بازار نفت درگیر اختلافات کشورها/ موافقان و مخالفان توافق بزرگ چه کشورهایی هستند؟
اگرچه در گذشته اوپک به تنهایی با کاهش تولید می‌توانست بازار نفت را تنظیم کند و اگرچه از ۲۰۱۶ به این‌سو نیاز به برخی کشورها پیدا کرد و با وارد کردن روسیه به ماجرا بنای اوپک‌پلاس را پایه‌ریزی کرد تا با کمک آن قیمت نفت را به موازنه بکشد، اما حالا اوپک‌پلاس نیاز به اجماعی جهانی برای یک توافق تاریخی چه از نظر حجم کاهش و چه تعداد کشورهای حاضر دارد. از این رو، عربستان که ریاست دوره‌ای جی۲۰ را بر عهده دارد با درخواست برگزاری نشستی اضطراری که قرار است به‌صورت ویدئو‌‌کنفرانس پس از نشست اوپک‌پلاس انجام شود، سعی در اقناع کشورهای بیشتری برای کاهش تولید نفت دارد.
در این میان، با اظهارات چند روز گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، احتمال شرکت این کشور که بزرگترین تولیدکننده نفت جهان است و از آنجایی که بزرگترین اقتصاد جهان را در اختیار دارد، مهم‌ترین عضو جی۲۰ به شمار می‌رود، در هاله‌ای از ابهام است. مقامات نفتی کشورهای مختلف به‌خصوص آنهایی که موافق برگزاری نشست اوپک‌پلاس برای کاهش عرضه نفت هستند، طی روزهای گذشته مواضع خود را در این خصوص بیان کرده‌اند و برخی نیز سکوت اختیار کرده‌اند. همزمان بعضی تحلیلگران به این موضوع پرداخته‌اند که اساسا جهانی شدن اشل یک توافق نفتی به چه معناست. برخی آن را نشانه‌ای از وخامت اوضاع می‌دانند، چراکه بهای نفت آن‌قدر افت کرده و تقاضا آن‌قدر پایین آمده که کشورهای خارج از اوپک‌پلاس به ناچار خواهان توافقی شده‌اند تا شاید اندکی وضعیت بازار نفت بهبود یابد. از سوی دیگر، برخی همین موضوع را نشانه‌ای مثبت برای رسیدن به یک توافق، هر چند به‌صورت حداقلی، می‌دانند که تجلی آن در قیمت نفت دیروز مشخص شد که با رشد همراه بود. با این وجود، تحلیلگرانی هستند که می‌گویند از آنجایی‌که بسیاری از اعضای جی ۲۰ مانند چین، کره‌جنوبی و ژاپن در شرق آسیا، آلمان، فرانسه و انگلیس در اروپا و کشورهای کمتر توسعه‌یافته مانند ترکیه و آفریقای‌جنوبی اساسا واردکننده و مصرف‌کننده نفت هستند و نفت ارزان به سود این کشورهاست، در نشست این گروه با کشورهای صادرکننده همراه نخواهند شد. بنابراین جی۲۰ پلت‌فرم مناسبی برای اجماع جهانی در این رابطه نمی‌تواند باشد.
