فصل تازه زورآزمایی قدرت های منطقه ای و جهانی؛ بازندگان و برندگان چه افرادی هستند؟
به گزارش اقتصادنیوز، وبگاه ISPI با انتشار یادداشتی مدعی شد: در میانه تحولات خاورمیانه، لبنان سرانجام در ۹ ژانویه ۲۰۲۴ موفق شد رئیس جمهور جدید را منصوب کند. جوزف عون، رئیس نیروهای مسلح لبنان (LAF) در جریان دو دور رای‌گیری اکثریت آرا را به دست آورد و متعهد شد تا امنیت را تضمین نماید.
حالا خلاء طولانی قدرت که از زمان پایان دوره ریاست جمهوری میشل عون، رئیس جمهور سابق لبنان در پایان اکتبر 2022 ایجاد و و موجب شد تا فضای سیاسی و اقتصادی لبنان درگیر خلائی جدی شود، پایان یافته است.
به ادعای ناظران، دو متغیر تحولات خاورمیانه بالاخص آتش بس حزب‌الله و اسرائیل در کنار سقوط دولت بشار اسد زمینه‌ساز سازش شد و به عون فرصت داد تا بر کرسی ریاست جمهوری تکیه بزند. عون نامی شناخته شده در صحنه سیاسی لبنان است که در سال‌های اخیر کاندیدای اصلی ریاست جمهوری این کشور بوده است. –هرچند در نظرسنجی‌های پیشین هرگز از سوی حزب خاصی حمایت نشده است.–
با این همه، ژنرال پیشین ارتش از حمایت داخلی و بین‌المللی بسیاری برخوردار است. رهبری هشت ساله‌اش بر ارتش در طول یک دوره بحران‌های شدید اقتصادی و سیاسی-اجتماعی، موجب شد تا عون هم در میان لبنانی‌ها و هم در جامعه بین‌الملل مورد احترام باشد.
به ادعای ناظران، پایان این بن بست راه را به روی مسائل چالش برانگیز داخلی و بین‌المللی دیگر باز می‌کند. رئیس‌جمهور جدید باید سیستم سیاسی پیچیده لبنان را برای تعیین یک دولت جدید هدایت نماید؛ وظیفه‌ای بسیار حیاتی که در قابش تضمین امنیت و ثبات لبنان را در برابر تهدیدات منطقه‌ای برجسته‌تر است.
کارت برنده «عون»
لوئیجی تونینلی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در باب تحولات اخیر لبنان مدعی شد: با توجه به پیشینه مثبت عون، چرا ژنرال پیشین زودتر برگزیده نشد؟ این تحلیلگر در پاسخ به فرآیندهای سیاسی پیچیده حاکم بر ساختار سیاسی داخل لبنان اشاره کرد و گفت: پیروزی جوزف عون به برقراری تعادل ظریف و اجماع داخلی و خارجی نیاز داشت.
از منظر تونینلی ورود به کاخ بعبدا، مستلزم عبور از سه لایه بود. نخست، رایزنی میان احزاب مسیحی لبنان. از آنجایی که عنوان ریاست جمهوری به طور سنتی به یک مسیحی مارونی اختصاص دارد، انتخاب رئیس جمهور بدون حمایت یکی از احزاب اصلی مسیحی که ریاست جمهوری را بالاترین نمایندگی سیاسی خود می‌داند، غیرقابل تصور است.
دوم، یک اجماع گسترده‌تر درون لبنانی که شامل همه جناح‌های سیاسی و فرقه‌ای بزرگ برای اطمینان از تعادل اعترافی است. گزینه سوم، همسویی بین‌المللی در این مسیر بسیار مهم است، زیرا نامزد ریاست جمهوری باید توسط بازیگران منطقه‌ای و جهانی تایید شود. به همین دلیل، اصل راهنما همچنان اجماع است که با توجه به مداخله تحولات دمشق و تاثیرش بر پویایی سیاسی لبنان، این گزاره در کارزار اخیر حاصل شد.
