ساختمان بدنه شناورها به طور کلی به دو دسته «تک بدنه» یا Monohull و «چندبدنه» یا Multihull تقسیم می‌شوند که در هرکدام از این دو دسته، چندین نمونه را زیرمجموعه خود شامل می‌شود.

نمونه تک بدنه که متداول‌ترین نوع بدنه در انواع در شناورهای موجود در جهان است، از یک بدنه تکی و غالبا V شکل تشکیل شده است که به وسیله مخازنی با نام بالاست تعادل آن بر روی سطح آب حفظ می‌شود. بالاست تانک‌هایی است که در آن آب به منظور حفظ ثبات کشتی و قابلیت مانور در مواقع تلاطم دریا استفاده می‌شود. همچنین از این مخازن با پر کردن آب برای بیشتر فرو رفتن در عمق آب استفاده می‌شود.

نمونه چند بدنه نیز که از ۲ یا تعداد بیشتری بدنه تشکیل شده، بر اساس تعداد بدنه‌ها، ترکیب، شکل و اندازه بدنه آن به دسته‌های مختلفی از جمله کاتاماران (دو بدنه)، تریماران (سه بدنه)، کوادریماران(چهار بدنه) و پنتاماران(پنج بدنه) تقسیم بندی می‌شود.

شکل انواع شناورهای تک بدنه و چند بدنه

اکثر قایق‌های چند بدنه در انواع مختلف نمونه کاتاماران است و شناورهای تریماران و نمونه‌های بعدی به دلیل جدید بودن فناوری، کمتر در دنیا متداول هستند.

شناورهای کاتاماران از دو بدنه جدا از هم تشکیل شده که توسط یک بدنه میانی به یکدیگر متصل می‌شوند. بر خلاف شناورهای تک بدنه که برای ایجاد تعادل خود از مخازن بالاست استفاده می‌کنند، در شناورهای کاتاماران به منظور پایدارسازی بدنه در آب از فاصله عرضی میان دو بدنه استفاده می‌شود و هرچه این عرض بیشتر باشد، پایداری بیشتر خواهد بود.

در کشورمان شناور شهید ناظری که توسط نیروی دریایی سپاه ساخته شده است از نوع کاتاماران است که ۵۵ متر طول، ۱۴ متر عرض، ۱.۵ متر آبخور، ۲۴۰ تن وزن و سرعتی معادل ۲۷ گره دریایی دارد. شناور شهید ناظری همچنین از بدنه آلومینیومی سبک برخوردار است و قادر به تحمل موج‌هایی تا ارتفاع ۶ متر است.

از دیگر شناورهای رزمی کاتاماران کشورمان، قایق تندرویی است که در نمایشگاه سال گذشته دستاوردهای دفاعی در مصلی تهران از آن رونمایی شد. این شناور با طول ۱۶ متر، عرض ۵ متر و آبخور ۶۵ سانتی متر از دو موتور ۱۳۰۰ اسب بخار و سرعت ۴۵ گره دریایی برخوردار است.

شناور تندرو کاتاماران

اما دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری خود به مناسبت هفتم آذر روز نیروی دریایی از ساخت جدیدترین نسخه ناوشکن‌های کلاس موج تحت عنوان «موج-۶» با بدنه تریماران و با تناژ بالاتر خبر داده است.

به گفته دریادار خانزادی از سال ۹۹ به بعد، برای طراحی نسل جدید ناوشکن‌های موج از طراحی بدنه موجود عبور خواهیم کرد و شناورهای چند بدنه ای را در دستور کار خواهیم داشت.

تریماران شناوری چند بدنه است که از یک بدنه مرکزی بلند و دو بدنه جانبی تشکیل شده که بدنه‌های کناری توسط عرشه عرضی به بدنه اصلی متصل می‌شوند. این نوع بدنه به دلیل برخورداری از قابلیت‌های بسیار مناسب دریانوردی مورد توجه طراحان کشتی‌ها خصوصا برای کاربری‌های نظامی و تجاری قرار گرفته است.

این شناورها در مقایسه با شناورهای تک بدنه در معرض بارهای سازه‌ای متفاوتی از جمله انواع گشتاورهای خمشی، پیچشی و برشی قرار می‌گیرد و به علت داشتن عرشه عرضی، علاوه بر بارهای طولی تحت اثر بارهای عرضی موج هم قرار می‌گیرد و به همین دلیل نیروی سیالی که به بدنه کناری شناور اعمال می‌شود توسط عرشه عرضی به بدنه اصلی منتقل خواهد شد.

اما در خصوص شناور تریماران ایرانی نخستین بار آذرماه سال گذشته بود که از یک طراحی مفهومی ساخت کشتی جنگی تریماران توسط نیروی دریایی ارتش در نمایشگاه دستاوردهای جهاد خودکفایی این نیرو و با نام «سفینه» رونمایی شد.

در معرفی این طرح مقاومت هیدرودینامیکی پایین کشتی در سرعت‌های بالا،‌ سیستم رانش شناور با قابلیت تامین سرعت متناظر مورد نیاز، تعادل هیدرواستاتیکی و قابلیت ماندگاری در دریا برای مدت‌های طولانی از جمله ویژگی‌های این شناور عنوان شده است.

گرچه در انتشار اطلاعات مربوط به پروژه سفینه، از تصویر تزئینی یک شناور خارجی (شناور رزمی کلاس ایندیپندنس) استفاده شده است، اما با نمایش یک مدل طراحی شده از شناور سه بدنه در کنار آن به نظر می‌رسد که این طرح، نمونه ابتدایی همان موج-۶ باشد.

