوده است. تورم ماهانه گروه شهری نیز در تیرماه 5/ 4درصد و برای گروه روستایی 8/ 4 درصد بوده است. این مساله نشان می‌دهد که در این ماه تورم در نواحی روستایی بیش از نواحی شهری بوده است.
جزئیات تورم به تفکیک دهک درآمدی
تورم دهکی نشان می‌دهد که در نخستین ماه تابستان 1401، تورم دهکهای اول و دوم 5 درصد و تورم دهک دهم 9/ 3درصد بوده است. بررسی تورم نقطه به نقطه به تفکیک دهکهای درآمدی نیز بیانگر آن است که دهک اول با تورم 7/ 66 درصدی در تیر 1401دارای بیشترین تورم در میان دهکهای مذکور بوده است. همچنین دهک دهم با 49 درصد تورم نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، کمترین تورم را در میان دهکهای درآمدی تجربه کرده است. بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ تورم کل کشور در تیر 1401 برابر با 5/ 40 درصد بوده است. تورم در دهکهای مختلف درآمدی نیز در بازه 9/ 38 درصد برای دهک دهم و تا 8/ 44 درصد برای دهک اول نوسان دارد. محدوده تغییرات تورم 12ماهه در دو گروه خوراکیها، آشامیدنی‌‌ها و دخانیات و کالاهای غیر خوراکی و خدمات بررسی شده است. بر این اساس تورم نقطه به نقطه دسته اول بین 2/ 54 درصد برای دهکهای چهارم و پنجم و ششم و تا 9/ 55درصد برای دهک اول بوده است. تورم دسته دوم نیز بین 6/ 31 درصد برای دهک ششم تا 9/ 34 درصد برای دهک دهم بوده است. بررسی تورم سالانه به تفکیک درآمدی نیز نشان می‌دهد که دهک اول درآمدی در تیرماه دارای تورم 8/ 44 درصدی بوده و دهک دهم درآمدی تورم 9/ 38 درصدی را تجربه کرده است. تورم سالانه کالاهای غیر‌خوراکی و خدمات نیز در دهک اول 1/ 32 درصد و در دهک دهم درآمدی 9/ 34درصد بوده است.
علت تفاوت تورم در دهکهای درآمدی چیست؟
می‌توان گفت دلیل اصلی تفاوت موجود میان تورم در دهکهای مختلف درآمدی، تفاوت در ضریب اهمیت کالاها بین دهکهای مذکور است. به عبارتی ضریب اهمیت گروه خوراکیها و آشامیدنی‌‌ها در دهکهای پایین درآمدی بیش از دهکهای بالای درآمدی است. دقیقا عکس همین مساله درباره وضعیت گروه‌های غیر‌خوراکی صادق است. در واقع در دهکهای بالای درآمدی تغییرات ایجادشده در ارزش دهکهای بالای درآمدی از اهمیت بیشتری برخوردار است. می‌توان گفت که در سبد مصرفی خانوارهایی که در دهکهای پایین درآمدی قرار دارند، خوراکیها دارای سهم بالایی هستند. پس انتظار بر آن است که افزایش قیمت کالاهای خوراکی تاثیر بیشتری بر تورم دهکهای پایین درآمدی داشته است. نکته قابل توجه در این زمینه آن است که در میان اقلام گروه خوراکیها نیز تغییر قیمت درکالاهای مختلف می‌تواند تاثیرات مختلفی بر تورم دهکهای مختلف درآمدی بگذارد. برای مثال تغییر قیمت می‌تواند تاثیر چشمگیری در دهکهای پایین درآمدی بگذارد؛ این در حالی است که تغییر قیمت در گوشت قرمز بیش از تورم دهکهای ابتدایی، خود را درتورم دهکهای بالا نشان می‌دهد.
بار اصلی جراحی اقتصادی بر دوش کدام دهک؟
تغییر سیاست در زمینه ارز ترجیحی در بهار سال جاری موجب افزایش قیمت کالاهای اساسی شد. بنابراین شوک مذکور کالاهای اساسی را به صورت چشمگیری تحت تاثیر قرار داد. بررسی روند تورم گروه خوراکیها به خوبی می‌تواند این مساله را نشان دهد. افزایش قیمت ناشی از تغییر سیاست ارز ترجیحی در تورم اردیبهشت منعکس نشده و تورم نقطه به نقطه گروه خوراکی در این ماه 4/ 49درصد بوده است. اما در ماه بعدی یعنی خرداد تورم این گروه به 6/ 81 درصد و در تیر ماه به 86 درصد رسیده است. این در حالی است که تغییر ایجادشده در گروه کالاهای غیر‌خوراکی در این سه ماه کمتر از 3 درصد بوده است. بنابراین قابل حدس است که شوک وارد شده به قیمت‌‌های گروه خوراکیها به صورت چشمگیری دهکهای پایین درآمدی را تحت تاثیر قرار داده است. تورم نقطه به نقطه گروه خوراکیها در دهک اول درآمدی در تیر سال جاری معادل 5/ 93درصد بوده، در حالی که تورم خوراکیها در دهک دهم درآمدی 8/ 83 درصد بوده است. تورم نقطه به نقطه کالاهای مصرفی غیر‌خوراکی و خدمات نیز در تیر ماه سال جاری برای دهک اول معادل 9/ 36 درصد و برای دهک دهم درآمدی معادل 9/ 39درصد بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که به دلیل افزایش چشمگیر قیمت مواد خوراکی در دو ماه اخیر تورم دهک اول درآمدی بیش از دهکهای دیگر بوده است.
