مقدمه

اگر شما ایده‌ای برای توسعه یا شروع کسب‌وکار خود داشته باشید، قطعا نیاز به سرمایه خواهید داشت، این منابع مالی عمدتا به دو روش کلی تامین مالی از طریق بدهی و تامین مالی از طریق فروش مالکیت (سهام) تقسیم می‌شوند اما راه‌های متفاوتی برای جذب آن وجود دارد؛ این راه‌ها ممکن است آمیخته‌ای از این دو روش باشند. نکته‌‌ مهم اینجاست که وجود برخی محدودیت‌ها در مسیرهای رایج تامین مالی مانند گرفتن وام بانکی یا فروش سهام در بازار سرمایه، مشکلات بسیاری را برای کارآفرینان کشور ایجاد کرده است اما روش‌های نوینی با هدف حداقل‌کردن رنج تامین مالی در چند سال اخیر ظاهر شده‌اند. هدف از این یادداشت بررسی دو مورد موفق و ناموفق تامین‌مالی در مقیاس جهانی و بیان ملاحظاتی است که صاحبان کسب‌وکار برای تامین مالی از این روش باید در نظر داشته باشند.این روش جدید تامین مالی، عرضه اولیه سکه (Initial Coin Offering) نام دارد؛ به بیان ساده باید گفت که در روش سنتی صاحبان کسب‌وکار در ازای دریافت منابع مالی از سرمایه‌گذاران متعهد به پرداخت حقی (مانند سود تقسیمی، بن‌تخفیف و...) به آنان می‌شدند و عمده فرآیند جذب سرمایه در دنیای واقعی رخ می‌داد اما در حال‌حاضر می‌توان این فرآیند را در بستر فضای مجازی با جامعه مخاطب بالاتر و هزینه کمتر انجام داد.

به بیان دقیق‌تر صاحبان کسب‌وکار می‌توانند در ازای دریافت منابع مالی، مابه‌ازایی در بستر فضای مجازی به سرمایه‌گذاران خود ارائه کنند؛ این ما‌به‌ازاء در ادبیات تخصصی «نشانه رمزگذاری شده» یا اصطلاحا «توکن» یا «کوین» نامیده می‌شود. برای مثال تصور کنید شما برای راه‌اندازی کسب‌وکار خود به یک‌میلیارد تومان نیاز دارید، شما موفق می‌شوید که نظر ۱۰۰‌سرمایه‌گذار را جلب کنید و هرکدام از آنان حاضر می‌شوند مبلغ ۱۰ میلیون تومان به شما بدهند، در ازای این ۱۰ میلیون تومان، شما نشانه رمزگذاری شده در بستر اینترنت به آنها می‌دهید، مثلا ممکن است حساب آنان را در کسب‌وکار اینترنتی خود به اندازه ۱۲ میلیون تومان شارژ کنید (۱۰ میلیون بابت پرداخت بدهی و دو میلیون بابت تخفیف در خرید محصولاتتان)؛ بسته به مدل کسب‌وکار، کاربردهای مختلفی برای توکن در نظر گرفته می‌شود و اینکه ما‌به‌ازای پرداختی به سرمایه‌گذاران چه چیزی باشد کاملا به نظر شما بستگی دارد. در ادامه به موفق‌ترین عرضه اولیه سکه و کاربرد آن می‌پردازیم و سپس روی دیگر سکه، یعنی بزرگ‌ترین کلاهبرداری در فضای رمز‌ارزها را برای شما تبیین خواهیم کرد.

  عرضه اولیه سکه «EOS»

