دکتر پویا جبل‌عاملی

تخریب خلاقانه، آن طور که شومپیتر روایت می‌کند، محور اصلی حرکت جامعه بشری به سوی پیشرفت است. تئوری وی نشان می‌دهد چگونه خلاقیت و کارآفرینی ایجاد رشد اقتصادی می‌کند. خلاقیتی که می‌تواند کالبد وضعیت فعلی را بشکافد و ساختاری تازه و روزگاری نو را بنیان نهد. جوشش این خلاقیت نیازمند انگیزه و اراده است. تداوم انگیزه نیز جز با منفعتی که صاحب خلاقیت بتواند هماره از آن بهره برد، میسر نیست.

در یک نظام بوروکراتیک دولتی، همه اینها چون افسانه است. تنها زمانی کارآفرینان سر بر می‌آورند که مطمئن باشند، سود ناشی از خلاقیت خویش را خواهند گرفت. تخریب خلاقانه به‌دست بخش خصوصی انجام می‌گیرد که برای کسب سود حاضر است راه‌های مختلف را بیازماید و در نهایت به گزینه‌ای می‌رسد که تحقق آن یعنی برچیده شدن زنجیره تولید گذشته و عرضه کالایی با کیفیت‌تر و با هزینه ناچیزتر و این چیزی به جز رفاه جامعه و کسب سود کارآفرین نیست. این معجزه‌ای نیست که از یک بنگاه دولتی بتوان انتظار داشت.

از همین روست که روزنامه «دنیای اقتصاد» طی یک دهه و نیم گذشته بر آن بوده است تا به تقویت بخش خصوصی که ضامن رشد اقتصادی و رفاه شهروندان است، کمک کند. با گذر دولت‌های مختلف هرگز این رویکرد و ماموریتی که «دنیای اقتصاد» برای خود تعریف کرده رنگ نباخت و با وجودی که در برخی از دوره‌ها دفاع از بخش خصوصی به غایت سخت و دشوار شده بود، ایمان به راه طی شده، باعث شد این مشقت‌ها نیز تحمل شود و «دنیای اقتصاد» همچنان تریبون حمایت از بخش خصوصی باشد. کسب نشان امین‌الضرب، برای مدیر مسوول «دنیای اقتصاد» همت گذشته را دوچندان خواهد کرد. اگرچه در ۱۵ سال گذشته، ذهنیت و برداشت تصمیم‌گیرندگان اقتصادی تغییر یافته است، اما هنوز بسیاری از روندهای گذشته به قوت خود باقی است و این واقعیت است که اهمیت ماموریت دنیای اقتصاد را کم رنگ نکرده است. آگاهی بخشی و ترویج چارچوب فکری که از دل آن رشد و توسعه زاییده می‌شود، مهم‌ترین فعل مشهودی بوده که دنیای اقتصاد به انجام رسانده و در مرکز این آگاهی‌بخشی دفاع از بخش خصوصی و بازار رقابتی بوده است. به جرات می‌توان گفت که حداقل در مقام نظر، بسیاری از سیاستگذاران ما امروز به این راه باور دارند. آنان کم و بیش نسبت به چگونگی پیشرفت در کشورهای توسعه‌یافته دانایی دارند یا حداقل می‌توان گفت نسبت به ۱۵ سال پیش دانایی بیشتری کسب کرده‌اند اما نکته آنجاست که این دانایی به شکل بالفعل عمل نکرده است. تحلیل تعادل‌هایی در سیستم تصمیم‌گیری که باعث می‌شود به‌رغم دانایی سیاست‌گذار، سیاستی اتخاذ نشود که به نفع اقتصاد ملی است، جزئی از کار روزمره‌ای است که روزنامه و تحلیلگران آن انجام می‌دهند. اما تا اینجا می‌توان امیدوار بود که وظیفه آگاهی‌بخشی روزنامه «دنیای اقتصاد» نسبت به مسائل اقتصادی و حمایت از بازار و بخش خصوصی به‌طور ملموسی ثمربخش بوده است و تقدیر از این وظیفه مایه مباهات است.

انجام چنین ماموریتی بدون راهنمایی‌‌ها، گفتارها، نوشتارها و فعالیت‌های آقای دکتر موسی غنی‌نژاد که دیروز ایشان نیز موفق به کسب نشان امین‌الضرب شدند، میسر نبود. وی با پشتوانه علمی خویش طی سال‌های متمادی که فراتر از عمر این روزنامه است، در دفاع از بازار رقابتی و آزاد، کوشیده است. زمانی که شاید کمتر کسی حاضر بود باور کند بسیاری از مشکلات به دلیل مداخلات فراتر از بازار، اقتصاد رانتی، انحصاری و دولتی است، وی از یک و فقط یک راه برای رسیدن به توسعه سخن گفت. راهی که با آزادی و استقلال بخش خصوصی و رقابت میان بنگاه‌ها می‌توان شاهد تخریب خلاقانه مداوم و در نتیجه رشد بیش از پیش رفاه شهروندان بود. در اقتصاد ایران که خردترین بازارها خسته از قیمت‌گذاری‌ها و مداخلات است، پیام ایشان فارغ از اینکه به کدام نحله اقتصادی معتقد باشیم، کارآمد است. در کشورهای توسعه یافته واماندن و اختلاف بر سر اینکه دولت فلان سیاست مداخله‌ای را انجام دهد، زمانی روی داده که بازار حداقلی از آزادی و رقابت را داراست، از این رو شاید نحله‌های اقتصادی معنی یابد. اما در اقتصاد ما که برخوردار از این حداقل نیست، دفاع از آزادی بازار و رقابت، می‌تواند شعار اجماعی اقتصاددانان باشد و دکتر غنی‌نژاد یکی از پرچمداران آن است.

دنیای اقتصاد در ادامه راه و با همراهی اقتصاددانان بزرگ این کشور، بر آن است تا با مرور به روز ادبیات اقتصادی و رصد هر لحظه بازارها و تحلیل سیاست‌ها و شرایط اقتصادی چون گذشته سیاست‌گذاران را به سوی سیاست‌های مناسب، مدیران بخش خصوصی را به خلق موقعیت‌های تازه و عموم مردم را در آشنایی با پیچیدگی‌ها و دشواری‌های اقتصاد ایران، یاری رساند. باشد که چنین شود!