سند جدید درباره کودتای ۲۸مرداد/ افشای راز ایرانی داربیشایر پس از ۳۵ سال/ چشمان اشرف از دیدن پول‌ها برق زد!
این گفت‌وگو بنا به دلایلی تا ماه اخیر اجازه نشر نیافته بود. با این حال امروز الجزیره گزارشی از رونوشت جدید کشف‌شده از مصاحبه نورمن داربیشایر رییس بخش «Persia» سرویس اطلاعات مخفی انگلستان «ام آی 6» را منتشر کرد.
الجزیره در این باره نوشت: نورمن داربیشایر در سال 1985 این گفت‌وگو را انجام داده بود، اما به دلیل تقاضای او جهت منتشر نشدن چهره‌اش تاکنون پخش نشده است. قرار است فیلم این مصاحبه در مستد «کودتا 53» به کارگردانی تقی امیرانی فردا چهار شنبه در بریتانیا اکران شود.
روایت گاردین
با این حال گاردین در گزارش خود در باره این گفت‌وگو روایت دیگری را مطرح می‌کند. این نشریه می‌نویسد:«نقطه عطف زمانی بود که امیرانی به سندی کلیدی در پژوهش رها شده برای مستند تلویزیونی پایان امپراتوری، از مجموعه مستندهای برجسته گرانادا در اواسط دهه ۸۰ میلادی، دست یافت. در بخشی از این مستند که در مورد ایران بود، مصاحبه‌ای با داربی شایر وجود داشت که صادقانه صحبت می‌کرد.در آن مستند داربی شایر می‌گوید: یادداشتی به من داده شد که بسیار ساده بود. گفتند به آنجا برو، به سفیر اطلاع نده و هر هزینه‌ای که برای سرنگونی مصدق با ابزارهای قانونی و یا شبه‌قانونی نیاز داری را از سرویس اطلاعات مخفی بگیر. افسر MI6 در ادامه توضیح می‌دهد که مبلغ هنگفتی، بیش از یک ونیم میلیونپوند هزینه کرد. وی افزود: من شخصاً دستور می‌دادم و شورش خیابانی را هدایت می‌کردم.در بخش دوم این گزارش مستندساز ایرانی اشاره می‌کند:البته آن مصاحبه جنجالی داربی شایر هرگز پخش نشد. در فیلم امیرانی، قسمت مربوط به داربی شایر با بازی رالف فینز ایفا می‌شود که سطرهایی از متن سانسور شده گرانادا را بیان می کند. مقاله آبزرور در سال ۱۹۸۵ توسط نیگل هاوکس (خبرنگار)، درست قبل از نمایش قسمت ایرانی توسط کانال چهار، پخش شد.اما وقتی برنامه پخش شد، داربی شایر و شهادت وی در تلویزیون حذف شده بود. در نقد تلویزیونی که هفته بعد توسط جولیان بارنز، منتقد آبزرور، ارائه شد هم هیچ اشاره‌ای به این بخش از داستان نشد. امیرانی، مرچ و کارشناسان اطلاعاتی طرف مشورت آنها، نتیجه می‌گیرند که دولت پس از یک اکران خصوصی به این مساله ورود کرد و مانع استفاده تهیه‌کنندگان فیلم‌ها از مصاحبه داربی شایر شد. به روزنامه‌ها، از جمله روزنامه آبزرور که در آن زمان دونالد ترلفورد سردبیر آن بود، اعلام شد که طبق قانون ایالتی «اخطار دال» دیگر نباید به این موضوع بپردازند.
اقتصادنیوز بخش‌هایی از متن اصلی این گفت‌وگو که روز گذشته در آرشیو امنیت‌ملی آمریکا به اشتراک گذاشته شده را ترجمه کرده است.
۷۰۰ هزار پوند انگلیسی محرک کودتا
داربیشایر در بخشی از این گفت‌وگو تاکید می‌کند: انگلیس نیروی محرک اصلی کودتای ۱۳۳۲ بود، اما بدون حمایت واشنگتن حاضر به ورود به این عملیات نبود. این حمایت با انتخاب دوایت آیزنهاور به ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده در 30 دی 1331 ممکن شد. مرحله بعد به گفته داربیشایر ترغیب شاه وقت بود که از طریق خواهر شاه، اشرف اغاز شد.
به گفته داربیشایر، محمدرضا پهلوی درباره کودتا تردید داشت، اشرف پهلوی را از پاریس به تهران پرواز دادیم تا محمدرضا پهلوی را قانع به موافقت با کودتا کند. او گفت: «ما این مسئله را به‌صراحت مشخص کردیم که همه هزینه‌ها را ما می‌پردازیم و من وقتی اسکناس‌ها را به او نشان دادم، چشمان اشرف پهلوی برق زد.» او در این رابطه اذعان می‌کند که خود او بیش از 700 هزار پوند از طرف ام ای 6 خرج این کودتا کرده بود.
داربیشیر که در سال 1372 فوت کرد در این مصاحبه می‌گوید: متأسفانه اطلاعات ژنرال جانسن کلر رئیس ام آی 6 وقت راجع به خاورمیانه به‌اندازه یک بچه 10 ساله بود.
تقی امیرانی کارگردان می‌گوید بااینکه ده‌ها سال است نقش انگلیس در کودتا 28 مرداد یک راز آشکار است، دولت انگلستان به‌طور رسمی نقش اساسی خود در کودتا را تصدیق نکرده است. «پیدا کردن متن داربیشر مانند پیدا کردن اسلحه قتل است. این‌یک کشف تاریخی است.»
هراس از شوروی تا قتل افشارطوس
در این مصاحبه که در حال حاضر در سایت آرشیو امنیت ملی آمریکا بایگانی‌شده داربیشایر تاکید کرده است: «سیاست انگلیس در آن موقع حکم می‌کرد که تحت هر شرایطی کودتا صورت گیرد حتی اگر امتیاز توافقی سودمندی به انگلیس داده می‌شد زیرا انگلیس از سیطره شوروی بر ایران هراس داشت. »
در اواخر این مصاحبه که در اواخر سال 1985 انجام شده‌است، مصاحبه‌گر مستند «پایان امپراتوری» از داربیشایر می‌پرسد که آیا او در قتل محمود افشار طوس رئیس شهربانی کل کشور دخالت داشته‌است؟ که او در جواب صراحتاً پاسخ مثبت می‌دهد و در ادامه می‌گوید که این قتل، به صورت عمد یا بخشی از برنامه نبود. پس از ربودن افشارطوس او را به غاری بردیم و مأمور جوانی را مسئول نگهبانی از او کردیم. افشارطوس به شاه توهین کرد، مأمور جوانی که نگهبان او بود عصبانی شد و او را به قتل رساند!
در روزهای آتی متن کامل این گفت‌وگو در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.
مترجم: فرید کردبچه
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