اما اینکه اگر توافقی صورت گیرد، تا چه حد بر بازار نفت تاثیر خواهد گذاشت، محل مناقشه کارشناسان حوزه نفت است. گروهی بر این باورند که توافق کاهش تولید برای ثبات بازار الزامی است و در تحلیل‌های خود بر همکاری همه‌جانبه کشورها برای حداکثری کردن این تاثیر تاکید می‌کنند. اما گروه دوم می‌گویند حتی اگر توافقی به بزرگی کاهش ۱۰ میلیون بشکه‌ای در روز اتفاق بیفتد، نمی‌تواند بازار نفت را نجات دهد، چراکه برآوردها نشان می‌دهد تقاضا برای نفت بین ۲۰ تا ۳۵ میلیون بشکه در روز (حدود یک‌سوم تقاضا در سال گذشته میلادی) کاهش یافته؛ بنابراین با وجود توافق، میلیون‌ها بشکه نفت استخراج شده، مشتری نخواهند یافت و به ناچار ذخیره خواهند شد. این تحلیلگران معتقدند توافق فقط روند پر شدن انبارهای نفت جهان را کند می‌کند و به نوعی زمان خریدن است. پیش‌بینی می‌شود در صورت عدم کاهش عرضه نفت، ذخایر نفت جهان در ماه مه (ماه آینده میلادی) به حداکثر ظرفیت خود برسند. نفت‌های شاخص بین‌المللی که دوشنبه را با کاهش ارزش طی کردند، روز سه‌شنبه با افزایش امیدها برای رسیدن به توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس، با رشد مواجه شدند. نفت برنت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران)، با ۸۳ سنت افزایش معادل ۵/ ۲ درصد به ۹۲/ ۳۳ دلار بر بشکه رسید. همچنین، نفت‌خام آمریکا بیش از ۳ درصد رشد داشت تا با قیمت ۹/ ۲۶ دلار در هر بشکه معامله شود.
موافقان توافق
عربستان پس از پیام توییتری ترامپ درباره چشم‌انداز توافقی برای کاهش بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه در روز، به‌صورت علنی تلاش‌های خود را برای برگزاری نشست اوپک‌پلاس و جی۲۰ آغاز کرد. این کشور که در دور گذشته در اقدام برای توافق با روسیه ناکام مانده بود، این بار با افزایش تولید بیش از دو میلیون بشکه از ابتدای ماه جاری میلادی، اهرم فشاری برای متقاعد کردن دیگر کشورها در اختیار دارد. عربستان تاکنون چندین بار اعلام کرده فقط در صورتی تن به یک توافق می‌دهد که بار کاهش تولید بر دوش این کشور نباشد و دیگر کشورها به‌خصوص روسیه و آمریکا نیز در این توافق نقش عمده بازی کنند. سعودی‌ها که به‌طور معمول پنجم هر ماه قیمت رسمی نفت تولیدی‌شان را اعلام می‌کنند، برای دومین ماه پیاپی آن را با تاخیر اعلام خواهند کرد، چراکه این قیمت می‌تواند میزان جدیت این کشور برای ادامه جنگ نفتی یا توافق کاهش تولید را برملا کند. از طرفی، سعودی‌ها منتظرند با مشخص شدن نتیجه نشست اوپک‌پلاس، تصمیم مناسب‌تری برای قیمت نفت‌خود اتخاذ کنند. آنها بلافاصله پس از شکست ماه گذشته در رسیدن به یک توافق در اوپک‌پلاس شمشیر را از رو بسته و با دو اقدام افزایش تولید و کاهش قیمت رسمی نفت صادراتی، جنگ قیمتی نفت را به همراه روسیه آغاز کردند. همچنین هفته گذشته دوباره با روسیه در مورد این موضوع که چه کسی جنگ نفتی را آغاز کرده مشاجراتی داشتند که منجر به تعویق نشست از دوشنبه هفته جاری به پنج‌شنبه برای هماهنگی و مذاکره بیشتر شد.
از طرفی روسیه که ماه گذشته اعلام کرده بود تولیدش را افزایش خواهد داد، اکنون از این موضع عقب‌نشینی کرده و حتی خبرها از کاهش ۴/ ۰ درصدی تولیدش در ماه جاری حکایت دارند. علاوه بر این ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور هفته گذشته پس از توییت ترامپ، از توافق کم و بیش ۱۰ میلیون بشکه‌ای حمایت کرد اما از دیگر کشورها خواست تا به این توافق بپیوندند. همچنین کریل دمیتریف، مدیر اجرایی صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه دوشنبه به سایت خبری سی‌ان‌بی‌سی گفت به یک توافق با عربستان خیلی نزدیک شده است. در عین حال بلومبرگ خبری منتشر کرده مبنی بر اینکه روسیه حاضر است یک میلیون بشکه از تولید روزانه نفت‌خود بکاهد اما به این شرط که آمریکا هم به این توافق بپیوندد.
