انتقادها و هشدارهای فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران
فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران وجود برخی مخالفت‌ها با درخواست‌های منطقی و کارشناسی اعضای ستاد کرونای تهران را یکی از چالش‌های پیش روی این ستاد برای مدیریت بهتر و مقابله مؤثرتر با کرونا دانست و از همکاری نکردن دستگاه‌های مختلف با این ستاد گلایه کرد.
دیروز آمار فوتی‌های کرونا در کشور به ۴۶۲نفر رسید و ۱۱هزارو۷۸۰بیمار جدید مبتلا به کرونا در کشور شناسایی شدند. توفانی در آمار مرگبار و ثبت رکوردی تازه. همزمان از دانشگاه شهید بهشتی تهران صدای انتقادات کم‌سابقه‌ای بلند شد. استاندار تهران و فرمانده ستاد ملی مقابله با کرونا در تهران سیاست‌های مدیریتی مرتبط با مهار پاندمی در ایران را به باد انتقاد گرفتند. انتقاداتی که تاکنون به این صراحت شنیده و گفته نشده بود.
سیزدهمین همایش دانشجویی سازه‌های علوم بهداشتی که دیروز در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، پنل‌های متعددی داشت. یکی از آنها میزبان انوشیروان محسنی‌بندپی، استاندار تهران و علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران بود.
این دو که ماه‌هاست در حال نامه‌نگاری با ستاد ملی مقابله با کرونا و طرح درخواست‌هایشان برای مهار کووید۱۹ در پایتخت هستند، روز توفانی را در این پنل ساختند و گفتند مانع‌تراشی‌ها به آنها اجازه نداده که بتوانند به ماموریت و برنامه‌هایشان به درستی عمل کنند.
علیرضا زالی، فرمانده ستاد ملی مقابله با کرونا در تهران، وقوع برخی خطاهای محاسباتی و اشتباهات زنجیره‌ای در مدیریت بحران کرونا در کشور را از وقایع تأسف‌بار در روزهای ابتدایی شیوع بیماری دانست و حذف برخی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها از فرایند تصمیم‌گیری در مدیریت بیماری را به بهای از دست رفتن فرصت‌هایی ارزیابی کرد که جبران شدنی نیست.
او گفت: «یکی از مهم‌ترین اشتباهات که از نظر تکنیکی اتفاق افتاد، حذف وزیر ارتباطات از ستاد ملی مقابله با کرونا بود. روزهای آغاز کار وقتی وزیر ارتباطات درجلسه حاضر بود اسلایدی را در ستاد ملی نشان داد که نحوه جابه‌جایی بیماران مبتلا از قم به گیلان در آن ترسیم شده بود. این داده‌ها نشان می‌داد امکانات خوبی برای ردیابی بیماران در اختیار داریم که می‌توانیم با استفاده از آنها بیماران مبتلا به کرونا را رهگیری کنیم.»
زالی ادامه داد: «می‌توانستیم از امکانات این وزارتخانه، نرم‌افزارها و دانش فنی و زیرساخت‌هایش به شکل مطلوب‌تری استفاده کنیم. متأسفانه برخی به جای اینکه تشویقمان کنند با ما برخورد کردند. درنهایت نرم‌افزار تهیه شده به یکی از کشورهای حوزه CIS فروخته شد. این غفلتی بود که در هفته‌های اول شیوع ویروس اتفاق افتاد.»
آنطور که زالی می‌گوید، به‌نظر می‌رسد مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا به‌دلیل نگرانی از برخوردهای بعدی به شکل غیرسیستماتیک و کاملا دور از نظر دیگران اقدام به رهگیری بیماران بهبودیافته از بیمارستان‌ها کرده‌اند.
رویه‌ای که نشان می‌دهد ستاد ملی مقابله با کرونا زیر فشارهای غیرعلمی و سنگینی برای مقابله با بیماری قرار داشته است:«خود ما به شکل کاملا غیرسیستماتیک از نرم‌افزارهایی برای رصد بیماران ترخیص شده در بیمارستان‌ها استفاده کردیم. اطلاعات تمام این افراد را در اختیار داریم. اکنون در تهران ۶۴هزار مورد اطلاعات ریز افراد را برمبنای عملکرد تلفن‌های همراه جمع‌آوری کرده‌ایم. می‌دانیم بیماران بهبود یافته به کدام استان‌ها رفته، در چه محل‌هایی تردد دارند و مقدار تردد آنها در شهر تا چه اندازه گسترده است. می‌توانستیم این اطلاعات را خیلی زودتر و دقیق‌تر به‌دست بیاوریم که این امکان فراهم نشد.»
فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران، ادامه می‌دهد: «علاوه بر دریافت اطلاعات تردد بیماران ترخیص شده، موفق به ثبت تراکنش‌های بانکی بیماران شدیم و اکنون ۵۴هزار مورد اطلاعات تراکنش این افراد ثبت شده است. با جمع‌بندی اطلاعات این دو بخش و تعمیم آن به همه استان‌های کشور می‌توانستیم سند ملی کرونا در کشور را طراحی کنیم که این اتفاق هم رخ نداده است.»
برخی برای اجرای طرح‌های مقابله با کرونا مانع‌تراشی می‌کنند
فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران، وجود برخی مخالفت‌ها و بی‌توجهی به درخواست‌های منطقی و کارشناسی اعضای ستاد کرونای تهران را یکی از چالش‌های پیش روی این ستاد برای مدیریت بهتر و مقابله مؤثرتر با کرونا دانست و با ارائه مستنداتی از همکاری نکردن دستگاه‌های مختلف با این ستاد گلایه کرد: «در جلسه سوم ستاد ملی، وزارت ارتباطات موضوع توسعه خریدهای الکترونیک و آنلاین را مطرح کرد. آن زمان در تهران، ۳۰هزار خدمت تجاری خرد برای شهروندان شناسایی شده بود که می‌توانستیم با توسعه کسب‌وکارهای اینترنتی و ارائه خدمات آنلاین، بخش مهمی از نیازهای خرید روزانه مردم را تامین کنیم اما نه‌تنها با اجرای این طرح مخالفت شد بلکه کلا آن را از دستور کار خارج کردند. اکنون با تأخیری ۹ماهه دوباره سراغ اجرای آن رفته‌اند.»
زالی با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی در بی‌توجهی به درخواست‌های مکرر ستاد مقابله با کرونا در تهران برای افزایش سقف تراکنش‌های مالی بین بانکی و خریدهای خرد گفت: «تاکنون ۳مرتبه با بانک مرکزی مکاتبه کرده‌ام تا سقف برداشت پول از دستگاه‌های خودپرداز به ۵۰۰هزار تومان و سقف کارت به کارت اینترنتی به ۱۰میلیون تومان افزایش یابد. به این نامه‌ها جواب نداده‌اند. مگر انجام چنین کاری چقدر سخت است که حاضر به اجرای آن نمی‌شوند.»
او با ابراز تأسف از بی‌توجهی وزارت راه در مکانیزه نکردن فرایند دریافت عوارض بین راهی از بی‌پاسخ ماندن درخواست‌های ستاد کرونای تهران برای آنلاین کردن پرداخت عوارض انتقاد کرد و ادامه داد: «کشورهای حوزه خلیج‌فارس ۱۰سال است که فرایند دریافت عوارض بین‌راهی خود را مکانیزه کرده‌اند. متأسفانه هنوز فرایند دریافت عوارض بین‌راهی دستی است. این اتفاق سهم بزرگی در انتقال کرونا و سفر این ویروس به نقاط مختلف کشور دارد.»
کاهش خطرناک ذخایر تست کرونا در تهران
آمار مربوط به شناسایی بیماران ناقل کرونا روزبه‌روز در حال افزایش است و این موضوع به گفته زالی خبر خوبی برای کاستن از شدت شیوع بیماری محسوب می‌شود اما فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران از رو به پایان بودن ذخایر تست PCR در ۳دانشگاه مهم پایتخت خبر می‌دهد و ادامه این روند را نگران‌کننده می‌داند: «اگر ما از نظر ذخایر تست PCR در تهران تا ۳هفته آینده تامین نشویم، دانشگاه‌های تهران، ایران و شهید بهشتی ذخیره تستشان به پایان خواهد رسید. تأکید می‌کنم اگر وزارت بهداشت تست PCR این مراکز را در تهران تامین نکند دچار مشکل جدی در شناسایی بیماران و انجام تست کرونا خواهیم شد.»