چالش‌های رئیس جمهوری تازه نفس لبنان
با این همه، به ادعای مهند هیج علی، معاون پژوهشی، مرکز مطالعات خاورمیانه کارنگی، رئیس جمهور جدید با چهار چالش کلیدی روبرو خواهد شد. «اجرای قطعنامه 1701 شورای امنیت سازمان ملل»، «رسیدگی ادعایی به تسلیحات حزب‌الله»، «بهبود مالی و اقتصادی» و «مدیریت روابط با دولت در حال ظهور سوریه».
پس از انتخابات ریاست جمهوری، اعضای پارلمان نخست وزیر جدید را انتخاب کردند و حال باید به کابینه رای دهند. رئیس جمهور از طریق انتصابات وزیران، سیاست خارجی این کشور را تعریف خواهد کرد. در مورد قطعنامه 1701، رئیس عون باید از اجرای منظم مفاد آتش بس توسط لبنان، به ویژه تحت نظارت ایالات متحده و در بحبوحه تهدید مداوم درگیری مجدد، اطمینان حاصل کند.
به موازات آن، رئیس جمهور در تأمین حمایت مالی برای بازسازی مناطق ویران شده از درگیری نقش اساسی خواهد داشت. به ادعای این تحلیلگر، زرادخانه حزب‌الله، اگرچه یک بحران فوری نیست، اما همچنان به عنوان موضوعی مبهم باقی خواهد ماند.
در این میان، عون احتمالا تلاش‌های رئیس جمهوری پیشین یعنی میشل سلیمان برای ایجاد یک استراتژی دفاع ملی جامع با هدف بازگرداندن انحصار دولت بر استفاده از قدرت سخت و محدود کردن نفوذ بازیگران منطقه‌ای را بازتعریف خواهد کرد.
بهبود اقتصادی و مالی همچنین مستلزم توجه فوری است، زیرا دولت‌های قبلی اصلاحات ضروری اما دشوار را به تعویق انداخته‌اند. رئیس جمهور باید برای پیشبرد این اصلاحات و تثبیت اقتصاد لبنان اجماع سیاسی ایجاد کند. سرانجام، ظهور دولت جدید در سوریه چالش ژئوپلیتیکی مهمی را به همراه دارد. رئیس جمهور باید با دقت این پویایی در حال تحول را برای حفاظت از امنیت و منافع ملی لبنان دنبال کند.
همزمان دیوید وود، تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران مدعی است که فشار خارجی رهبران لبنان را وادار کرد تا به طور موقت اختلافات خود را کنار بگذارند و رئیس جمهور جدید، فرمانده ارتش جوزف عون را انتخاب کنند. برای بیش از دو سال، سیاستمداران لبنانی به واسطه عدم سازش کشور را درگیر خلاء سیاسی کردند.
در این میان، رقابت‌های شخصی تلخ نیز این بن بست را مستحکم کرد. اکنون، آتش‌بس اسرائیل و حزب‌الله تمایل بین‌المللی برای پایان دادن به این خلاء را افزایش داد. لبنان برای نظارت بر اجرای توافق آتش بس و بازسازی پس از جنگ، علاوه بر تصویب اصلاحات برای مقابله با بحران اقتصادی طولانی مدت، به یک رئیس جمهور جدید نیاز دارد. حتی در میان چنین اولویت‌های فوری، نخبگان لبنان می‌توانند زمان بیشتری را برای نزاع بر سر تشکیل دولت جدید تلف کنند؛ این گزاره گام بعدی و حیاتی پس از انتخاب رئیس جمهور است.
برنده زورآزمایی منطقه‌ای و جهانی
اورلی داهر، دانشیار دانشگاه دوفین پاریس از منظر دیگری تحولات لبنان را بررسی کرده و مدعی است: منصب رئیس جمهور در این کشور اساساً یک پروتکل و نمایندگی است. با این حال، علیرغم محدودیت فضای اجرایی برای مانور، عون دارای دو ویژگی است که برای حزب‌الله با اهمیت است.
