یک نشست بی‌سابقه علیه اردوغان
صحنه سیاسی ترکیه و به همراه آن صحنه اجتماعی آن، مدتی است که درگیر جنجال‌های مربوط به انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری ترکیه است که قرار است همزمان در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۳ برگزار شود.
روزنامه «العربی الجدید» با انتشار یادداشتی از جدیدترین دیدارها و تحرکات سیاسی احزاب مختلف چه حزب حاکم یعنی «عدالت و توسعه» و چه احزاب مخالف از جمله ائتلاف «ملت» به رهبری حزب «جمهوری خواه خلق» نوشت: «شاید مهمترین رویداد در صحنه تحرکات سیاسی در عکسی که از یک جلسه گرفته شد و به طور گسترده پخش شد، تجسم یافت. نخستین جلسه در نوع خود در ترکیه با حضور رهبران شش حزب مخالف که دور یک میز گرد نشستند».
در این عکس؛ «کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب جمهوری خواه خلق، «مرال آکشنر» رهبر حزب خوب، «احمد داوود اوغلو» رهبر حزب آینده، «علی باباجان» رهبر حزب دموکرات و ترقی، «گل تکین اویسال» رهبر حزب دموکرات و «تمل کارامول اوغلو» رهبر حزب سعادت دور یک میز به چشم می‌خورند.
در بیانیه این نشست آمده است که رهبران شش حزب مذکور در یک «روز تاریخی» با یکدیگر ملاقات کردند تا «یک مطالعه تاریخی را در خصوص چشم‌انداز ترکیه در سالهای آینده» انجام دهند، زیرا ترکیه «در حال سپری کردن یکی از بزرگترین بحران‌های سیاسی و اقتصادی است».
اجماع احزاب مخالف بر بازگشت به نظام پارلمانی قدرتمند
در ادامه این بیانیه آمده است که حاضران در این نشست «بر سر متنی برای نظام پارلمانی قدرتمند با هدف تقویت قوای مقننه، مجریه و قضاییه و تاسیس دولت حقوقی و دموکراسی، پس از تلاش‌های فراوان، به دور از دو قطبی و با تکیه بر مشورت و اجماع، توافق کردند. آن‌ها همچنین تاکید کردند که به یک نقشه راه رسیده‌اند که در ۲۸ فوریه (۷ اسفند) اعلام خواهد شد و هدف آن تدوین مراحل انتقال از نظام ریاستی کنونی به نظام پارلمانی در صورتی که اپوزیسیون در انتخابات آینده پیروز شود، است.
در ادامه این یادداشت به قلم «عمر کوش» آمده است: «گرچه در این نشست، ائتلاف انتخاباتی بین شش حزب اعلام نشد، اما ممکن است در مرحله بعدی به آن تبدیل شود. تحرکات شدید احزاب مخالف در ماه‌های گذشته در ترکیه به اوج خود رسید که شامل مجموعه‌ای از نشست‌های دوجانبه و سه جانبه بود. جلساتی که توسط رهبران آن‌ها برگزار شد تا موضع مخالفان را علیرغم وجود اختلافات ایدئولوژیک، فکری و سیاسی متحد کنند برای اینکه بتوانند در برابر ائتلاف حاکم، به ویژه در برابر "رجب طیب اردوغان" رئیس جمهور، در انتخابات آتی بایستند».
در این تحرکات جدی یک هدف دیگر نیز دنبال می‌شد و آن وحدت برای برچیدن نظام ریاستی بود که به اعتقاد مخالفان، دلیل اصلی بروز بحران‌ها و مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پیش روی ترکیه در مرحله کنونی است. به همین دلیل بیانیه سران شش حزب این کشور بر محور تلاش برای «ایجاد یک نظام و سیستم قوی، عادل و دموکرات که آزادی‌ها را تضمین می‌کند و در آن قدرت‌ها از هم تفکیک می‌شوند، از طریق یک مرجع مقننه مؤثر و مشارکتی، قوه مجریه شفاف و پاسخ‌گو و یک دستگاه قضایی بی‌طرف و مستقل» متمرکز است.
چرایی اهمیت انتخابات فراروی ترکیه
نویسنده در ادامه تصریح می‌کند: «با توجه به اینکه انتخابات آتی از این جهت که برای جامعه ترکیه و آینده ترکیه اهمیت تعیین کننده‌ای دارد، با انتخابات‌های قبلی متفاوت خواهد بود. لذا جای تعجب نیست که احزاب و نیروهای سیاسی مختلف ترکیه به صورت زودهنگام اقدام به تدارک برای این انتخابات کنند و از یک سال جلوتر، به بسیج نیروها و کادرها و طرفداران خود بپردارند و بر این موضوع تمرکز کنند که انتخابات آتی ایستگاه مهمی در تاریخ ترکیه خواهد بود، زیرا تصمیم خواهد گرفت که آیا نظام ریاستی در ترکیه ادامه یابد یا خیر و ترکیه شاهد بازگشت جدیدی به نظام پارلمانی البته در شکل و شمایلی قدرتمندتر از گذشته خواهد بود؛ آن‌طور که مخالفان می‌گویند.
