بانک مرکزی جذب منابع از بازار بین بانکی را ادامه داد

تنظیم نرخ سود معیار

دنیای اقتصاد : تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در مرحله بیست‌ویکم از عملیات اجرایی سیاست پولی، بانک مرکزی با اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ ۶۸/ ۶ هزار میلیارد تومان با سررسید هفت‌روزه و نرخ حداکثر ۱۸ درصد موافقت کرد. بنابراین می‌توان گفت تا روز دوم شهریورماه سال ۱۴۰۰ در مجموع ۱۱/ ‌۲۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر ۲۰ درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان ۲۹/ ۵۷ هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت، تا هفته اول شهریور ماه سال جاری بانک مرکزی به صورت خالص معادل ۱۸/ ۳۲ هزار میلیارد تومان جذب منابع انجام داده است. مورد دیگر اینکه نرخ سود بازار بین بانکی پس از آنکه در هفته منتهی به ۱۴ مرداد کاهشی شد، در دو هفته اخیر برای دومین بار در سال جدید به عملیات مکش پولی واکنش نشان داد و روندی صعودی به خود گرفت. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با اجرای سیاست عملیات جذب نقدینگی در هفته‌های اخیر اثر مازاد منابع در بازار بین بانکی تا حد زیادی گرفته شده است.

مورد سوم اینکه در فصل نخست سال، در نتیجه استقراض دولت از وجوه تنخواه گردان منابع جدیدی به میزان 5/ 55 هزار میلیار تومان به سیستم بانکی کشور افزوده شده است. این موضوع سبب شده تا در چهارماه ابتدایی سال به میزان 8/ 12 درصد به پایه پولی افزوده شود. از طرفی وجود این منابع جدید می‌تواند سبب تغییر در انتظارت تورمی در جامعه شود و از سوی دیگر در شرایط مذکور این انتظار از سیاستگذار می‌رود که با انتشار اوراق در بازار حراج سبب عدم تغییر در جهت انتظارات تورمی شود. اما آنچه از بررسی آمار حراج اوراق دولتی در 11هفته اخیر برمی‌آید، حاکی از آن است که دولت در این زمینه موفق نبوده است. اما گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که در اوراق فروش‌رفته در حراج دوازدهم از مجموع اوراق فروخته‌شده در مراحل قبلی بیشتر بود. این موضوع می‌تواند به‌عنوان شاهدی برای برگشت رونق به اوراق محسوب شود. با توجه به مشخص شدن برنامه گزینه وزارت اقتصاد دولت رئیسی و ابراز تمایل او برای استفاده از گزینه اوراق برای پوشش کسری بودجه دولت از راه غیرتورمی، برای پاسخ به این سوال که آیا روند مثبت هفته اخیر در روزهای آتی نیز تکرار می‌شود یا نه، باید منتظر اتفاقات آتی ماند.

 جزئیات مرحله بیست‌ویکم عملیات بازار باز

بانک مرکزی در گزارشی جزئیات جدیدترین مرحله از عملیات بازار باز در سال جاری را منتشر کرد. این مرحله بیست‌ویکمین مرحله از انجام عملیات مذکور در سال جاری محسوب می‌شود. این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌بانکی ریالی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی اجرا می‌کند. بنا بر گزارش‌های رسمی، سه بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در حراج مذکور شرکت کردند. در سفارش مذکور سفارش خرید اوراق مالی اسلامی دولتی در قالب توافق بازخرید معکوس‌ (ریپوی معکوس) تا مهلت تعیین‌شده (اول شهریور ماه سال جاری) در مجموع به ارزش 12 هزار میلیارد تومان از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک‌‌مرکزی ارسال شد. با توجه به پیش‌بینی بانک‌‌مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این هفته استمرار جذب نقدینگی بود. این موضع با توجه به پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین بانکی حول نرخ هدف، از سوی سیاستگذار پولی اتخاذ می‌شود.   از این‌رو، بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ 68/ 6 هزار میلیارد تومان با سررسید هفت‌روزه با حداکثر نرخ 18درصد موافقت کرد. علاوه بر این، معاملات مربوط به سررسید قراردادهای توافق بازخرید معکوس هفته قبل به ارزش 01/ 2 هزار میلیارد تومان در روز دوم شهریور ماه انجام شد. علاوه بر عملیات بازار باز، در هفته مذکور، هیچ بانک و موسسه اعتباری غیربانکی از اعتبارگیری قاعده‌مند استفاده نکرد. همچنین در این دوره، مبلغ 72/ 4 هزار میلیارد تومان از ریپوی انجام‌شده در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند سررسید شد. نکته دیگر اینکه بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی  دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سود سقف دالان (22درصد) استفاده کنند.

 جذب 18/ 32 هزار میلیارد از بازار بین بانکی

آمارهای رسمی نشان می‌دهد، از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 21 مرحله ‌انجام شده است، به نحوی که در 21 هفته اخیر در مجموع موضع بانک مرکزی در 6 هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 11‌هفته جذب نقدینگی و در چهار هفته نیز اقدامی انجام نداده است. این موضوع نشان می‌دهد که بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند، به نحوی که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو بودند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو بود و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه بود، سیاست این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس بود.

