محمدصادق الحسینی

رجب طیب اردوغان، بیست و هفتمین نخست‌وزیر ترکیه (از سال ۲۰۰۳) در اجلاس داووس پس از حمله به شیمون پرز به علت جنایات غزه و انتقاد از عملکرد این رژیم در غزه، جلسه را ترک کرد. تاثیر حرکت شجاعانه و زیبای اردوغان تا به آنجا بود که بیشتر تلویزیون‌های دنیا، لحظات اعتراض و خروج اردوغان از جلسه را چندین بار پخش کرده و مردم ترکیه نیز استقبال بی‌نظیری از او به عمل آوردند و همچنین سیاستمداران بسیاری او را ستودند.

این حرکت اثرات بزرگ و قابل تاملی در میان رسانه‌ها، مردم، سیاستمداران و خصوصا سیاستمداران مسلمان داشت. ابتدا به‌رغم مشخص بودن اثرات بزرگ این اقدام، سعی می‌کنم ابعاد اثرگذاری این حرکت را روشن سازم و سپس به دلایل این اثرگذاری عمیق می‌پردازم.اگر واژه اردوغان(erdogan) را به گوگل بدهیم، گوگل به شما ۲۷۲هزار نتیجه در هفته اخیر ارائه می‌دهد، همچنین کل نتایج برای واژه اردوغان بیش از ۲۸میلیون نتیجه است که رقمی بسیار کم‌نظیر است. همچنین جست‌وجوی واژه اردوغان طبق آمار گوگل، در یک هفته اخیر از رشد بی‌سابقه ده‌هزار درصدی برخوردار بوده است. از سوی دیگر فیلم‌های مختلف این حرکت اعتراضی اردوغان تنها در یوتیوب بیش از یک میلیون بار دیده شده‌اند! این رقم، رقمی است که در مسایل سیاسی بسیار بالا محسوب می‌شود. همچنین استقبال بی‌نظیر مردم ترکیه از وی و تایید حرکت اردوغان از جانب عمرو موسی و بسیاری دیگر از رهبران دنیای اسلام و نیز استقبال بی نظیر روزنامه‌ها، سایت‌ها و وبلاگ‌های کشورهای فرانسه، آلمان، اتریش، یونان، هلند، بلژیک و.... و ستایشی که از این حرکت در تمام کشورهای اسلامی به عمل آمد، همه نشانه‌هایی اندک از وسعت این اقدام اردوغان را بازتاب می‌دهد. بزرگ‌ترین اثر این حرکت اردوغان را البته می‌توان در عذرخواهی شیمون پرز از اردوغان مشاهده کرد!

اما چرا حرکتی به این کوچکی و در ابعادی نه چندان بزرگ، اثراتی به این بزرگی و با این وسعت به جای می‌گذارد؟

در این مختصر، قصد بررسی ابعاد حرکت اردوغان و تحلیل سیاسی این قضیه را ندارم، صرفا سعی می‌کنم نشان دهم که تاثیرگذاری بی‌سابقه و دور از انتظار این حرکت کوچک اردوغان، ناشی از توانایی‌های وی در مدیریت کارآمد حوزه‌های سیاسی و به ویژه اقتصادی همراه با حفظ ارزش‌های دینی و اخلاقی بوده است. اردوغان وام دار اقتصادی بود که رو به پیش بود، اقتصادی که بعد از سال ۲۰۰۱ روند پیشرفت خ ود را با انجام اصلاحات توسط کمال درویش آغاز کرده بود. اردوغان نه تنها این اقتصاد رو به پیش را متوقف نکرد، بلکه رشد اقتصادی این کشور را از متوسط ۵درصدی به متوسط ۳/۷درصدی در ۵ سال گذشته رسانید (رشدی که این کشور را در میان سریع‌ترین کشورها در زمینه رشد اقتصادی قرار داد)، توریسم را تقویت کرد به طوری که درآمد توریسم ترکیه را به حدود ۵/۱۸میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ رسانید. سرمایه‌گذاری خارجی را که خیلی به ترکیه اعتماد نمی‌کرد، به ترکیه سرازیر کرد و با سیاست‌های صحیح و اعتمادسازی‌هایی که انجام داد، توانست رشد سرمایه‌گذاری خارجی را افزایش دهد.