علاوه بر عربستان و روسیه، که به ترتیب دومین و سومین تولیدکنندگان بزرگ جهان هستند، برخی کشورها از آمادگی خود برای کاهش تولید یا دست‌کم شرکت در نشست خبر داده‌اند. در تازه‌ترین خبر، برزیل که پیش‌بینی می‌شود سومین کشور بزرگ خارج از اوپک در رشد تولید نفت پس از آمریکا و نروژ در سال ۲۰۲۰ باشد، اعلام کرده در نشست جی۲۰ شرکت خواهد کرد. پیش از این نروژ به‌عنوان بزرگترین کشور نفتی اروپای غربی اعلام کرده بود در صورت یک توافق جهانی، حاضر است به‌صورت داوطلبانه و یک‌جانبه از تولید نفتش بکاهد. علاوه بر این، وزیر انرژی ایالت آلبرتا در کانادا نیز گفته بود در نشست اوپک‌پلاس شرکت خواهد کرد تا نقش سازنده‌ای در حل جنگ نفتی بازی کند. همچنین از اعضای اوپک تاکنون کشورهای عراق، امارات و نیجریه از آمادگی خود برای به ثبات رساندن بازار نفت در کنار دیگر کشورهای جهان سخن گفته‌اند.
مخالفان کاهش تولید
آمریکا که خود هفته پیش با یک توییت رئیس‌جمهورش باعث جهش دو روزه قیمت نفت به میزان ۴۰ درصد شد و دیگر کشورها را به تکاپو برای رسیدن به یک توافق تاریخی انداخت، در روزهای بعد عقب نشست. ترامپ به‌خصوص پس از دیدار با مدیران نفتی کشورش، لحن مخالف را به خود گرفته است. این کشور البته هنوز امیدوار است دیگران به یک توافق دست یابند اما اعلام کرده که خود به‌صورت دستوری تولیدش را کاهش نخواهد داد و به اصول بازار پایبند خواهد بود. با این حال هارولد هام، مدیرعامل یکی از بزرگترین شرکت‌های تولیدکننده نفت که یکی از نزدیکان ترامپ نیز محسوب می‌شود، اعلام کرده که آمریکا در نهایت به توافق کاهش تولید می‌پیوندد. برخی منابع آگاه در اوپک نیز به بلومبرگ گفته‌اند که در مذاکرات کشورهای اوپک‌پلاس برای کاهش تولید، اینگونه در نظر گرفته شده که شرکت‌های آمریکایی در صورت پیوستن به این توافق به تدریج تولید خود را کاهش دهند؛ این درست اتفاقی است که همین حالا و بدون هیچ‌گونه توافقی در صنعت نفت این کشور درحال وقوع است. این گمانهها در کنار نرم شدن لحن ترامپ، احتمال پیوستن آمریکا به توافق نفتی را افزایش داده است. رئیس‌جمهور آمریکا در آخرین ساعات دوشنبه در این مورد به خبرنگاران گفت «بازار آزاد خود تولید نفت آمریکا را کاهش خواهد داد.» وی در پاسخ به پرسشی در مورد ملحق شدن به عربستان و روسیه برای کاهش تولید اظهار کرد «پیش از این به‌صورت خودکار شروع شده. (بازار) عرضه و تقاضا است. (تولیدکنندگان آمریکا) به شدت درحال کاهش هستند.» او همچنین در سخنی جالب توجه گفت کسی را از آمریکا به نشست دعوت نکرده‌اند و اگر این اتفاق بیفتد، درباره آن تصمیم خواهد گرفت. گفته می‌شود کاهش شدید قیمت نفت که نیمی از ارزش خود را از ابتدای سال میلادی از دست داده، منجر به ورشکستگی تعدادی از تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا شده و چندین هزار نفر از کارکنان صنعت نفت تعدیل نیرو شده‌اند. همین موضوع موجب کاهش تولید آمریکا شده و پیش‌بینی می‌شود در فصل سوم ۲۰۲۰ به یک میلیون بشکه در روز برسد. گروهی معتقدند از آنجا که بیش از ۸۰ درصد تولیدات نفت آمریکا در زمین‌های با مالکیت خصوصی برداشت می‌شود، دولت این کشور نمی‌تواند به اجبار تولید آنها را کاهش دهد.