شتاب‌زده عمل کردیم
افکار عمومی و شماری از جامعه پزشکی و کادر درمان در ماه‌های گذشته نقدهای جدی به عملکرد مسئولان و تصمیم‌هایی که برای مقابله با کرونا می‌گیرند داشته‌اند؛ نقدهایی که فرمانده ستاد مقابله با کرونا بخشی از آن را قبول دارد و معتقد است نبود آرایش جنگی میان مسئولان و برخی نواقص مدیریتی عامل ایجاد نقص در فرایند مقابله با بیماری در کشور است: «تحریم فرایند مزمن تأخیری در کشور است و سال‌هاست که سیستم بهداشت و درمان کشور با تحریم‌ها کنار آمده است. نباید انکار کرد که تحریم بر روند مبارزه با کرونا اثر نگذاشته است اما مهم‌تر از تحریم‌ها بحث‌های مدیریتی است که باید به آن توجه کنیم. ما کرونا را جدی نگرفتیم و روی آن حساسیت نداشتیم. تحلیل‌ها را مورد توجه قرار ندادیم و در بسیاری از موارد با شتاب‌زدگی عمل کردیم.»
او ادامه می‌دهد: «رویه‌ها نشان می‌دهد متأسفانه آرایش جنگی در کشور برای مقابله با کرونا حاکم نیست. اگر قبول کنیم که کرونا جنگ تمام عیار است ستاد کرونا باید آرایش جنگی داشته باشد. در ماجرای واکسن آنفلوآنزا باید ۱۶میلیون دوز واکسن وارد کشور می‌شد که تنها ۲میلیون دوز وارد کردیم. این یعنی آرایش جنگی در بدنه مدیریتی و تصمیم‌گیر وجود ندارد.»
محققان جوان کشور سرخورده شده‌اند
در هفته‌های آغاز شیوع کرونا در اسفند سال گذشته، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان که با سرمایه‌های اندک تاسیس شده و ایده‌های مؤثری برای کاهش گسترش ویروس داشتند در قالب نمایشگاهی دستاوردها، ابداعات و فناوری‌های خود را به نمایش گذاشتند.
ایده‌هایی که در برخی کشورها از آنها استقبال شد اما آنطور که زالی می‌گوید، هیچ‌کدام از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این نمایشگاه دستاوردهای خود را عرضه کردند موفق به فروش تجهیزات خود در داخل کشور نشدند: «بسیاری از جوانان و محققان ما نتوانستند طرح‌ها و ایده‌های خود را اجرایی کنند و به این دلیل سرخورده شده‌اند. مافیای حاکم بر تجهیزات پزشکی و خدمات درمانی مانع از استفاده این تجهیزات و اپلیکیشن‌ها شد. این مافیا نگذاشت امکاناتی که در کشور وجود دارد و می‌توانستیم از آنها برای مهار کرونا استفاده کنیم، به بهره‌برداری عمومی برسد.»
چرا شرکت‌های توانمند را در صف ارز نگه می‌دارید؟
با اینکه فرمانده ستاد مقابله با کرونا از وجود ظرفیت‌های علمی بالا برای مهار ویروس در کشور خبر می‌دهد، تأکید می‌کند که توان بسیاری از شرکت‌ها به‌دلیل نوع نگاه وزارت صمت و بانک مرکزی به آنها معطل دریافت ارز برای تامین مواداولیه مورد نیاز خود برای تولید محصولاتی هستند که می‌تواند به نظام بهداشت و درمان کشور برای مبارزه و شکست ویروس کمک کند.
به گفته زالی «وزارت صمت، بانک مرکزی و نهادهایی مانند آن باید بتوانند مسیر کاملا مشخصی برای کمک به شرکت‌هایی که در فرایند مقابله با کرونا هستند، ایجاد کنند. امروز اگر شرکت معتبری نیازمند دریافت ارز برای واردات مواداولیه، دارو و تجهیزات مقابله با کروناست، نباید در صف طویل متقاضیان دریافت ارز دولتی معطل بماند. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان گله‌مند هستند و حرف آنها شنیده نمی‌شود. باید به مدیران جوان اعتماد کنیم و اجازه دهیم که حرف‌شان شنیده شود.»