مدل طراحی شده از شناور تریماران

اگر مدل نمایش داده شده مربوط به موج-۶ باشد، این ناوشکن از بدنه سه تایی برخوردار است که بدنه اصلی آن کشیده و طول زیادی دارد و دو بدنه کوچک نیز در کنار آن قرار دارند که عرشه و پل متصل کننده سه بدنه، فضای بسیار بزرگی را فراهم می‌کند.

طول ناوشکن حاصل از پروژه سفینه، بیش از ۱۰۰ متر عنوان شده است که از این جهت طول آن تا حدودی از ناوشکن های کلاس موج بیشتر خواهد بود و بیشترین سرعت برای آن نیز ۴۰ گره دریایی تخمین زده می شود.

فرمانده نیروی دریایی ارتش هم در تشریح ویژگی‌های پروژه موج-۶، وزن این ناوشکن را بیشتر از موج‌های قبلی و در حدود ۳ هزارتن عنوان کرده است و می‌گوید: این شناور قدرت مانور بالا، فضای بیشتر برای تسلیحات و عرشه پرواز بزرگتر برای بالگردها بزرگ خواهد داشت.

ناوشکن‌های کلاس موج در دو نمونه اول یعنی جماران و دماوند-۱ تنها قابلیت پذیرش بالگردهای بل-۲۱۲ را داشتند، گرچه در ناوشکن سهند با بزرگتر شدن پد بالگرد، امکان نشست و برخاست بالگرد  ضد زیردریایی SH-3 نیز فراهم شده است، اما برای موج-۶ می‌توان این امکان را تصور کرد که بالگردهای بزرگتری مانند بالگرد مین روب RH-53 هم امکان نشستن بر روی آن را داشته باشند. 

شناورهای رزمی تریماران به طور کلی عرصه جدیدی در نیروهای دریایی دنیا محسوب می‌شوند که تاکنون تنها کشورهای معدودی از جمله ایالات متحده، انگلستان، چین و در اخیرا نیز ایران توانسته‌اند وارد این عرصه شوند.

از جمله نمونه‌های شناخته شده شناورهای تریماران رزمی در دنیا، ناو گشت ساحلی کلاس ایندیپندنت است که در مرحله اول بر اساس نیاز نیروی دریایی ایالات متحده برای حرکت با سرعت بالا و پایداری بیشتر در سال ۲۰۰۶ میلادی ساخته شد، اما در سال ۲۰۱۹ با موافقت آمریکایی‌ها برای ایجاد تغییراتی بر این شناور و افزایش قابلیت رزمی آن، ماموریت های آن بیشتر شد و در کلاس فریگیت‌ها قرار گرفت.

این ناو حدود ۱۲۷ متر طول و بیش از ۳ هزار تن وزن دارد که بیشینه سرعت آن نیز به ۴۴ گره دریایی خواهد رسید. علاوه بر عرشه بزرگ که فرود بالگردهایی مانند Seahawk را ممکن می‌کند، برای این ناو آشیانه بالگرد نیز در نظر گرفته شده تا بتواند آن را با خود حمل کند.

همچنین در قسمت انتهایی آن هم درب تخلیه قایق تعبیه شده است. این ناو برای اجرای عملیات توسط تیم‌های ویژه، تا ۴ فروند قایق را می‌تواند حمل و رهاسازی کند.

شناور رزمی تریماران کلاس ایندیپندنس

چین دیگر کشوری است که موضوع ساخت شناورهای رزمی تریماران را دنبال می‌کند و در سال ۲۰۱۷ میلادی، در جریان برگزاری نمایشگاه صنایع دفاعی ابوظبی، صنایع کشتی سازی چین از طرح خود برای ساخت ناو رزمی تریماران که از پیشران دیزل الکتریکی برخوردار بود، رونمایی کرد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده شناور تریماران چینی وزنی در حدود ۲۴۰۰ تن، طول ۱۴۲ متر، عرض ۳۲ متر، قابلیت دریامانی ۳۰ روزه و سرعتی بین ۳۰ تا ۳۵ گره دریایی دارد. همچنین چینی‌ها قابلیت های تسلیحاتی زیادی را از جمله توپ ۷۶ میلیمتری دریایی، موشک‌های کروز ضد کشتی و کروز حمله زمینی، موشک‌های پدافند هوایی و سامانه پرتاب عمودی موشک برای شناور تریماران خود عنوان کرده‌اند

تریماران چینی

دستیابی به فناوری ساخت شناورهای تریماران و چندبدنه خصوصا برای ساخت شناورهای رزمی و ناوهای جنگی در کنار اهمیت عملیاتی و مزیت‌های رزمی که به همراه خواهد داشت، حاکی از دست‌یابی ایران به دانش به روز و محدود حوزه دریایی در دنیا است به طوری که در امروز یکی از فناوری‌های پیچیده طراحی شناور دنیا توسط متخصصان کشورمان احصا شده است.

آنگونه که دریادار خانرادی می‌گوید، نداجا از یک نیروی سنتی در حال تبدیل به یک نیروی مدرن است و در زمینه طراحی و ساخت انواع بدنه‌های کشتی امروز محدودیتی وجود ندارد.

به نظر می‌رسد با توجه به روند رو به رشد نیروی دریایی طی سال‌های اخیر و اخبار قابل توجه اعلام شده از دستاوردها و فناوری‌های احصا شده حوزه دریایی در روزهای گذشته، باید منتظر اتفاقات قابل توجهی در آینده‌ای نزدیک خصوصا در زمینه طراحی و تولید شناورهای چند بدنه‌ای در مجموعه نیروی دریایی بود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.