پایگاه خبری تحلیلی پلاتس در گزارشی به کشورهای عضو جی۲۰ پرداخته و این‌طور نتیجه‌گیری کرده که بسیاری از این کشورها رغبتی به همکاری با دیگر کشورها در این زمینه ندارند چراکه از این توافق چیزی عایدشان نمی‌شود. براساس این گزارش، حداقل ۱۲ کشور این گروه که ۲۷ عضو دارد واردکننده خالص نفت هستند. در راس آنان چین و هند قرار دارند که بیشترین سهم را در رشد تقاضای نفت در جهان دارا هستند. نفت ارزان نعمتی برای این کشورها به شمار می‌رود که می‌تواند به افزایش رشد اقتصادی بینجامد. در این میان، کشورهای اتحادیه اروپا به لحاظ ژئوپلیتیک از توافقی که به تقویت اقتصاد روسیه و کمک به اهداف ولادیمیر پوتین منجر بشود، راضی نخواهند بود. البته نروژ در این گروه مستثنی است اما این کشور در جی۲۰ حضور ندارد. حتی انگلیس که حدود یک میلیون بشکه نفت از میادین دریای شمال برداشت می‌کند و غول‌های نفتی مانند بی‌پی و شل متعلق به این کشور هستند، به دلایل سیاسی خواهان افزایش قیمت نفت و بنزین نیست. این کشور سال ۲۰۰۵ به یک واردکننده خالص نفت تبدیل شد. فرانسه نیز که به علت افزایش مالیات بر سوخت، اعتراضات دامنه‌داری را در سال گذشته تجربه کرد، از چنین توافقی حمایت نخواهد کرد. همچنین کشورهای فقیرتر جی۲۰ مانند آفریقای جنوبی، آرژانتین و ترکیه نیز به قیمت‌های پایین نفت نیاز دارند تا از اقتصادشان حمایت کنند. ژاپن و کره‌جنوبی نیز کاملا به واردات نفت عمدتا از خاورمیانه وابسته‌اند.
میزان اثرپذیری بازار
برخی تحلیلگران درباره رسیدن به یک توافق به‌خصوص پس از مشاهده عدم تمایل آمریکا به ملحق شدن به ابتکار بین‌المللی کاهش تولید، بدبین هستند. در همین راستا، منابعی نزدیک به اوپک‌پلاس به خبرگزاری رویترز گفته‌اند بدون آمریکا، توافقی حاصل نخواهد شد. به گفته آنها فقط در صورتی که آمریکا به این گروه بپیوندد، طرف‌های درگیر به یک توافق خواهند رسید. با وجود این، اگر حتی چنین توافقی به‌وجود آید نیز تردیدهایی درباره میزان تاثیر آن بر بازار هست. به گفته فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، در صورت توافق ۱۰ میلیون بشکه‌ای، روزانه ۱۵ میلیون بشکه به ذخایر نفت‌خام دنیا افزوده خواهد شد. علاوه بر این، به گفته کارشناسان، کشورهای اوپک‌پلاس نسبت به ماه گذشته حدود سه میلیون بشکه در روز بیشتر نفت عرضه می‌کنند و به احتمال قوی توافق، مبنا را تولید فعلی قرار خواهد داد. در این صورت ما از توافقی برای کاهش کمتر از هفت میلیون بشکه سخن می‌گوییم. بنابراین چنین توافقی برای حل مشکل کمبود عرضه کافی نخواهد بود. هرچند توافق احتمالی می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث افزایش قیمت شود و مقداری زمان برای تولیدکنندگان بخرد. تخمین زده می‌شود بدون توافق کاهش تولید، در ماه مه میلادی انبارهای نفت جهان پر خواهند شد و در آن صورت قیمت نفت حتی در بعضی نقاط ممکن است به زیر صفر برسد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