علاوه بر این، تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تا روز دوم شهریورماه سال 1400 در مجموع 11/ ‌25 هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20 درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان 29/ 57 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت، بانک مرکزی به صورت خالص معادل 18/ 32 هزار میلیارد تومان جذب منابع تا هفته اول شهریورماه سال جاری انجام داده است. نکته دیگر اینکه برای هشتمین هفته متوالی در سال جاری است که مجموع جذب منابع از مجموع تزریق نقدینگی سبقت گرفته است.

 افزایش نرخ سود بازار بین‌بانکی

بررسی تاریخچه این نرخ از ابتدای سال نشان می‌دهد که نرخ مذکور با کاهش پله‌ای از میزان 9/ ‌19 درصد در 11 فروردین به میزان 95/ ‌17 درصد در 17 تیر رسیده بود که کمترین میزان از ابتدای سال بوده است. اما در هفته منتهی به 24 تیرماه افزایشی شد و به سطح 18درصد بازگشت‌ (معادل 31/ 18 درصد). این موضوع نشان می‌دهد که با اجرای عملیات مکش پولی توسط عملیات ریپوی معکوس در هفت هفته متوالی، نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع واکنش نشان داد و پس از سه هفته متوالی، نرخ سود افزایش یافت. پیش‌تر «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «واکنش بازار بین بانکی به مکش پولی» به این موضوع پرداخته بود. کاهشی بودن نرخ سود بین بانکی تنها دو هفته باقی ماند، به نحوی که در هفته اول مردادماه مجددا نزولی شد. این کاهش سود در نرخ سود بازار بین بانکی نیز شاهد دیگری از وجود مازاد منابع در این بازار بود. در نهایت در دو هفته منتهی به 28مرداد، روند نرخ سود بازار بین بانکی افزایشی و در هفته پایانی مردادماه معادل 4/ 18درصد برآورد شده است. این دومین واکنش نرخ سود بازار بین بانکی به مکش پولی است. این موضوع نشان می‌دهد که با اجرای سیاست عملیات جذب نقدینگی در هفته‌های اخیر اثر مازاد منابع در بازار بین بانکی تا حد زیادی گرفته شده است.

 آنالیز وضعیت پولی اقتصاد

تحلیل شاخص‌های وضعیت پولی کشور نشان می‌دهد که در فصل نخست سال 1400 منابع جدیدی به میزان 5/ 55 هزار میلیار تومان به سیستم بانکی کشور در نتیجه استقراض دولت از وجوه تنخواه گردان افزوده شده است. این موضوع سه پیامد به دنبال داشته است. نخست اینکه در چهارماه ابتدایی سال به میزان 8/ 12 درصد به پایه پولی افزوده شود. مورد دوم اینکه وجود این منابع جدید سبب ایجاد مازاد منابع در بازار بین بانکی شده، به نحوی که در 11مرحله‌ای که سیاست پولی اجرا شده، عملیات ریپوی معکوس به صورت متوالی صورت گرفته است. در نهایت اینکه نرخ سود بازار بین بانکی را در هفته‌های گذشته با روند نزولی مواجه کرده بود که البته با اتخاذ سیاست جذب منابع نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع برای دومین بار واکنش نشان داده و در دو هفته اخیر صعودی شده است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند، این منابع جدید می‌تواند سبب تغییر در انتظارت تورمی در جامعه شود و از سوی دیگر در شرایط مذکور این انتظار از سیاستگذار می‌رود که با انتشار اوراق در بازار حراج سبب عدم تغییر در جهت انتظارات تورمی شود. اما آنچه از بررسی آمار حراج اوراق دولتی در 11 هفته اخیر برمی‌آید، حاکی از آن است که دولت در این زمینه موفق نبوده است. اما در دوازدهمین مرحله از حراج اوراق، اتفاق بزرگی رخ داد، به نحوی که مجموع اوراق به فروش رفته در این مرحله از مجموع اوراق فروخته‌شده در مراحل قبلی بیشتر بود. بنا بر آمارهای رسمی در دوازدهمین مرحله از حراج اوراق در مجموع به میزان 8 هزار و 760 میلیارد تومان از طریق اشخاص حقیقی و حقوقی تامین مالی شد. همچنین در مجموع حراج‌های برگزارشده تا پایان مردادماه سال جاری دولت به میزان 16 هزار و 235 میلیارد تومان تامین مالی کرده است. این موضوع می‌تواند به‌عنوان شاهدی برای برگشت رونق به اوراق محسوب شود. با توجه به مشخص شدن برنامه گزینه وزارت اقتصاد دولت رئیسی و ابراز تمایل خاندوزی برای استفاده از گزینه اوراق برای پوشش کسری بودجه دولت، برای پاسخ به این سوال که آیا روند مثبت هفته اخیر در روزهای آتی نیز تکرار می‌شود یا نه، باید منتظر اتفاقات هفته‌های آتی ماند. در نهایت اینکه دولت باید تا آخر سال به میزان 200 هزار میلیارد اوراق به فروش برساند؛ بررسی آمارها نشان می‌دهد تا به حال به میزان 16 هزار و 235 میلیارد فروخته است. در نتیجه در 30 هفته تا آخر سال باید به صورت میانگین هفته‌ای 6 هزار و 126 میلیارد تومان اوراق به فروش برساند.