احتمال بازگشت سریع و بدون مذاکره آمریکا به برجام وجود دارد؟
رحمان قهرمان‌پور با اشاره به موضوع بازگشت آمریکا به برجام پس از انتخاب جو بایدن به عنوان رییس جمهوری آمریکا که وعده این بازگشت را از قبل داده است، گفت: یک سوال اساسی وجود دارد که ابتدا باید به آن پاسخ داد، اینکه ایران و آمریکا قرار است در چهار سال آینده مساله اصلی‌شان بازگشت به برجام باشد یا این کار مقدمه گام یا گام های دیگر است؟ و به نظر محتمل‌ترین گام بعدی بعد از بازگشت به برجام و اجرایی شدن این توافق، مذاکره درباره مسائل مختلف منطقه‌ای می‌تواند باشد و اگر پاسخ ما این باشد که امکان فراتر رفتن از برجام در روابط دو کشور در چهار سال آینده وجود ندارد، پس ایران و آمریکا حداقل طی یکی دو سال آینده مشغول برجام خواهند بود.
وی ادامه داد: معتقدم دو نیرو باعث می‌شود که دولت بایدن دنبال عبور سریع از برجام و پرداختن به مسائل دیگر منطقه‌ای شود. مهار چین مهمترین مساله در فوریت برای بایدن است و این کار جز با تجمیع همه امکانات آمریکا امکان‌پذیر نیست و تجمیع یعنی آمریکا باید حضور خود را در خیلی از مناطق دنیا از جمله خاورمیانه کاهش دهد، اما خاورمیانه به دلیل مشکلات امنیتی و تاریخی که دارد مانع از آن خواهد شد که احتمالا آمریکا بتواند سریع از آن خارج شود. خاورمیانه در قیاس با مناطق دیگر چالش بیشتری دارد. علاوه بر این آمریکا در خاورمیانه یک تعهد امنیتی و رابطه ویژه سیاسی با اسرائیل دارد که در سایر مناطق دنیا چنین رابطه ویژه‌ای را جز با انگلیس ندارد و می‌دانیم که حتی این دو با هم تفاوت زیادی دارند. بنابراین آمریکا ناگزیر است که برای اجرای عملی و موفق سیاست مهار چین و جلوگیری از عبور چین از آمریکا در سال‌های آینده نیروی خود را تجمیع کند.
این کارشناس مسایل بین‌الملل اظهار کرد: دومین مساله‌ای که موجب می‌شود، مدیریت منطقه برای آمریکا در اولویت باشد، این است که در آمریکا یک جریان قدرتمندی در حال شکل‌گیری است که معتقد است نباید آمریکا هزینه حفظ نظم لیبرال در خارج از این کشور را بپردازد و این جریان ربطی چندان به حزب دموکرات و جمهوری خواه ندارد بلکه یک جریان فراجناحی است و هر روز که جلوتر می‌رویم این جریان گسترش بیشتری هم پیدا می‌کند، از این رو معتقدم این مسائل باعث می‌شود که دولت بایدن تلاش کند مساله برجام را در مدت زمان کوتاه جمع کند و در دولت آینده ایران به دنبال مذاکره درباره مسائل منطقه باشد و هدفش از این کار هم زمینه‌چینی برای خروج تدریجی امن و بدون بحران از منطقه است.
قهرمان‌پور گفت: آمریکا به دنبال این است که در خاورمیانه پساآمریکایی دوباره مجبور به دخالت گسترده در خاورمیانه نشود. مساله اسرائیل و جنگ فراگیر بین چند کشور در منطقه و اینکه جز دخالت آمریکا برای پایان دادن به آن جنگ، چاره دیگری وجود نداشته باشد، مورد توجه آنهاست. آمریکا در نقشه بزرگی که برای آینده دارد به ایران نگاه می‌کند. دولت ایران از نگاه آنها این توانایی را دارد که خروج آمریکا از خاورمیانه را با تاخیر زیادی رو به رو کند و اگر آمریکا نتواند در زمان خودش خروج خود از خاورمیانه را تسهیل کند، سیاست مهار چین تضعیف می‌شود. از این رو اگر آمریکای بایدن به این سمت برود که سریع از برجام عبور کند، بازگشت به برجام دشوار نیست و ممکن است بخش زیادی از خواسته‌های ایران را هم بپذیرد و البته در این موضوع خواست ایران هم مهم است. اگر آمریکا به این باور برسد که ایران می‌خواهد در برجام متوقف شود و درباره مسائل دیگر مذاکره نکند، ممکن است بازه بازگشت به برجام طولانی شود و چانه‌زنی و پیش شرط‌ها و مطالبات جای خود را به اجرای توافق دهند.
وی تصریح کرد که اگر آمریکا بخواهد سریع از برجام عبور کند، این احتمال وجود دارد که حتی بدون مذاکره به برجام بازگردد. اگر این کار را کند یعنی آمریکا می‌خواهد گام دوم زودتر آغاز شود، اما اگر بازگشت به برجام در سطوح مختلف سیاسی و کارشناسی و وزیران خارجه باقی بماند احتمالا تمام وقت دو کشور برای سال های آینده صرف مساله برجام خواهد شد.
این کارشناس مسایل بین الملل با بیان اینکه اگر بخواهیم احتمال تمایل آمریکا به ورود به مذاکرات منطقه‌ای را جدی بگیریم، این سوال مطرح می شود که آیا اروپا، چین و روسیه هم با نیت، سیاست و خواست آمریکا درباره مذاکرات منطقه‌ای موافق هستند یا نه؟ و اینکه این مذاکرات فرضی میان آمریکا با ایران در چارچوب ۱+۵ برگزار می شود یا دو جانبه ایران و آمریکا یا سه جانبه ایران آمریکا و اروپا؟ گفت: به نظرم این سوال مهمی است هر چند زودهنگام است، چون هنوز فرایندهایی که به شکل‌گیری گروه ۱+۵ در موضوع هسته‌ای منجر شد در مورد مسائل منطقه‌ای شکل نگرفته است. البته تضاد منافع روسیه و چین با آمریکا و اروپا در مورد خاورمیانه حتما بیشتر از تضاد آنها در بحث هسته‌ای ایران است.
قهرمان‌پور اظهار کرد: پنج قدرت هسته‌ای منافع مشترکی دارند که هیچ کشوری جز خودشان نباید قدرت هسته‌ای باشد و از تعداد قدرت‌های هسته‌ای تا حد ممکن باید کاسته شود اما این پنج کشور درباره آینده خاورمیانه اشتراک نظر حداقلی هم ندارند. تنها چیزی که برای هر پنج عضو مهم است، اینکه جنگ طولانی مدت در منطقه ایجاد نشود، هر چند که برخی تحلیل‌گران معتقدند در این مورد هم منافع واحدی نیست، مثلا روسیه خیلی هم بدش نمی‌آید بحران در منطقه ایجاد شود و آمریکا درگیر این بحران شود.
وی در ادامه درباره نقش ایران در این روند خاطرنشان کرد: در صحنه این بازی شطرنج، تصمیم‌های ایران و نقشه راه آن، یکی از خانه‌های مهم این صفحه شطرنج است. اگر ایران دنبال این باشد که مساله برجام را سریع حل کند و به سراغ گام‌های بعدی برود در آن صورت شاهد تغییراتی در این بازی خواهیم بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
