لزوم ارائه مباحث روشمند و عالمانه در حوزه شاخص کیفیت زندگی
اهمیت آموزش مستمر در دوره سالمندی
فراخوانی برای شروع مباحث روشمند در حوزه شاخص کیفیت زندگی
میکائیل عظیمی در ابتدای این نشست گفت: بهانه برگزاری نشست امروز، کتاب «کیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران» است که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) و موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا تولید شده است. یکی از مباحث بسیار جدی که در چند دهه اخیر مطرح شده است، بحث کیفیت زندگی است که از شاخص‌های مهم برای سنجش جوامع محسوب می‌شود. او افزود: بنابر ماموریتی که این موسسه برعهده دارد، از همکاران در ایسپا درخواست کردیم که گزارشی درخصوص کیفیت زندگی شاغلان دولتی و بازنشستگان تهیه کنند و کتاب حاضر، گزارشی است که به سفارش موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا و توسط ایسپا تهیه شده است. مدیرعامل موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا تاکید کرد: این کتاب ارزشمند می‌تواند مبنای شروع یک سلسله از مباحث و پژوهش‌های دیگر باشد. در حقیقت، نشست امروز علاوه بر معرفی کار ارزنده‌ای که توسط همکاران ایسپا انجام شده، فراخوانی برای علاقه‌مندان این حوزه است تا به‌طور دقیق، روشمند و عالمانه به این مساله بسیار مهم و پیچیده بپردازند.
عظیمی خاطرنشان کرد: به استناد مطالعه‌های مختلف، پیش‌بینی می‌کنیم که در آستانه تغییرات جدی در ترکیب سنی جامعه ایران هستیم. شاخص کیفیت زندگی یا روش‌های بهبود کیفیت زندگی شهروندان در جامعه‌ای که رو به سالمندی است، با یک جامعه جوان متفاوت است و سیاست‌های این دو جامعه کاملا متمایز خواهد بود. بنابراین اگر به‌دنبال کیفیت زندگی مطلوبی در سال‌های آینده هستیم، باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که ترکیب سنی در سال‌های آینده متفاوت خواهد بود و نیازمند تمهیدها و تدبیرهای متفاوتی است.
نتایج یافته‌های پیمایش کیفیت زندگی بازنشستگان و شاغلان دولتی در ایران
معصوم آقازاده در بخش دیگر این نشست با اشاره به جزئیات پیمایش ملی کیفیت زندگی گفت: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران هرچند سال یک‌بار، شاخص‌های اجتماعی را رصد می‌کند و «پیمایش ملی کیفیت زندگی مردم ایران» نیز از جمله پیمایش‌هایی است که در برنامه‌های مرکز بوده و هر چندسال یک‌بار این حوزه را رصد می‌کنیم. عضو هیات علمی مرکز افکارسنجی افزود: موج اول پیمایش ملی کیفیت زندگی ایرانیان در سال ۱۳۹۳ با حجم نمونه ۱۱ هزار نفر انجام شد و موج دوم این پیمایش نیز پاییز ۱۳۹۸ با حجم نمونه بالغ بر ۱۲ هزار نفر در تمام استان‌های کشور انجام شد.او با اشاره به مفهوم کیفیت زندگی خاطرنشان کرد: کیفیت زندگی (quality of life)، مفهومی است که در ادبیات امروزی توسعه، یکی از شاخص‌های توسعه اجتماعی قلمداد شده و تعاریف مختلفی از این مفهوم ارائه شده است و اجماعی در این زمینه وجود ندارد.آقازاده افزود: به‌دلیل نبود اجماع و برخی ابهام‌ها در این زمینه، گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تعریفی از کیفیت زندگی ارائه می‌دهد که در آن تلاش شده است ادراک و پنداشت فرد از واقعیت‌های زندگی فرد تعریف کند و همین ارزیابی ذهنی که فرد با توجه زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، از زندگی خودش دارد، ملاک سنجش مفهوم کیفیت زندگی در این سازمان می‌شود. پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHOQOL) تاکنون در حدود ۵۰ کشور مورد سنجش قرار گرفته است.عضو هیات علمی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) گفت: پرسش‌نامه از ۴ بُعد سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی و سلامت تشکیل شده و در مجموع ۲۴ گویه دارد که دو سوال هم به‌صورت کلی در مورد کیفیت زندگی و وضعیت سلامت فرد به آن اضافه شد. البته نمی‌توان انتظار داشت که تمام ابعاد زندگی در این ۲۶ سوال پوشش داده شوند؛ با این حال این پرسش‌نامه مقیاسی است که در دنیا به آن استناد می‌شود.آقازاده تاکید کرد: به پیشنهاد موسسه راهبردهای بازنشستگی صبا، گروه شاغلان دولتی (۶۱۲ نفر) و بازنشستگان (۷۹۶ نفر) را از این پیمایش جدا کردیم تا کیفیت زندگی این دو گروه را نیز در ۴ بُعد سلامت جسمانی، سلامت روانی، روابط اجتماعی و سلامت مورد ارزیابی قرار دهیم. نمره کیفیت زندگی از ۲۰-۴ محاسبه شده و حد وسط نمره ۱۲ (بالاتر از حد متوسط) است. براین اساس، نمره کلی کیفیت زندگی در سطح ملی ۵/ ۱۳، در گروه شاغلان دولتی ۶/ ۱۴ و در گروه بازنشستگان ۹/ ۱۲ است.او افزود: در این گزارش، علاوه بر پیمایش کیفیت زندگی سال ۱۳۹۸، نتایج پیمایش سال ۱۳۹۳ نیز استخراج شدند که نمره کیفیت زندگی در سال ۱۳۹۳ کمی پایین‌تر بود. طبیعتا در یک سال اخیر که بحران‌های اقتصادی و زیستی مانند کرونا را تجربه کردیم، اگر بار دیگر این پیمایش انجام شود، نتایج متفاوت خواهد بود.
امکان استفاده از ظرفیت دانشگاه‌های نسل سوم
نسیبه زنجری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ضمن اشاره به اهمیت توجه به دوره سالمندی گفت: در سطح کلان با بحث تغییرات جمعیتی و حرکت به سمت سالمندی روبه‌رو هستیم و در سطح فردی نیز این انتقال (transition) فردی یعنی انتقال از دنیای اشتغال به بازنشستگی و از میانسالی به سالمندی دیده می‌شود. این انتقال همراه با انتقال‌های دیگری مانند سندرم آشیانه خالی (حس ناراحتی یا افسردگی ناشی از جدا شدن فرزندان از والدین) یا از دست دادن همسر همراه است که بر کیفیت زندگی سالمند تاثیر می‌گذارد.او افزود: مفاهیم متعددی در ادبیات سالمندشناسی درحال حرکت به سمت مثبت شدن هستند و یکی از این مفاهیم، کیفیت زندگی است؛ یعنی به‌جای توجه به طول عمر، به بحث کیفیت زندگی بها داده می‌شود. در دوران جوانی بحث پول در درجه اول قرار می‌گیرد؛ اما در دوره سالمندی اول بُعد سلامت و در درجه بعد، بُعد روابط اجتماعی مطرح است. تفاوتی که در کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته دیده می‌شود این نکته است که در کشورهای درحال توسعه به‌دلیل نبود حمایت‌های لازم، بحث پول باز هم جزء ۳ اولویت نخست است که اهمیت بحث سیاست‌گذاری را نشان می‌دهد.