رمزارز ایاس موفق شد در سال ۲۰۱۸ میلادی بیش از ۲ میلیارد دلار جذب سرمایه از سراسر جهان داشته باشد! عرضه اولیه ایاس در بیست و ششم ژوئن سال ۲۰۱۷ آغاز شد و تا یکم ژوئن ۲۰۱۸، به‌مدت ۳۵۰‌روز ادامه داشت. بدین ترتیب ایاس رکورد طولانی‌ترین عرضه اولیه سکه را در دست دارد. در ابتدا لازم است تا کمی در مورد این رمز‌ارز توضیح دهیم؛ شرکت Block.one، توسعه بلاک‌چین EOS را برعهده دارد. این شرکت در جزایر کیمن واقع شده و توسط جوان ۳۱ ساله هنگ‌کنگی «برندن بلامر» اداره می‌شود. این شرکت رکورددار فروش ۴ میلیارد دلار کوین از طریق عرضه اولیه سکه روی پلتفرم ایاس است. هدف اصلی پروژه EOS ایجاد بلاک‌چینی غیرمتمرکز با سرعت پردازشی بسیار بالا و رایگان (در مواردی با کارمزد بسیار ناچیز) است که در آن امکان ساخت قراردادهای هوشمند و درنتیجه برنامه‌های غیرمتمرکز وجود داشته باشد. به بیان ساده در واقع هدف بلندمدت ایاس ساخت پلتفرمی در دنیای ارز مجازی است که کارها را بسیار آسان می‌کند و به شما امکان راه‌اندازی کسب‌وکارتان را در این پلتفرم می‌دهد.

بلاک‌چین EOS شبکه‌ای است که پروژه‌های مختلفی می‌توان در آن انجام داد، توکن ایاس (EOS) ارز مجازی بومی این شبکه است که به‌منظور انجام تراکنش‌ها از آن استفاده می‌شود. به ایاس «قاتل اتریوم» نیز گفته می‌شود؛ به این معنی که ایاس می‌تواند تمامی فعالیت‌های اتریوم را به‌صورت بسیار آسان‌تر و بهینه‌تر انجام دهد. شبکه‌های اتریوم و ایاس هر دو برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) را پشتیبانی می‌کنند، اما تفاوت اصلی آنها در سرعت پردازش است که به آن مقیاس‌پذیری (Scalability) نیز گفته می‌شود. مقیاس‌پذیری یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که در هنگام بررسی یک بلاک‌چین باید مدنظر قرار داد. در حال‌حاضر شبکه اتریوم تنها می‌تواند ۱۵ تراکنش در هر ثانیه را پاسخگو باشد. از سوی دیگر شبکه ایاس امیدوار است تا بتواند این مقدار را در پلتفرم خود به بیش از یک میلیون تراکنش در ثانیه برساند.

اما تمامی عرضه‌های اولیه همانند «ایاس» موفق نیستند و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند روی سودآوری یا آینده درخشان آن حساب باز کنند، طبق آمار موسسات پژوهشی بیش از ۸۰درصد عرضه‌های اولیه سکه کلاهبرداری هستند و عمده سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به این بازار متضرر می‌شوند. در ادامه به بزرگ‌ترین کلاهبرداری تاریخ عرضه‌های اولیه سکه می‌پردازیم.

  عرضه اولیه سکه «Pincoin and iFan»

این ارز مجازی متعلق به یک شرکت ویتنامی بوده و توانسته است از ۳۲۰ هزار سرمایه‌گذار مبلغ ۶۶۰‌میلیون دلار کلاهبرداری کند. این شرکت ابتدا Pincoin ICO را اجرا کرد و سپس وعده بازگشت سرمایه را به سرمایه‌گذاران داد، بعدازآن توکن دیگری به نام iFan (توکن شبکه اجتماعی برای افراد مشهور) راه‌اندازی کرد. سرمایه‌گذاران Pincoin ابتدا از سرمایه‌گذاری خود پول نقد دریافت کردند و سپس تیم پرداخت پاداش به سرمایه‌گذاران Pincoin را در رمزارزهای iFan آغاز کرد و پس ‌از آن تیم ناپدید شد.

  یک پیروزی، یک شکست، یک راهکار

تامین‌مالی از طریق ICO برای کارآفرینان جذابیت بسیاری دارد زیرا قوانین دست‌وپاگیر نهاد تنظیم‌گر (رگولاتور) در بستر رمز ارزها وجود ندارد اما این روش جدید برای سرمایه‌گذاران به وادی بسیار پرخطری تبدیل شده است و سرمایه‌گذاران باید با بررسی کامل وارد پروژه‌های مورد‌نظرشان بشوند. در حال حاضر جذب سرمایه از طریق عرضه اولیه سکه (ICO) برای کارآفرینان به روشی درحال‌توسعه، برای جمع‌آوری پول موردنیاز برای شروع پروژه‌های بلاک‌چین در مراحل اولیه تبدیل‌شده است.