غیبت برخی ارکان مؤثر در تصمیم‌سازی مقابله با کرونا
حضور نداشتن ارکان اجرایی در سازوکار تصمیم‌گیری در ستاد مقابله با کرونای تهران این روزها به یکی از مهم‌ترین نقدهای وارد شده به ستاد ملی و استانی مقابله با کرونا تبدیل شده است. اجرای بسیاری از مصوبات ستاد استانی بر عهده نهادهایی مانند شهرداری، اصناف و مراکزی مانند آنهاست اما عملا شهرداری و اصناف نقش و نماینده‌ای در تصمیم‌ها و جلسات ستاد کرونا ندارند. این موضوع سبب بروز مشکلات و برخی ناهماهنگی‌ها در روند اجرای طرح‌های مقابله با شیوع کرونا شده است.
انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران نیز در نشست روز گذشته در دانشگاه شهید بهشتی این موضوع را تأیید کرد و گفت: «در شروع بیماری کرونا ۲۵نهاد و سازمان در کنار گروه علمی در تهران فعال بودند. قوه قضاییه، دادستانی، بسیج، سپاه، ارتش و همه ارگان‌ها درستاد حضور فعال داشتند تا مسئله سلامت تعهد ارکان حاکمیت باشد. معتقدم وزارت بهداشت یا دانشگاه شهید بهشتی نمی‌توانند به تنهایی بار این مسئولیت را به دوش بکشند و باید همه سازمان‌ها کنار ستاد مقابله با کرونای تهران باشند تا تصمیمات اتخاذ شده مؤثرتر شود.»
شجاعت ماندن پای تصمیم‌ها را داریم
آنطور که محسنی‌بندپی می‌گوید، تعریف چند راهبرد در ستاد تهران از اسفندماه سال گذشته در دستور کار مسئولان بوده است تا با اجرای گام به گام آن بتوان بیماری را مدیریت کرد: «ایجاد حساسیت درمردم، پرهیز از عادی‌سازی، جلوگیری از اطمینان‌دهی کاذب درباره بیماری و اطلاع‌رسانی دقیق راهبردهایی است که در ۹ماه گذشته آن را دنبال کردیم. این شجاعت را داشتیم که چیزی را پنهان نکنیم. اگر به این جمع‌بندی رسیدیم که باید طرح ترافیک جمع شود ایستادیم و هزینه آن را هم دادیم.»
نماینده دولت در استان تهران به انجام ارزیابی‌های علمی از کانون‌های شیوع بیماری اشاره و مترو و اتوبوس را ۲کانون عمده شیوع و انتقال ویروس در پایتخت معرفی کرد:«مهم‌ترین منبع آلودگی تهران در شیوع و چرخه ویروس مترو است. تحقیقات نشان می‌دهد حتی اگر ۹۵درصد افراد در مترو ماسک بزنند اما فاصله آنها به هم نزدیک باشد، ویروس به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.»
البته تحقیقات کمیته سلامت شورای شهرتهران که پیش از این منتشر شده نشان می‌دهد حمل و نقل عمومی علت ۱۲ درصد انتقال کرونا در پایتخت بوده است.
انتظار داشتیم وزارت بهداشت از ما حمایت کند
پیشنهاد تعطیلی ۲هفته‌ای پایتخت که از سوی استاندار تهران مطرح و فعلا با تأیید ستاد ملی مقابله با کرونا همراه نبوده است، انتقاد استاندار تهران را به‌همراه داشت.
او گفت: «توقع ما این بود که وزارت بهداشت از پیشنهادهای ما بیشتر حمایت می‌کرد. بارها گفتیم نباید یک فرد غیرمتخصص در ستاد کرونا نظر علمی ما و وزیر را وتو کند. تیم‌های علمی زیادی روی پیشنهادهایی که ارائه می‌شود کار می‌کنند، این نظرات را باید متخصصان با هم ارزیابی کنند و تأیید و رد آن هم باید از سوی متخصصان این رشته باشد و آنها باید بگویند چه کاری انجام شود و چه کاری نباید انجام شود.»
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
