محمدصادق جنان‌صفت

در پشت بحث‌های داغ سیاسی داخلی و خارجی که این روزها در سپهر سیاست ایران دیده می‌شود، مسائل بسیار مهمی در حوزه کسب و کار، فعالیت‌های اقتصادی و معیشت شهروندان وجود دارد که متاسفانه زیر غبار سیاست گم شده‌اند. قانون سرنوشت‌ساز هدفمندکردن یارانه‌ها که جامعه ایرانی را با پرسش‌های زیاد مواجه کرده است، هنوز سامان پیدا نکرده و بر سر اجرای آن مجادله وجود دارد. لایحه برنامه پنجم توسعه که باید راهنمای علامت اقتصاد ایران در سال‌های آتی باشد، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و ماهیت و شکل آن ناپیدا است. لایحه بودجه ۱۳۸۹ کل کشور که دیرتر از موعد مقرر به مجلس ارائه شد، اکنون در کمیسیون‌های گوناگون و کمیسیون تلفیق در حال بررسی است.موضوع نرخ ارز با اما و اگرهای متعددی مواجه است و کسی نمی‌داند که تحولات آتی حول این عنصر مهم اقتصادی بر پایه کدام تصمیم‌ها شکل خواهد گرفت. آمارهای مربوط به رشد تولید ناخالص داخلی، میزان مطالبات معوقه بانک‌ها با ابهام مواجه است و... این همه مسائل داغ در اقتصاد ایران؛ اما در وضعیتی وجود دارند که جای خالی منتقدان اقتصادی کاملا به چشم می‌خورد.

در سال‌های پیشین و در فضای خاص سیاست داخلی، نقد برنامه، نقد بودجه، نقد قانون‌های بسیار مهم مثل قانون هدفمندکردن از سوی تفکرات گوناگون اقتصادی در دستور کار بود و این انتقادها در نهایت تاثیرگذار بود. این روزهای داغ، اما در فضای نقد واقعی و کارشناسانه به کجا منجر خواهد شد، چرا نقد اقتصادی به چند چهره معدود محدود شده است و فضای نقد اقتصادی یخ زده و منجمد است؟ واقعیت این است که نقد، همانند هر پدیده دیگری تابعی از عرضه و تقاضا است و در صورتی عرضه خواهد شد که بازار تقاضای آن داغ باشد.نهادهای مجری و سیاست‌گذار در بخش اقتصاد به ویژه در سطح دولت و وزیران، نگاه ویژه‌ای به اقتصاد دارند و چندان احساس نیازی به نقد را منعکس نمی‌کنند. تجربه چند سال گذشته نیز نشان داده است که نقد منتقدان چندان موثر نبوده و به همین دلیل تمایل چندانی برای نقد پیگیرانه و جدی ندارند.

تعامل مجلس و دولت در این سال‌ها به گونه‌ای بوده که منتقدان به این نتیجه رسیده‌اند که دولت آنچه را که می‌خواهد از مجلس می‌گیرد و آنچه را که خود صلاح می‌داند در نهایت انجام می‌دهد. در چنین فضایی که هر نقدی از سوی هواداران دولت تاثیری از خود به دنبال ندارد، منتقدان علاقه کمتری دارند که به این وادی گام نهند. در غیاب نقدهای شجاعانه، غیرجناحی و متاثر از دیدگاه کارشناسی، لایحه بودجه و لایحه برنامه درخشندگی نخواهد داشت. راه نقد را باز بگذاریم و یادمان باشد که در غیاب نقد در شرایط امروز، کار در آینده سخت‌تر می‌شود.