برخی ادعا می‌کنند که عرضه اولیه سکه می‌تواند مناسب پروژه‌هایی که روی بستر بلاک‌چین طراحی نشده‌اند نیز باشد، در پاسخ باید گفت نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که با توجه به سابقه عملکرد سرمایه‌گذاران فعال در این حوزه، یکی از شروط موفقیت و جذب سرمایه،‌ راه‌اندازی پروژه بر بستر بلاک‌چین است، به نحوی‌که سرمایه‌گذاران بتوانند فارغ از محدودیت‌های جغرافیایی و نوسانات ارزشی توکن (یا کوین) از مزایای آن بهره‌مند شوند (مثلا از تخفیف در خدمتی استفاده کنند یا مواردی از این دست). جدی‌ترین مشکل عرضه‌های اولیه سکه (ICO)، عدم تقارن اطلاعاتی بین ناشران (صاحبان کسب‌وکار) و سرمایه‌گذاران بالقوه‌ (که قصد خرید توکن‌ها را دارند) است. با بررسی پژوهش‌های انجام‌گرفته در مورد عوامل کلیدی موفقیت عرضه اولیه سکه (ICO) از بین ۶۳۰ مورد بررسی شده در حدفاصل آگوست ۲۰۱۵ تا دسامبر ۲۰۱۷ شواهدی پیدا می‌کنیم که پروژه‌هایی که اطلاعات بیشتری افشا می‌کنند (یعنی شفافیت بالاتری دارند) در جمع‌آوری سرمایه موفق‌تر هستند. علاوه بر این، همراه داشتن تاییدیه کارشناسان سرشناس رمزارزها در مورد قابل‌اطمینان بودن پروژه عرضه اولیه سکه موجب موفقیت بیشتر در جمع‌آوری کمک مالی و عملکرد بهتر پس ‌از آن است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که برخی اقدامات مانند پیش‌فروش توکن‌ها (فروش بخشی از توکن‌ها به قشر خاصی از جامعه هدف و سپس عرضه عمومی به مردم)، رسیدن به سقف تامین مالی زودتر از موعد برنامه‌ریزی‌شده و تیم پروژه بزرگ‌تر، با موفقیت در تامین مالی و موفقیت‌های بعدی پروژه ارتباط مستقیم دارند. بدین معنا که مثلا اگر برنامه‌ریزی شده است که ظرف مدت سه ماه ۵۰۰ میلیون تومان برای پروژه جمع‌آوری شود و این امر در مدت یک ماه صورت پذیرد، نشانه مطلوبیت بالای پروژه برای سرمایه‌گذاران است؛ بنابراین شفافیت عرضه اولیه سکه (ICO) برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران مهم است و همچنین، از منظر سرمایه‌گذاران، رتبه‌بندی پروژه‌هایی که در مرحله جذب سرمایه هستند توسط کارشناسان رمز ارزها، یک روش مفید برای غلبه بر مشکل عدم‌تقارن اطلاعات مربوط به فروش رمز‌ارز است. تیم‌های پروژه‌ای که اطلاعات مفید و بیشتری را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند، احتمالا با موفقیت از سرمایه‌گذاران پول جمع می‌کنند و پس‌ از آن عملکرد بالاتری دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که در عرضه اولیه سکه‌(ICO) افشای اطلاعات و رتبه‌بندی می‌تواند عدم‌تقارن اطلاعات را کاهش دهد. استفاده از عرضه اولیه سکه در شرایط کنونی کشور می‌تواند بسیار مفید باشد، چراکه راه تامین مالی بین‌المللی را در شرایط تحریم هموار می‌کند، صاحبان کسب‌وکارهای اینترنتی که جامعه مخاطب بین‌المللی دارند، می‌توانند با کمترین بروکراسی ظرف مدت کوتاهی اقدام به جذب منابع مالی از طریق سایت کنند. برای این منظور تنها نیاز دارند که سپیدنامه (شامل اهداف پروژه، مدل کسب‌وکار و سایر موارد مهم برای سرمایه‌گذاران) را تهیه کرده و آن را در سایت پروژه خود قرار دهند و در گروه‌ها و جامعه‌هایی از این دست اقدام به تبلیغ و بازاریابی کنند.