نگارنده تصریح می‌کند: «از زمان برقراری نظام ریاست‌جمهوری پس از همه‌پرسی که در ۱۶ آوریل ۲۰۱۷ برگزار شد، سیستم ریاست جمهوری به کانون قطبی شدن شدید محافل سیاسی ترکیه تبدیل شده است، زیرا ائتلاف حاکم آن را به عنوان سیستم ایده آل برای ترکیه می‌بیند، در حالی که احزاب مخالف آن را حاکمیت و اقتدار فردی می‌دانند و می‌گویند که این نظام به عنوان یک نظام سیاسی مناسب نیست».
از این لحاظ است که نشست سران شش حزب در ترکیه یک رویداد بی‌سابقه به شمار می‌آید، زیرا اکثر احزاب مخالف را حول یک هدف مشترک، یعنی رد نظام ریاست‌جمهوری کنونی و بازگشت به نظام پارلمانی متحد کرد و آن‌ها برای رسیدن به این هدف به ترغیب رای دهندگان ترکیه به خود برای پیروزی در انتخابات آنی دل بسته‌اند زیرا دستیابی به این هدف مستلزم کسب حداقل ۳۶۰ کرسی در پارلمان بعدی است که برای تغییر قانون اساسی نظام ریاستی ضروری است.
ضرورت توافق احزاب مخالف بر گزینه ریاست‌جمهوری
بنا بر یادداشت العربی الجدید، دوقطبی شدن در مورد ماهیت نظام سیاسی ترکیه کانون اصطکاک‌ها و مشاجرات بین احزاب ائتلاف حاکم و احزاب مخالف است و در اصل این دو قطبی شدن بین حامیان حکومت رئیس جمهور اردوغان و مخالفان او است. از این رو احزاب مخالف به دنبال توافق بر سر نامزدی واحد برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری در مقابل اردوغان به عنوان نامزد ائتلاف عمومی حاکم هستند.
اما با توجه به صحبت‌های صورت گرفته در خصوص تمایل کمال قلیچدار اوغلو رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق و نیز «اکرم امام اوغلو» شهردار استانبول از همین حزب برای نامزدی و مطرح بودن نام «عبدالله گل» رئیس‌جمهور پیشین و نیز نامهای دیگر، به نظر می‌رسد که در افق نزدیک توافقی بین مخالفان اردوغان بر سر نامزد ریاست جمهوری حاصل نخواهد شد.
این امر دلیل عدم رایزنی در خصوص نامزد توافقی برای ریاست‌جمهور در نشست اخیر رهبران احزاب مخالف را روشن می‌کند که چیزی جز دستیابی و پایبندی به اهداف جامع و مشترک نیست. بر این اساس، احزاب مخالف می‌بایست رأی‌دهندگان ترک را متقاعد کنند که گزینه مناسبی برای ریاست‌جمهوری دارند و وی پس از دستیابی به قدرت باعث ایجاد وضعیت بی ثباتی نمی‌شود.
احتمال تشکیل ائتلاف سوم از سوی کُردهای ترکیه
نویسنده در ادامه در خصوص این نشست بی‌سابقه می‌نویسد که از نظر برخی محافل سیاسی ترکیه، یک امر قابل توجه و حتی عجیب در خصوص نشست سران احزاب مخالف وجود داد و آن عدم حضور حزب کُردی دموکراتیک خلق‌ها (HDP) در این نشست است. به ویژه پس از آن‌که برخی از مقامات این حزب، به طور تلویحی از تشکیل یک ائتلاف سوم، به تنهایی خبر دادند.
امری که رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق را بر آن داشت تا بگوید که «آن‌ها حزب خلق‌ها را نادیده نمی گیرند» و اگر چنین کنند نشان می دهند که به دموکراسی اعتقادی ندارند. اما واضح است که برخی از رهبران شش حزب در مورد تعامل و مشارکت حزب دموکراتیک خلق‌ها ملاحظاتی دارند و نمی‌خواهند که دوشادوش رهبران آن ظاهر شوند، به ویژه از آن‌جایی که دولت اتهاماتی علیه این حزب مبنی بر داشتن ارتباط با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) که در فهرست تروریسم ترکیه قرار دارد، وارد کرده است.
عوامل تاثیرگذار بر انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه
در بخش پایانی این یادداشت آمده است، با وجود نتایج متناقض نظرسنجی‌های منتشر شده توسط مراکز تحقیقاتی ترکیه، در خصوص نظرات رای دهندگان و دیدگاه‌های آن‌ها در مورد وضعیت عمومی، هنوز برای حدس و گمان در خصوص نتیجه انتخابات آتی ترکیه زود است، زیرا حزب عدالت و توسعه به یک میراث بزرگ اقتصادی و دستاوردهای اجتماعی خود طی سالهای گذشته متکی است؛ در حالی که اپوزیسیون برای جلب نظر رأی‌دهندگان، بر روی افت وضعیت معیشتی اخیر ترک‌ها حساب باز کرده است. در هر حال این موضوع به ملاحظات و عوامل بسیاری بستگی دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از: ماهیت اتحادهای سیاسی که ترکیه در مرحله بعدی شاهد آن خواهد بود، تحول و توسعه شرایط اقتصادی و معیشتی که بر زندگی رای دهندگان ترکیه تأثیر می‌گذارد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
