برخی نمایندگان از استیضاح برای انتخابات آینده سوءاستفاده می کنند/وزرا، جوان و بی تجربه هستند
نظام نمایندگی با همه مزایای خود دارای آفاتی نیز هست. به ویژه، زمانی که احزاب از کارآمدی بالایی برخوردار نیستند، آنچنان که سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در گفت و گو با خبرآنلاین در باره علل اوج گیری استیضاح وزرای دولت ضمن طرح انتقاد نسبت به دولت، می گوید «نماینده ای در استان تلاش می کند پست های کلیدی را به افرادی بدهد که به نوعی به او در رسیدن به مقام نمایندگی کمک کرده اند. و این چالشی است که متاسفانه در ساختار سیاسی ما وجود دارد. از این رو این آفت ها شکل می گیرد و برخی از نمایندگان می توانند از این قدرت سوء استفاده کنند به گونه ای که دوره آینده هم بتوانند رای بیاورند. »
گفت و گو با سلیمی نمین در زیر از نظرتان می گذرد:
به نظر شما چرا در شرایط کنونی، درخواست استیضاح نمایندگان مجلس افزایش یافته، به صورتی که بعد از اعلام وصول استیضاح وزارت صمت، عنوان شده که سه درخواست استیضاح دیگر به هیات رئیسه رسیده است؟
طبق قانون استیضاح وزراء ، جزو ابزارهای نمایندگان محترم محسوب می شود. اما استیضاح باید دارای روندی باشد. ابتدا باید وزیر یا معاونان او به مجلس دعوت و از آنان توضیح خواسته شود. چند بار کارت زرد به وزیر مربوطه داده ، در صورتی که این مراحل مثمر ثمر واقع نشد، موضوع استیضاح او در دستور نمایندگان محترم قرار بگیرد. از این ۴ وزیر یعنی وزرای صمت، جهاد کشاورزی، راه و ترابری و کشور، غیر از یک وزیر، به مابقی وزراء، نمایندگان کارت زردی به وزراء نداده اند تا بعد از آن مرحله، به مرحله استیضاح برسند. از این رو به نظر می رسد مسایل دیگری وجود داشته باشد. برای این که شائبه ها از بین برود، جامعه باید هم ادله نمایندگان و هم توضیحات وزرا را بشنود. چون این روند طی نشده، به طور طبیعی بحث های دیگری جای خودش را باز می کند، و این همان دغدغه ای است که رهبری داشتند. رهبری اعلام کردند دخالت نمایندگان در امور اجرایی، مفسده برانگیز است. متاسفانه برخی از نمایندگان از این که برخی از وزراء به آنان راه نمی دهند، و به نظرات آن ها توجهی نمی کنند، بسیار ناخرسندند. البته مسایل دیگری هم می تواند دخالت داشته باشد. ولی علی الاصول، نمایندگان در ارتباط با برخی وزرا باید مسایل را به گونه ای پی گیری کنند که جامعه هم اقناع بشود. البته خود من هم در مورد برخی از این وزرایی که نمایندگان خواستار استیضاح شان هستند، به ویژه وزیر کشاورزی، ایراداتی را وارد می دانم، علی رغم این که ایشان رئیس کمیسیون کشاورزی بوده، و از مجلس و ریاست کمیسیون به وزارت رسیده و به هیات دولت پیوسته است، با این وجود نقدهایی به عملکردش وارد است.
فرمودید که رهبری فرموده اند ورود نمایندگان به حوزه اجرایی مفسده انگیز است. بنابراین بود با وجود دولت و مجلس یکدست مسایل کشور سریعتر و با تدبیر بیشتر حل شود، حال چرا چنین اختلافی بین نمایندگان و دولت افتاده است؟
این آفتی است که جریان و جناح نمی شناسد. نمایندگان به ویژه در شهرستان ها در ادوار مختلف وقتی رقابت جدی ای را پشت سر می گذارند، افرادی از آن شهرستان که در ستادها حضور جدی دارند و نقش آفرینی می کنند؛ برای مثال برخی اسپانسر مالی و برخی مدیریت تشکیلاتی را برعهده دارند و ... این عده بعد از پیروزی آن نماینده، انتظاراتی دارند، که اگر آن انتظارات برآورده نشود، افرادی که در دوره قبل از نماینده پشتیبانی می کردند، در این دوره دیگر پشتیبانی نخواهند کرد. با چنین مشکلی در دوره های مختلف مواجه بوده ایم. به عبارت دیگر نماینده ای در استان تلاش می کند پست های کلیدی را به افرادی بدهد که به نوعی به او در رسیدن به مقام نمایندگی کمک کرده اند. و این چالشی است که متاسفانه در ساختار سیاسی ما با توجه به اختیارات قانونی نمایندگان در استیضاح وزرا وجود دارد. به عبارت دیگر اگر هواداران کلیدی نماینده، در مناطق حوزه انتخابی، به پست و جایگاهی نرسند، به طور طبیعی اگر احساس کنند نماینده نمی تواند به گونه ای از زحمات آنان قدردانی به عمل آید چرخه حمایت از نماینده نیز مختل خواهد شد. از این رو این آفت ها شکل می گیرد و برخی از نمایندگان می توانند از این قدرت سوء استفاده کنند به گونه ای که دوره آینده هم بتوانند رای بیاورند.