رئیس جمهور، فرمانده کل نیروهای مسلح (ارتش و نیروهای امنیتی) است و برای حزب‌الله که نقشش در نهادهای لبنانی همچنان ایجاد ائتلاف با سایر احزاب سیاسی جهت دفاع از منافع «مقاومت اسلامی در لبنان» است ریاست رئیس‌جمهور که افراطی نباشد، با اهمیت است.
به ادعای این تحلیلگر، حزب‌الله همچنین به ثبات و مماشات بین فرقه‌ای نیاز دارد و از این رو، رئیس جمهور نباید به گفتمانی تحریک آمیز یا توهین آمیز متوسل شود. در این زمینه، جوزف عون به نظر می‌رسد چهره‌ای است که این خصوصیت را دارد و می‌توان با او هم صدا شد.
در این میان، آدام چم الدین، مشاور ارشد سیاستگذاری از منظری دیگری این انتخاب را بررسی کرده و مدعی است: از زمان استقلال لبنان، انتخابات ریاست جمهوری این کشور هرگز صرفاً یک رقابت داخلی نبوده بلکه یک رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی بوده است. با توجه به ماهیت پراکنده و فرقه‌ای لبنان، تقریباً هر رهبر یک حامی بین‌المللی دارد و این کشور به عنوان یک عرصه نیابتی برای رقابت‌های ژئوپلیتیکی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، انتخابات ریاست جمهوری لبنان اغلب منعکس کننده توازن قدرت منطقه‌ای و جهانی است - برای مثال، انتخاب فواد شهاب در سال 1958 پس از توافق آمریکا و مصر انجام شد.-
با این حال، ذینفعان بین‌المللی نیز می‌توانند دست خود را بیش از حد باز کنند. انتخاب و متعاقب آن ترور رئیس جمهور منتخب بچیر جمیل در سال 1982 نشان داد که وقتی یک قدرت خارجی تلاش دارد به طور یکجانبه از دستور کارش عبور کند، چه اتفاقی می‌افتد. بازیگران خارجی هم از سیاست هویج و چماق به منظور تضمین آرای پارلمان برای پیروزی نامزد مورد نظر خود استفاده می‌کنند.
همزمان به ادعای این تحلیلگر، انتخابات ریاست جمهوری معمولاً به عنوان "فصل قرعه کشی" برای نمایندگان مجلس شناخته می‌شود که بسیاری از آن‌ها برای رای خود پاداش‌های نقدی یا مالی دریافت می‌کنند
ندیم حوری، مدیر اجرایی ابتکار اصلاحات عربی نیز گفت: در حالی که رئیس جمهور جدید بر مرز جنوبی لبنان با اسرائیل متمرکز خواهد بود، در میان مدت منافع استراتژیک لبنان در شرق و تعاملش با سوریه در اولویت قرار دارد. این رابطه تقریباً وجودی حیاتی مملو از چندین دهه درگیری و مشارکت سیاسی بوده است.
به ادعای این تحلیلگر، با برکناری اسد، ایران توان خود را برای ارسال کمک‌های لجستیکی به حزب‌الله موقتا از دست داده و از همین رو این احتمال بالاست که لبنان و سوریه تلاش کنند تا با پیدا کردن منافع مشترک روابطشان را بازتعریف نمایند.
این تحلیلگر در ادامه مدعی شد، فهرست مسائل فوری مشخص است؛ وضعیت پناهندگان سوری، سرنوشت ناپدید شدگان لبنان و تعیین مرزها. اما اگر با این مسائل مسئولانه برخورد شود، دو کشور می‌توانند به سرعت به سمت موضوعات آینده‌نگر مانند همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی و انرژی حرکت کنند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
