رشد فصلی تورم تولیدکننده به کمترین میزان ۸ فصل اخیر رسید
فرود زمستانی تورم پیش‌نگر
بررسی آمار شاخص قیمت تولیدکننده نشان می‌دهد که رشد فصلی تورم تولیدکننده در زمستان 1400 به کمترین مقدار خود از بهار 1399 رسیده است و روند نزولی آن در سه ماه پایانی سال گذشته تداوم داشته است. به نظر می‌رسد ثبات ارزی، کاهش تقاضا در دو ماه ابتدایی زمستان سال گذشته و کاهش هزینه تولید به دلیل رکود اقتصادی بر افت تورم پیش‌نگر موثر بوده است.
کاهش «تورم مبدا» در زمستان
مرکز آمار ایران گزارش شاخص قیمت تولیدکننده فصل زمستان 1400 را منتشر کرد. براساس این گزارش، شاخص قیمت تولیدکننده در زمستان سال گذشته به رقم 8/ 540 واحد رسیده و تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده در زمستان 1400 به نسبت فصل مشابه سال گذشته، رشد 9/ 4درصدی را ثبت کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم فصلی این شاخص در فصل مذکور به کمترین مقدار خود در 8 فصل اخیر رسیده است. تورم فصلی این شاخص در بهار 1399 حدود 7/ 6درصد بوده که در تابستان با رشد قابل‌توجهی به 6/ 21درصد رسید. بعد از آن یک روند نسبتا نزولی را طی کرده و به حدود 8/ 9درصد در زمستان 1399 رسید. اما در فروردین و اردیبهشت 1400 روند تغییر کرده و کمی صعودی شد. اما مجددا تغییر جهت داده و در نهایت تورم فصلی شاخص تولیدکننده در پاییز و زمستان سال 1400 نزولی شده است.
این روند در مورد تورم نقطه به نقطه فصلی این شاخص نیز صدق می‌کند. در واقع بررسی روند تورم نقطه به نقطه این شاخص نشان می‌دهد که کمترین مقدار از پاییز 1399 بوده است. تورم نقطه به نقطه در تابستان 1399 حدود 8/ 39درصد بوده که در پاییز با رشد حدود 19 واحد درصدی به 8/ 58درصد رسیده است. روند صعودی در ماه‌های زمستان 1399و بهار 1400 نیز تکرار شده، به طوری که تورم نقطه به نقطه در بهار 1400 به حدود 73درصد رسیده است. اما از تابستان سال گذشته روند این شاخص تغییر کرده و نزولی شده و در نهایت در فصل پایانی 1400 به 42درصد رسیده است که کمترین مقدار 6 فصل اخیر به حساب می‌آید. به نظر می‌رسد ثبات ارزی در ماه‌های پایانی سال گذشته، کم شدن هزینه تولید در مبدا به دلیل رکود اقتصادی و استفاده از موجودی انبار و کاهش تقاضا در نیمه دوم سال گذشته بر کاهش تورم تولیدکننده موثر بوده است.
تورم 5/ 81 درصدی در خدمات مربوط به تامین جا و غذا
شاخص قیمت تولیدکننده یا PPI، معیاری برای اندازه‌‌‌گیری تغییرات در میانگین قیمت دریافت‌شده توسط تولیدکنندگان، به ازای تولید کالا و خدمات در داخل کشور نسبت به یک دوره زمانی معـین (یک سال) است. به عبارت دیگر، شـاخص قیمـت تولیدکننده روند تغییرات میانگین قیمت کالاها و خدمات تولیدشده در کشور را از دیدگاه تولیدکنندگان نشان می‌دهد که اثر آن اغلب با یک تاخیر زمانی کوتاه‌مدت در شاخص مصرف‌کننده دیده می‌شود. به همین علت به آن شاخص پیش‌نگر نیز گفته می‌شود. در گزارش مرکز آمار ایران، جزئیات شاخص تولیدکننده در گروه‌های مختلف مانند کشاورزی، صنعت، معدن و... منتشر می‌شود. براساس این گزارش، بیشترین رشد نقطه به نقطه به گروه «فعالیت‌های خدماتی مربوط به تامین جا و غذا» اختصاص داشته است. تورم نقطه‌ای در این گروه به نسبت فصل مشابه سال قبل حدود 5/ 81درصد بوده است. البته ضریب اهمیت این گروه حدود 2/ 2درصد است که جزو گروه‌های کوچک به حساب می‌آید. بعد از آن گروه معدن بیشترین تورم نقطه‌ای را ثبت کرده است. تورم نقطه‌ای گروه معدن در زمستان 1400، حدود 5/ 64درصد است. ضریب اهمیت گروه معدن نیز کمتر از یک درصد (89 صدم درصد) است. اما بیشترین ضریب اهمیت در میان گروه‌های شاخص تولیدکننده به «بخش اختصاصی خدمات» با حدود 2/ 47درصد تعلق دارد که تورم نقطه‌ای 8/ 45درصد را به خود اختصاص داده است. بعد از آن نیز گروه «صنعت» یا ساخت بیشترین ضریب اهمیت را در شاخص تولیدکننده دارد. این گروه نیز تورم نقطه‌ای حدود 7/ 40درصدی را ثبت کرده است.