حزبی نبودن حوزه سیاسی تا چه اندازه به این امر کمک می کند؟
به طور قطع وقتی حزبی باشد، آفت سهم خواهی فردی بر طرف می شود، اما آفات سهم خواهی جمعی پدید می آید. به عبارت دیگر سیستم حزبی، در کنار منافع اش مضار خودش را هم داراست. اما در این نوع سهم خواهی موجود، با سهم خواهی تنزل یافته فردی مواجه ایم. در معادلات حزبی، شاهد سهم خواهی های کلانی هستیم که خودش به طور قطع زیان هایی را متوجه جامعه می کند. ولی در عین حال رصد آفات سهم خواهی حزبی به نظر می رسد ساده تر است. اما رصد سهم خواهی فردی، ساده نبوده و مشکل است. به عبارت دیگر در آفات سهم خواهی فردی، جامعه نمی تواند تشخیص بدهد که فرد چه روابطی در پشت صحنه دارد. و در نظام حزبی، این موضوع راحت تر قابل رصد است.
چه انگیزه های دیگری می تواند در توسل به شیوه های نادرست موثر باشد؟
نمایندگان به تدریج دارند به پایان دوره چهارساله خود نزدیک می شوند. فارغ از نوع تحلیل موفقیت ها و ناکامی های دولت، به طور طبیعی نمایندگان، در باره میزان توانایی وزرا، با سوالاتی در حوزه انتخابیه خود مواجه هستند. نمایندگان به راحتی نمی توانند نسبت به این سوالات بی توجه باشند. برای مثال افزایش قیمت ها در کوتاه مدت مشکلاتی را برای کشور ایجاد کرده ، و نمایندگان به عنوان اعضای قوه مقننه ناظر بر عملکرد وزرا، پاسخ گو نباشند، با مشکلات جدی مواجه می شوند، اگر اقداماتی را صورت بدهند، که نشان از تحرک جدی آنان باشد، این امر می تواند افکار حوزه انتخابیه آنان را در ارتباط با افزایش قیمت ها تحت تاثیر قرار بدهد. بنابراین اگر شاهدیم شیوه منطقی در ارتباط با استیضاح وزرا صورت نگرفته، شاید دلایلش این است که اگر نمایندگان این روند پرسشگری و استیضاح را سرعت و شدت ندهند، در حوزه نمایندگی شان، اقناع سازی مردم دچار مشکل خواهد شد. از این منظر می خواهند به رای دهندگان حوزه انتخابیه خود بگویند دارند در راستای خواسته های موکلانشان رفتار می کنند. به عبارت دیگر به نظر می رسد رفتار نمایندگان به طور عام در راستای منافع مردم و منافع ملی شکل نمی گیرد بلکه احتمالا دلایل دیگری که عرض کردم می تواند وجود داشته باشد.
از نظر شما دولت دچار اشتباهاتی شده که نمایندگان در این شرایط می توانند از آن ها به روا یا ناروا ، نمایندگان به آنها استناد می کنند؟
دولتی دارای نقاط قوت و ضعف است. دولت رئیسی، تلاش کرده تا همه مشکلات کشور را بدون اولویت بندی ، حل کند. من به این روش نقد دارم و معتقدم، دولت باید برای حل مشکلات خود، اولویت بندی می کرد. حال شاید دولت در خودش اعتماد به نفس همراه با آمادگی برای فداکاری می بیند، از این رو همزمان مایل است همه مشکلات اعم از برجام، تورم و قیمت ها و ...را با هم حل کند. طبیعی است در این شرایط مسایلی بروز کند. البته در حوزه برجام عملکرد خوبی داشته، و بسیاری معتقدند مذاکرات برجام حل خواهد شد. خیلی ها الان معتقدند که مذاکرات در این دور به نتیجه خواهد رسید، و بحث های صورت گرفته به نتایجی منجر شده و در نهایت منجر به امضای توافق خواهد شد. این موضوع می توانست قبل از رسیدگی به مشکلات دیگر ، مورد توجه دولت باشد و بر اساس اولویت بندی، مورد توجه قرار بگیرد و به نتیجه برسد. سپس برخی تصمیمات در حوزه اقتصاد اتخاذ شود.
به هر روی دولت دارد تلاش می کند تحریم های ظالمانه را از روی دوش مردم بردارد، همچنین برخی کم کاری های دولت گذشته را جبران کند. بحث هایی که در ارتباط با اقتصاد جهانی است که منجر به افزایش قیمت ها تا ۵۰ درصد شده، حل کند. این ها مشکلات عدیده ای است که دولت با آن ها مواجه است.
درعین حال حل این مشکلات منوط به استفاده بسیار بیشتر از تجربیات کارشناسان است. وزرای جوان نباید احساس کنند که بی نیاز از تجربیات گذشته هستند. بعضا برخی بی نیازی ها را در برخی از وزراء احساس می کنیم. اگر بعضی از وزراء اینگونه عمل کنند، طبیعی است که فشل می شوند. جوانگرایی به معنای بی توجهی به تجارب نیست. هر چه یک مسئول جوان تر باشد، باید احساس نیاز به تجربیات گذشته در او بیشتر باشد. جوان گرایی موهبت ها و هزینه هایی دارد. این دولت در کنار مشکلات دیگر زیر بار مشکلات جوانگرایی هم رفته است.
یعنی این موارد روی همدیگر زمینه های انتقاد و استیضاح را فراهم کرده است؟
بله همینطور است. من فکر می کنم در این حوزه ها این دولت است که هرچه سریع تر باید نواقص خود را برطرف کند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