وی با حمایتی همه جانبه از علی باباخان (وزیر اقتصاد سابق و وزیر خارجه فعلی که از پیروان کمال درویش، معمار اقتصاد ترکیه و از کارشناسان بانک جهانی می‌باشد) توانست سیاست‌های اقتصاد آزاد را با موفقیت در ترکیه به اجرا گذارد و اصلاحات متکی بر دانش اقتصادی را انجام دهد. وی موفق شد تورم ترکیه را که به بیش از ۱۰۰درصد هم رسیده بود، به تورمی یک رقمی و البته مهم‌تر از ان به تورمی یک رقمی و با ثبات تبدیل سازد. همچنین این کاهش تورم با افزایش بیکاری همزمان نشد، و وی توانست مدل رشد

غیر تورمی را پیاده سازد. به طور خلاصه سیاست‌های اقتصادی اردوغان آن قدر موفق بود که توانست حزب او را در انتخابات‌های مختلف پس از ۲۰۰۶ به اوج برساند. همچنین اثر حرکت‌های معتدل وی در عرصه سیاست خارجی در عین حفظ ارزش‌های دینی و انسانی سبب شد تا جمع سکولارهای ترکیه و برخی از ارتشی‌های این کشور نتوانند حزب وی را در زیر فشارهای شدید بین‌المللی منحل اعلام کنند. (کاری که به عقیده بسیاری از صاحبنظران اگر اردوغان و حرکت‌های اعتمادساز وی در داخل و خارج نبود، به راحتی توسط دادگاه قانون اساسی ترکیه عملی می‌شد).

به طور خلاصه سیاست اعتدال، میانه روی، اعتماد به علم و عقلانیت اقتصادی، در کنار سیاست خارجی فعال اردوغان سبب شد تا اردوغان به وزنه‌ای در مناسبات جهانی تبدیل شود. وزنه‌ای که نه لاییک‌ها و ارتشی‌های دیکتاتور داخلی و نه مستبدان و جنایتکاران خارجی نظیر پرز نتوانستند از پس او برآیند.

اردوغان با ایجاد این ظرفیت‌ها، با یک حرکت کوچک، شایسته دریافت القابی چون نماد علم و عقلانیت اسلامی و سمبل مبارزه اثر بخش مسلمانان علیه جنایتکاران صهیونیستی شد (بسیاری از روزنامه‌های ترکیه و حتی برخی از روزنامه‌های اروپایی این القاب را به اردوغان داده‌اند).

جالب‌تر اینجا است که بدانیم بر اساس گزارش نیویورک تایمز، حزب عدالت و توسعه که اردوغان ریاست آن را عهده دار است، در این سال‌ها روابط بسیار نزدیکی با حماس داشته است و کمک‌هایی را به این گروه کرده است (گروه مبارز و ارزشی که بسیاری از کشورهای اسلامی آن را به رسمیت نمی‌شناسند). با این حساب، می‌توان گفت که پیگیری ارزش‌های دینی و انسانی هیچ منافاتی با ساختن اقتصادی قدرتمند و سیاست داخلی مبتنی بر عقلانیت، اعتدال و رفتار علمی ندارد. ترکیه نمونه خوبی برای این سیاست و کارآیی آن است. کشوری که هم به حماس کمک می‌کند، هم اسراییل اشغالگر را در مواقع لزوم تحت فشار شدید می‌گذارد و هم درآمدی شایان از توریسم و سرمایه‌گذاری خارجی دارد و هم اقبال مردم این کشور به اسلام و به ارزش‌های دینی و اسلامی روز افزون است. هرچند برخی رفتارهای سیاسی ترکیه از نظر ارزش‌های بی‌بدیل و مترقی اسلامی و دینی می‌تواند مورد بحث باشد، اما حداقل در عرصه اقتصاد و در غالب حوزه‌های سیاست خارجی، ترکیه در جهت پیشرفت و ارتقای کارآمدی و افزایش تمایل به ارزش‌های اسلامی عمل کرده است.