تورم فصلی منفی در گروه کشاورزی
نگاهی به روند تورم فصلی گروه‌های اصلی مانند کشاورزی، معدن، صنعت، تولید برق و خدمات نشان می‌دهد که در سال گذشته روندی نزولی داشته‌اند. به عنوان مثال بررسی روند تورم فصلی گروه خدمات، که بیشترین ضریب اهمیت در شاخص تولیدکننده را دارد، نشان می‌دهد در سال 1400، روندی نزولی داشته است. در فصل بهار 1400 تورم فصلی گروه خدمات 2/ 11درصد بوده که در پایان سال به حدود 3/ 7درصد رسیده است. تورم فصلی گروه کشاورزی نیز در زمستان سال گذشته منفی بوده که در ده فصل اخیر بی‌سابقه بوده است. تورم فصلی گروه کشاورزی در زمستان 1400 منفی 4/ 11درصد بوده است. در این گروه، تولید سبزیجات و حبوبات تورم فصلی منفی 9/ 29درصدی داشته است. دلیل این تورم منفی را می‌توان کاهش تولید محصولات در زمستان به نسبت پاییز عنوان کرد.
تورم فصلی گروه صنعت نیز در پایان سال 1400 به 8/ 7درصد رسیده است که نسبت به فصل پاییز 1/ 2 واحد‌درصد کاهش داشته است. پژوهشکده پولی و بانکی کشور به صورت ماهانه به بررسی وضعیت تولید صنعتی با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی می‌پردازد. براساس گزارش این پژوهشکده در اسفند 1400، رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در نیمه دوم سال کاهشی بوده و در اسفندماه منفی بوده است. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد تولید در ماه‌های آخر صنایع بزرگ منفی و موجودی انبار آنها افزایشی بوده است. به عبارت دیگر، در ماه‌های پایانی سال گذشته، اکثر صنایع با کاهش فروش مواجه بوده‌اند که سبب افزایش موجودی انبار آنها بوده است. افزایش موجودی انبار در کنار کاهش تولید نشان‌دهنده کاهش تقاضا و رکود در این بخش‌های اقتصادی است. بنابراین یکی از دلایلی که تورم فصلی و نقطه به نقطه در گروه‌های مختلف با کاهش مواجه بوده است، می‌توان افزایش موجودی انبار و کاهش تقاضا دانست که از افزایش قیمت جلوگیری کرده است.
اگرچه تورم تولیدکننده در فصل زمستان نزولی بوده است و انتظار می‌رفت که در سال جدید تورم مصرف‌کننده نیز کاهشی باشد، اما تورم مصرف‌کننده در فروردین و اردیبهشت سال 1401 با افزایش مواجه شده است. بنابراین همان‌طور که در برخی مطالعات نیز نشان داده شده است، می‌توان گفت اولا تورم تولیدکننده بیشتر اثر همزمانی با تورم مصرف‌کننده دارد و ثانیا افزایش قیمت کالا و خدمات مصرف‌کننده به دلیل افزایش قیمت ارز در ماه‌های ابتدایی سال جاری و حذف ارز ترجیحی بوده و فشار قیمت از سمت تولید نبوده است.
